Michael Lüders - Những Ngày Thịnh Nộ

<h2>Lời Nói Đầu</h2>

Không ai thấy trước cuộc Cách mạng Ả Rập sẽ đến. Thế
nhưng nó đã xảy ra, một sức mạnh thiên nhiên, lật đổ các
chế độ và gây ra những cuộc phản cách mạng. Thế giới Ả
Rập trải qua một cuộc biến đổi đánh dấu một kỷ nguyên
mới giống như Đông Âu từ năm 1989. Nhưng khác với trường
hợp của Bức tường Berlin, cuộc nổi dậy Ả Rập khơi dậy
nhiều hoài nghi. Cũng vì nó làm lung lay những điều mà người
ta đã từng tin chắc vào đấy. Người Hồi giáo yêu cầu dân
chủ ư? Chứ không phải một quốc gia thần quyền? Lật đổ
Mubarak, một pharaoh, mà không cần phải bắn một phát súng?
Nổi dậy chống Ghaddafi, và khối NATO còn giúp đỡ họ trong
lúc đấy? Những điều đấy dẫn đi đến đâu?

Các phản ứng ở Washington, Berlin và những nơi khác cho thấy
chính trị Phương Tây đã khó chấp nhận những thay đổi đó
cho đến đâu. Dè dặt, ngần ngại, một ít cân nhắc. Người
ta chỉ tuyên bố công khai niềm vui mừng về sự biến đổi khi
nó dường như không còn có thể đảo ngược lại được nữa.
Sách lược chính trị được tiến hành nhiều thập niên liền,
thỏa hiệp với những kẻ dùng bạo lực xấu xa nhất để
thống trị cho tới chừng nào mà họ vẫn còn cung cấp dầu
mỏ, săn lùng khủng bố và giữ không cho người tỵ nạn đến
gần biên giới châu Âu, đã trở nên vô giá trị chỉ qua một
đêm theo đúng nghĩa đen của nó. Thêm vào đó, do bị định
hướng sai lầm bởi một nỗi lo sợ đạo Hồi, cái có sẵn
những câu trả lời đơn giản cho những câu hỏi phức tạp
về xã hội, nhiều người Âu đã không hiểu, không muốn
hiểu, cả một thời gian dài, rằng cuộc Cách mạng Ả Rập
không tạo nên hiểm họa mà mở ra những cơ hội mới. Những
kẻ thua cuộc cũng đã được định rõ rồi, bên cạnh những
nhà độc tài. Đấy về một mặt là từ Trào lưu Chính thống
Hồi giáo cho đến Al-Qaida. Và về mặt khác là cái được gọi
là "Phê phán Hồi giáo", cái từ nhiều năm nay cố thì thào
vào giới công cộng ở đây [Đức/châu Âu] rằng đạo Hồi
trước tiên là một mối đe dọa. Những giá trị mà con người
của tất cả các tầng lớp và lứa tuổi từ Maroc cho tới Oman
đấu tranh cho chúng là những giá trị chung. Hồi giáo hay phi
Hồi giáo không đóng vai trò nào trong mối liên quan này cả.
Còn hơn thế, vấn đề ở đây là về tự do và hạnh phúc,
về tương lai và dân chủ. Về hy vọng và công bằng. Điều
đấy có thể giải thích được tại sao sự phản kháng hòa
bình của số đông đó sẽ tìm thấy những người phỏng theo,
hay là đã tìm thấy rồi. Tại những cuộc bầu cử địa
phương ở Tây Ban Nha, khi hàng nghìn thanh thiếu niên cắm trại
trong nội thành của Madrid. Ở những cuộc biểu tình kéo dài
còn lớn hơn nhiều để chống cắt giảm phúc lợi xã hội ở
Athen và Tel Aviv, nơi những con đường phố hay quảng trường
trung tâm bị chiếm cứ hàng tuần liền. Không khác gì trên
Quảng trường Tahrir ở Cairo, nơi tất cả bắt đầu.

"Điều kỳ diệu" của cuộc Cách mạng Ả Rập là lần lật
đổ một hình thức thống trị lỗi thời, tiền hiện đại mà
hiện thân của nó là những nhà độc tài giống như những vua
Hồi. Nhìn bề ngoài, những chế độ như của Mubarak hay Ghaddafi
trông có vẻ vững chắc. Nhưng thật ra chúng đã yếu ớt và
dễ bị tổn thương từ lâu rồi, vì động lực bên trong của
chúng, nắm giữ quyền lực bằng mọi giá và làm giàu cho bản
thân, hầu như không còn thích hợp với hiện thực bên ngoài:
đại đa số người Ả Rập sống trong nghèo khổ, giới trẻ
không có nhiều triển vọng và không còn muốn chỉ mơ mộng
nữa.

Một hình thức thống trị "kiểu vua Hồi" thành hình khi
một kẻ thống trị quốc gia mở rộng quyền lực của mình
trên lưng của các thể chế nhà nước. Vua Hồi hiện đại
không gắn bó với một ý thức hệ nào cả, ngay khi họ khẳng
định điều ngược lại. Ý nghĩa và mục đích duy nhất của
chính sách họ là bảo tồn quyền thế của mình. Họ có thể
thỏa mãn các yêu cầu về mặt hình thức của một nền dân
chủ, bằng cách cho bầu cử, đảng phái tranh cãi nhau trong
quốc hội. Tuy vậy, Mubarak, Ghaddafi & Co lo liệu sao các vị trí
chủ chốt được chiếm giữ bởi bộ hạ của mình, thường
là họ hàng hay những người thuộc cùng nhóm tín ngưỡng/sắc
tộc. Quyển sách này mô tả điều đấy đã diễn ra cụ thể
như thế nào. Đồng thời, họ tích trữ tài sản bạc tỉ,
được chuyển sang tài khoản ở nước ngoài hay được dùng
để ban thưởng cho sự trung thành của những kẻ theo mình. Họ
phục vụ cho Washington hay cho người Âu như những đối tác
đáng tin cậy, đảm bảo yên ổn và trật tự để bù lại cho
sự giúp đỡ và đầu tư: nếu như không có ông vua Hồi đấy
thì sự hỗn loạn hay Al-Qaida sẽ đe dọa. Để tránh rủi ro
bị giới quân sự đảo chính, quân đội không đứng dưới
một bộ chỉ huy thống nhất. Còn hơn thế, mỗi một binh
chủng đều có hệ thống thứ bậc riêng của mình. Nhiều cơ
quan an ninh mật kiểm soát lẫn nhau và cùng kiểm soát quân
đội, nói chi đến người dân của họ. Những kẻ thống trị
này tự phô diễn mình như những người cha của dân tộc mà
người dân bình thường cũng như giới quân sự phải nhún
nhường cuối mình trước các quyết định Solomon của họ.

Mầm mống cho sự tan rã của những vương quốc Hồi giáo hiện
đại là sự tham lam vô tận của họ. Ông vua Hồi nắm giữ
quyền lực càng lâu thì càng khó giữ được sự cân bằng
giữa làm giàu cho bản thân và ban phát ân huệ cho những
người đi theo mình. Các nền kinh tế đấy thường là phi sản
xuất, ngoại trừ dầu mỏ và khí đốt, và tạo ra quá ít thu
nhập. Bù giá cho lương thực thực phẩm cơ bản, điện và
xăng, những cái mà Mabarak, Ghaddafi & Co dùng chúng để cố mua
chuộc người dân bình thường, càng làm cho ngân quỹ nhà
nước trống rỗng thêm. Đồng thời, trong vòng mười, mười
lăm năm vừa qua, một thế hệ mới của người dùng Internet
trẻ tuổi, được đào tạo tốt, đã lớn lên, thế hệ mà
đã chứng tỏ mình là lực lượng đi đầu của cuộc cách
mạng. Đi theo họ là những người từ tất cả các tầng lớp
xã hội, đã chán ngán những lời nói dối của kẻ cầm
quyền. Người dân quyết định tự nắm lấy số phận của
chính mình.

Từ lúc độc lập sau Đệ nhị thế chiến, người Ả Rập
sống giống như trong một vỏ bọc thời gian – được bảo
trợ bởi những chế độ độc tài, những chế độ mà đã
không giải quyết được bất kỳ một vấn đề cấp bách nào,
từ kiểm soát sinh sản cho tới ô nhiễm môi trường. Thế
giới Ả Rập bất động trong trì trệ và cam chịu, chạy trốn
vào trong các ý thức hệ đáng ngờ. Cho đến năm định mệnh
2011, năm số không của kỷ nguyên mới.

Quyển sách này thuật lại nguyên do của sự việc. Nó thuật
lại từ những khởi đầu ở Tunisia qua những kẻ già nua ở
Saudi, về đạo Hồi và Israel, về cái nhìn của Phương Tây
đến cuộc Cách mạng Ả Rập. Đài truyền hình Al-Jazeera cũng
đóng một vai trò như Martin Luther. Có quan điểm riêng của mình
cũng có nghĩa là đừng mù quáng dựa vào những điều gì mình
tin chắc. Quan tâm đến cuộc Cách mạng Ả Rập bắt buộc
phải đi cùng với sự tự chất vấn mình một cách nghiêm
khắc. Những ai cứ khăng khăng, rằng đạo Hồi và hiện đại,
đạo Hồi và dân chủ không thích hợp với nhau, người đấy
không hiểu được kỷ nguyên đã được nhắc tới hoặc đi
đến những kết luận sai lầm về sự việc.

Cuộc Cách mạng Ả Rập chứa đựng mâu thuẫn, diễn tiến
trên những con đường khác nhau, đánh dấu một quá trình mở.
Ngay về từ ngữ là người ta đã có thể tranh cãi với nhau
rồi. Đó có thật sự là một cuộc cách mạng hay không? Một
cuộc nổi dậy? Một mùa Xuân? Câu trả lời biến đổi từ
nước này sang nước khác, tác giả nhiều lần sử dụng các
khái niệm đấy như những từ đồng nghĩa. Trước bước
ngoặc lịch sử, là điều không thể chối cãi, khái niệm chung
"Cuộc Cách mạng Ả Rập" dường như là hợp lý cho mọi
trường hợp – không phụ thuộc vào việc phần lớn người
Ả Rập cũng đều gọi cuộc đấu tranh của họ là cuộc cách
mạng. Cuộc cách mạng này phát triển theo hướng nào, liệu
kết quả của nó có đứng vững trong lịch sử trong mọi
trường hợp hay không – đó là một câu hỏi hoàn toàn khác.

Viết một quyển sách trong khi sự việc vẫn còn đang diễn ra
là điều hoàn toàn không đơn giản. Chúng lúc nào cũng rình
rập trong bụi rậm, những sai lầm và phán đoán không đúng
đắn mà không thể loại trừ được. Và trong tháng tới đây,
trong nửa năm tới đây, có thể con sông sẽ tràn qua bờ ở
một nơi mà không ai đoán trước được.

Nhằm để cho dễ đọc nên không có chú thích. Những nguồn
quan trọng là quen biết cá nhân, kinh ngiệm và điều tra của
tác giả, những cái trải dài qua ba thập niên. Thêm vào đấy
là truyền thông cập nhật hàng ngày, lưu trữ Internet của
Al-Jazeera, Al-Arabiya, The Guardian, Quantara.de, một dự án đối
thoại của đài phát thanh nước ngoài Deutsche Welle với thế
giới Hồi giáo. Ngoài ra Nader Hashemi "Islam, Sucularism, and
Liberal Democracy", Oxford 2009; Luis Martinez "The Libyan Paradox",
London 2007; Richard P. Mitchell "The Society Of the Muslim Brothers",
New York 1993; Bruce K. Rutherford "Egypt after Mubarak", Princeton 2008;
Eric Selbin "Revolution, Rebellion, Resistance. The Power of Story",
London 2010.

<em><strong>Michael Lüders </strong></em>

Nhà xuất bản C. H. Beck

Phan Ba dịch

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130304/michael-luders-nhung-ngay-thinh-no),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!