Trong tuyên bố Potsdam ngày 26/7/1945 buộc Nhật Bản đầu hàng
không điều kiện có đoạn: "<i>Nhà nước Nhật phải gỡ bỏ
mọi cản trở các xu hướng dân chủ trong nhân dân Nhật. Tự
do ngôn luận, tự do tôn giáo, tự do tư tưởng cũng như sự
tôn trọng nhân quyền phải được thiết lập</i>." Tuyên bố
Potsdam còn chỉ rõ Nhật Bản hậu chiến sẽ phải chịu sự
chiếm đóng của Đồng Minh (1945 – 1952). Ngày 15/8/1945 lần
đầu tiên trong lịch sử, nhân dân Nhật được nghe tiếng nói
của Thiên hoàng trên đài truyền thanh. Đó là lời Nhật hoàng
tuyên bố nước Nhật đầu hàng Đồng minh không điều kiện.
Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là Harry Truman đã bổ nhiệm
thống tướng (General of the Army) Douglas MacArthur làm Tư lệnh
Tối Cao của Các Lực lượng Đồng Minh (Supreme Commander of Allied
Powers). Quân đội Mỹ chiếm đóng toàn bộ Nhật Bản và vùng
trước kia thuộc Nhật ở Micronesia.
<center><img alt="Douglas_MacArthur_signs_formal_surrender"
src="http://nguyendinhdang.files.wordpress.com/2013/02/douglas_macarthur_signs_formal_surrender.jpg?w=450&h=321"
width="450" height="321"></center>
<center><em>Tướng Douglas MacArthur ký văn bản chấp nhận Nhật
đầu hàng không điều kiện trên chiến hạm USS Missouri ngày
2/9/1945</em></center>
Chân ướt chân ráo tới Tokyo ngày 30/8/1945, thống tướng
MacArhur đã lập tức ban bố 2 lệnh ngắn gọn: "<i>1. Quân
nhân và nhân viên lực lượng Đồng minh không được tấn công
người Nhật. 2. Quân nhân và nhân viên lực lượng Đồng minh
không được ăn thực phẩm ít ỏi của người Nhật</i>."
Ngay từ hội nghị Potsdam, tướng Douglas MacArthur đã nói để
đạt mục đích dân chủ hóa nước Nhật, thì cần sửa đổi
Hiến pháp Minh Trị 1889. Khi nói câu đó ông không ngờ rằng
trách nhiệm này cuối cùng đã được trao vào tay ông, và trên
thực tế, chỉ sau đó vài tháng, văn phòng của ông đã viết
ra một bản hiến pháp hoàn toàn mới mà người Nhật cho tới
giờ vẫn thực thi không sai một dấu chấm dấu phẩy.
Vậy mà câu chuyện về sự ra đời của bản Hiến pháp 1946
của Nhật Bản lại bắt đầu khá lạ lùng: từ một lỗi
dịch thuật.
Ngày 4/10/1945 thống tướng MacArthur có một cuộc họp với một
số thành viên nội các Nhật Bản. Lúc buổi họp sắp kết
thúc, một quan chức cao cấp Nhật hỏi liệu Tư lệnh Tối cao
có chỉ dẫn gì để kiến thiết chính phủ không. Trong khi
dịch trả lời của MacArthur, người phiên dịch đã dịch sai
từ "kiến thiết" thành "hiến pháp". Quan chức Nhật Bản
ra về, đinh ninh rằng Tư lệnh Tối cao đã yêu cầu phía Nhật
phải viết Hiến pháp mới. Đầu tháng 2/1946 phía Nhật Bản
viết ra một dự thảo Hiến pháp, nhưng MacArthur đã không chấp
nhận, coi đó chẳng qua chỉ là bổn cũ soạn lại của Hiến
pháp Minh Trị. Cuối cùng MacArthur đã ra lệnh cho văn phòng của
mình tự thảo ra Hiến pháp mới cho Nhật Bản sao cho kịp xong
trước phiên họp ngày 26/2/1946 của Đồng Minh bởi ông không
muốn các nước Đồng Minh khác nhúng tay vào nội tình Nhật
Bản.
Thừa lệnh MacArthur, trưởng ban Nhà nước trong tổng hành dinh
của MacArthur, thiếu tướng kiêm luật sư Courtney Whitney đã
thành lập một hội đồng gổm 25 người có nhiệm vụ phải
thảo ra hiến pháp trong vòng một tuần. Ba người trực tiếp
chấp bút cho bản dự thảo hiến pháp này là thiếu tướng
Whitney, trung tá kiêm luật sư Mill Rowell, và thông dịch viên
Beate Sirota Gordon (1923 – 2012). Năm đó bà Beate Sirota Gordon là
một thiếu nữ 22 tuổi.
<center><img alt="sirota"
src="http://nguyendinhdang.files.wordpress.com/2013/02/sirota.jpg?w=450"></center>
<center><em>Beate Sirota Gordon năm 22 tuổi (1946)</em></center>
Bà Beate Sirota Gordon là người gốc Do Thái, con gái độc nhất
của danh cầm piano <a
href="http://www.youtube.com/watch?v=7JksIqx3-aQ">Leo Sirota</a> (1885-1965),
và là cháu gọi nhạc trưởng Jasha Horenstein (1898-1973) bằng
cậu. Bà đã sống và học tại Tokyo 10 năm (1929 – 1939) khi cha
bà được mời làm giáo sư piano tại Nhạc viện Hoàng gia ở
đây. Năm 1939 bà sang Mỹ học và năm 1943 tốt nghiệp cử nhân
ngôn ngữ hiện đại. Tháng 1/1945 bà trở thành công dân Hoa
Kỳ. Trong Đệ nhị Thế chiến bà mất liên lạc với cha
mẹ ở Nhật, nên ngay sau khi chiến tranh vừa kết thúc bà đã
lên đường sang Nhật tìm gia đình. Đến Tokyo vào mùa Giáng
sinh năm 1945, bà là phụ nữ ngoại quốc thường dân đầu tiên
đặt chân tới nước Nhật hậu chiến. Thông thạo 6 ngôn ngữ
Nhật, Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Nga, bà được thuê làm phiên
dịch cho tổng hành dinh của tướng MacArthur.
Bà Gordon kể lại rằng bà đã phải ngồi xe jeep phóng tới các
thư viện ở Tokyo, khi đó còn rất tiêu điều sau chiến tranh,
để mượn các bản hiến pháp của các nước đem về cho hội
đồng nghiên cứu. Những thành viên khác của hội đồng tham
gia thảo luận và đóng góp ý kiến.
Sau một tuần hầu như không ngủ, hội đồng dự thảo hiến
pháp của tướng MacArthur đã viết ra một văn kiện hoàn toàn
mới và tiến bộ. Trong bản hiến pháp năm 1946 này, Nhật hoàng
được coi là biểu tượng của nhà nước và đoàn kết toàn
dân, song đã bị tước mọi quyền hành thực. Mọi hành vi của
Nhật hoàng liên quan tới nhà nước phải được sự chấp
thuận của nội các chính phủ do thủ tướng đứng đầu. Một
cấu trúc lập pháp quốc hội lưỡng viện được thành lập,
trong đó thượng viện đóng vai trò thứ yếu. Trừ hoàng gia
Nhật, mọi quyền lợi của quý tộc khanh tướng bị bãi bỏ
hoàn toàn. Hoàng gia không được có bất cứ sở hữu, nhận hay
tặng quà cáp gì nếu không được quốc hội chấp thuận.
Trong 103 điều khoản, bản hiến pháp dành 31 điều khoản
(Chương III, Điều 10 – 40) cho "các quyền tự do căn bản
của con người" (lời của tướng MacArthur), bao gồm hầu hết
các điều khoản về quyền tự do Mỹ. Điều 19 bảo đảm
không được vi phạm tự do tư tưởng và tự do lương tâm.
Điều 21 khẳng định "<i>Quyền tự do hội họp và lập hội
cũng như quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí và tất cả
các quyền tự do biểu hiện khác được đảm bảo. Không
được kiểm duyệt, không được vi phạm bí mật của mọi
hình thức thông tin.</i>" Điều 34 nghiêm cấm bắt giữ người
vô cớ. Điều 35 cấm xâm phạm chỗ ở, lục soát và tịch thu
giấy tờ và tài sản của người dân mà không có trát cụ
thể của toà chỉ rõ lý do, địa điểm và đồ vật cần
khám xét. Điều 40 khẳng định người dân có quyền kiện nhà
nước để được bồi thường nếu bị bắt giữ oan.
Độc đáo nhất là Chương II. Chương này chỉ vẻn vẹn có
một điều khoản, Điều 9, chỉ rõ nhân dân Nhật Bản vĩnh
viễn từ bỏ chiến tranh khỏi chủ quyền của quốc gia, vĩnh
viễn không sử dụng vũ lực hay đe doạ bằng vũ lực khi giải
quyết các tranh chấp quốc tế. Điều khoản này đã có ảnh
hưởng cực kỳ quan trọng lên sự phát triển của nước Nhật
sau chiến tranh.
Riêng về phần mình, bà Beate Sirota Gordon đã thêm điều khoản
14 và 24 về quyền bình đẳng của con người và bình đẳng nam
nữ trong hôn nhân. Điều 14 có đoạn:"<i>Mọi người đều
bình đẳng trước pháp luật và không được có bất cứ phân
biệt nào trong các quan hệ về chính trị, kinh tế, xã hội vì
lý do chủng tộc, tín ngưỡng, giới tính, địa vị xã hội hay
xuất thân gia đình</i>." Điều 24 có đoạn: "<i>Hôn nhân
phái dựa trên sự đồng ý của cả hai giới, và hợp tác trên
cơ sở quyền bình đẳng của vợ và chồng. Về chọn người
kết hôn, các quyền sở hữu trong hôn nhân, thừa kế, chọn
chỗ ở, ly hôn và các vấn đề khác liên quan tới hôn nhân và
gia đình, pháp luật phải được thực thi trên quan điểm tôn
trọng phẩm giá và quyền bình đẳng giới tính</i>."
Sau những buổi bàn thảo quyết liệt vào tháng 3/1946, phía
Nhật Bản cuối cùng đã chấp nhận dự thảo hiến pháp do
phía Mỹ soạn, sau vài sửa đổi nhỏ. Tướng Whitney còn nói
rằng nếu nội các Nhật không có khả năng đưa ra một quyết
định thích hợp, tướng MacActhur sẽ đem bản dự thảo này ra
trưng cầu dân ý.
Nhật hoàng tuy mất quyền, nhưng vẫn giữ được ngai vàng, đã
viết thư trả lời chính thức ủng hộ bản hiến pháp mới.
Mùa thu năm 1946, đại đa số nhân dân Nhật Bản đã bỏ phiếu
ủng hộ các đại biểu tán thành bản hiến pháp mới. Ngày
3/11/1946 Nhật hoàng chính thức công bố hiến pháp mới trước
nghị viện. Đúng 6 tháng sau, bản hiến pháp chính thức có
hiệu lực. Từ đó ngày 3/5 hàng năm đã trở thành ngày nghỉ
lễ có tên Ngày Hiến pháp. Sự ra đời của bản hiến pháp
năm 1946 đã đặt nền móng pháp lý cho một Nhật Bản hiện
đại. Theo sử gia D. Clayton, người viết tiểu sử tướng
MacArthur, lịch sử đánh giá công lao của tướng MacArthur trong
việc tái thiết nước Nhật hậu chiến còn hơn là một trong
những quân nhân kiệt xuất nhất của Hoa Kỳ trong chiến tranh.
Bà Beate Sirota Gordon được Hoàng gia Nhật Bản trao Huân Chương
Thụy Bảo (瑞宝章) năm 1998 và được nhiều phụ nữ Nhật
Bản coi là nữ anh hùng của họ. Trong một trả lời phỏng
vấn của ABC News (Hãng thông tấn Hoa Kỳ), bà hồi tưởng:
"<i>Tôi đi tới đâu các phụ nữ Nhật cũng muốn chụp ảnh
cùng tôi, và bắt tay tôi. Họ nói họ vô cùng biết ơn
tôi</i>."
<h2>Phụ lục: Bức hình gây sốc</h2>
<center><img alt="hitohito"
src="http://nguyendinhdang.files.wordpress.com/2013/02/hitohito.jpg?w=450&h=555"
width="450" height="555"></center>
<center><em>Nhật hoàng Hirohito và thống tướng Douglas
MacArthur<br>tại tổng hành dinh của MacArthur ở Tokyo ngày
27/9/1945</em></center>
Bức hình này được chụp tại tổng hành dinh của MacArthur
tại Tokyo. Vào thời điểm đó 70% người Mỹ coi Nhật hoàng
Hirohito là tội phạm chiến tranh đáng bị treo cổ. Các nhân
viên quân đội Hoa Kỳ biểu tình ngoài tổng hành dinh của
MacActhur đòi xét xử Nhật hoàng, trong khi đại sứ quán Nga và
Úc gọi điện gây áp lực. Tuy nhiên, MacActhur hiểu rằng, để
thời kỳ quá độ diễn ra suôn sẻ, việc duy trì Nhật hoàng
và hoàng gia là cần thiết. Song, ông không đến chào Nhật
hoàng mà chờ Nhật hoàng ứng xử trước. Cuối cùng, vào ngày
27/9/1945 Nhật hoàng Hirohito đã rời hoàng cung tới gặp thống
tướng MacArthur tại đại bản doanh các lực lượng đồng minh
đóng tại toà nhà của công ty bảo hiểm sinh mệnh Dai-Ichi tại
quận Chiyoda, cạnh Hoàng cung. Cuộc gặp diễn ra lúc 10 giờ
sáng, nội dung bàn về số phận của ngai vàng. Khi đó
Nhật hoàng vẫn còn được coi là thượng đế. Lúc Nhật hoàng
qua cửa, các sĩ quan Hoa Kỳ đề nghị Nhật hoàng bỏ mũ. Sau
khi Nhật hoàng trao mũ cho các sĩ quan, MacArthur tiến nhanh vào
phòng và nói: "<i>Ngài rất rất được hoan nghênh</i>!"
(<i>You are very, very welcome, sir!</i>) Các sĩ quan tùy tùng của
MacArthur cho biết đây là lần đầu tiên họ nghe thấy tư lệnh
tối cao của họ dùng đại từ nhân xưng "<i>ngài</i>". Nhật
hoàng cúi gập người bắt tay MacArthur, thấp đến nỗi tay bắt
cao hơn cả đầu mình.
Bức hình này là 1 trong 3 bức nhiếp ảnh gia của tướng
MacArthur, trung úy Gaetano Faillace, chụp tại buổi gặp gỡ nói
trên. Hai bức kia bị MacArthur loại vì một bức chụp MacArthur
nhắm mắt, còn trong bức thứ hai Nhật hoàng há miệng.
Kiểm duyệt Nhật Bản đã bị sốc nặng trước bức hình ông
tướng Mỹ cao to, vận quân phục vải khaki, đứng một cách
thoải mái bên cạnh Thiên hoàng thấp bé, mặc lễ phục phương
tây. Đối với họ Thiên hoàng là thượng đế và hình ảnh
họ nhìn thấy là không thể tưởng tượng nổi. Tổng hành dinh
của MacArthur đã gây sức ép, buộc kiểm duyệt Nhật Bản cho
đăng bức hình. MacArthur cũng phải can thiệp để tờ New York
Times của Mỹ cho đăng bức hình kèm bài phỏng vấn Nhật hoàng
Hirohito vì trong bài phỏng vấn, Nhật hoàng đã trách chính phủ
Nhật không tuyên chiến với Hoa Kỳ trước khi tấn công Trân
châu cảng (Pearl Harbour). Cảnh sát Hoa Kỳ đã cố sức thu hồi
số báo có bức hình và bài phỏng vấn.
9/2/2013
<i>Tài liệu tham khảo</i>:
[1] <a
href="http://www.pbs.org/wgbh/amex/macarthur/peopleevents/pandeAMEX102.html">Public
Broadcasting Service: The American Experience/People & Events/Creation of
he Japanese constitution</a>.
[2] Margalit Fox, <a
href="http://www.nytimes.com/2013/01/02/world/asia/beate-gordon-feminist-heroine-in-japan-dies-at-89.html?pagewanted=all">Beate
Gordon, long-unsung heroine of Japanese women's rights, dies at 89</a>, New
York Times, 1/1/2013.
[3] <a
href="http://www.kantei.go.jp/foreign/constitution_and_government_of_japan/constitution_e.html">The
constitution of Japan</a>
[4] <a
href="http://iconicphotos.wordpress.com/2012/09/28/when-macarthur-met-the-emperor/">Iconic
photo: When MacArthur met the Emperor</a>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130209/hien-phap-hien-dai-cua-nhat-ban-ra-doi-nhu-the-nao),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét