Mấy hôm trước nhân đọc một <a
href="http://vneconomy.vn/20130206102147342P0C6/ghe-nong-thi-phai-biet-lam-nguoi.htm">bài
phỏng vấn</a> thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình tôi <a
href="https://plus.google.com/u/0/112488760986970926997/posts/YgeJPv4DAio">thắc
mắc trên G+</a> về ngân hàng MIB ở Nga, nơi ông Bình từng làm
phó rồi quyền chủ tịch trong giai đoạn 2001-2005. Thực ra <a
href="http://chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/tieusulanhdao?personProfileId=1909&govOrgId=2856">thông
tin</a> về việc thống đốc từng có thời làm việc ở MIB đã
được công bố khi ông vừa được chỉ định làm thống đốc
tháng 8/2011. Lúc đó tôi cũng thắc mắc về ngân hàng MIB nhưng
rồi bận quá nên quên mất. Lần này thống đốc nhắc lại
thời gian làm quyền chủ tịch MIB như là bằng chứng cho thấy
ông có kiến thức và kinh nghiệm trong lĩnh vực ngân hàng nên
tôi nhớ đến cái thắc mắc của mình ngày xưa và quyết
định tìm hiểu kỹ hơn.
Hỏi trên G+ hôm trước hôm sau đã có mấy bạn cung cấp thông
tin, social network quả là lợi hại :-) Thông tin đầu tiên về
MIB hoá ra lại ở trên chính website của NHNN. Theo <a
href="http://www.sbv.gov.vn/wps/portal/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3g3I0czIzcPIwODUBMXA08TS3dH0-Agw2ATA_2CbEdFAJwrthk!/?WCM_PORTLET=PC_7_F2A62FH200U4D0I49GA5SR1SK3_WCM&WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/sbv_vn/sbv_vn/vn.sbv.international/vn.sbv.international.bilater/vn.sbv.international.bilater.list/37eda6804219a94986eafe338ff909d6">link
này</a> MIB (và MBES) là ngân hàng được thành lập trong khuôn
khổ <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Comecon">Comecon</a> giữa
các nước trong khối XNCH từ những năm 1960-1970. Tất nhiên
<i>"ngân hàng"</i> ở thời đó khác rất xa những ngân hàng
thương mại hiện nay, hoạt động cho vay chủ yếu có tính
chất giúp đỡ, tương trợ chứ không vì mục đích kinh doanh.
Sau khi khối XHCN (ở Đông Âu) sụp đổ và Comecon tan rã, cả
MIB (lẫn MBES) đều phải loay hoay tìm đường cải tổ. Nhưng
có lẽ lý do quan trọng nhất để hai ngân hàng này còn tồn
tại là trên danh nghĩa một số nước XHCN trước đây vẫn còn
nợ nên phải có người tiếp quản xử lý số nợ tồn đọng
đó. Tôi sẽ phân tích kỹ thêm chi tiết này nhưng trước hết
có một điểm thú vị liên quan đến trang web có thông tin về
MIB và MBIS nói trên.
Khi <a
href="http://www.sbv.gov.vn/wps/portal/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3g3I0czIzcPIwODUBMXA08TS3dH0-Agw2ATA_2CbEdFAJwrthk!/?WCM_PORTLET=PC_7_F2A62FH200U4D0I49GA5SR1SK3_WCM&WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/sbv_vn/sbv_vn/vn.sbv.international/vn.sbv.international.bilater/vn.sbv.international.bilater.list/37eda6804219a94986eafe338ff909d6">click
trực tiếp link</a> thì có vẻ phần highlight ở menu bên trái cho
thấy nó phải nằm trong mục "<i>Quan hệ với các tổ chức tài
chính, tiền tệ quốc tế</i>". Một <a
href="http://www.sbv.gov.vn/wps/portal/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3g3I0czIzcPIwODUBMXA08TS3dH0-AgQ28_c_2CbEdFAN--9eM!/?WCM_PORTLET=PC_7_F2A62FH200U4D0I49GA5SR1KV2_WCM&WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/sbv_vn/sbv_vn/vn.sbv.it/sbv.it.new/sbv.it.new.2008/sbv.it.new.2008.1/rxszw5em8has-10mp4q-khm2010-01-18-06-27-18">bản
tin năm 2008</a> và <a
href="http://www.sbv.gov.vn/wps/portal/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3gDFxNLczdTEwN_Uw9TA09_cxPDUE9_w2B3Q_2CbEdFAGrbyl8!/?WCM_PORTLET=PC_7_0D497F540OLL90ICIAPK2QK9U1_WCM&WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/sbv_vn/sbv_vn/vn.sbv.news/vn.sbv.news.vn/1934a8804390d5029dfdfda9f8ee5596">một
bản tin khác năm 2010</a> của chính NHNN cũng xếp MIB/MBES tương
đương với IMF/WB/ADB như là những tổ chức tài chính tiền
tệ quốc tế. Nhưng nếu bạn <a
href="http://www.sbv.gov.vn/wps/portal/!ut/p/c5/lY9BDoIwEEXP4gk6raWUZYVQWgkFlYhsCAtDmgi4MJ5fkJVGUGeWb17mf1SiYbv6bpv6ZvuuvqAClazypYioGwOYKPBAcb2NDzjVIPDAT6yCgHpu6FCQieGgDM88keyw4fQX-zNfh4T8ZUud-aCk3nO6wQDgfLGPY9f5C0UmvtRt3p_Sv_C3fJwt8zH_8__MCEBJ1LdndG3zvACrbNqsHhvgtsI!/dl3/d3/L2dJQSEvUUt3QS9ZQnZ3LzZfQ0dBSDQ3TDAwT0hEOTBJOEpLTFQxUEowQTE!/">click
thẳng vào menu này</a> thì bạn không thể tìm được trang
về MIB và MBES mà chỉ có link đến IMF, WB, ADB. Như vậy có lẽ
trang về MIB/MBES trước đây nằm trong menu "<i>Quan hệ với
các tổ chức tài chính, tiền tệ quốc tế</i>" nhưng bây giờ
đã bị xóa. Tìm kỹ hơn thì hóa ra trang này hiện giờ được
chuyển sang menu "<i>Quan hệ song phương</i>", được giấu khá
kỹ trong danh sách các nước có quan hệ song phương với NHNN.
Có lẽ MIB/MBES bị "downgrade" khoảng năm 2009-2010, khi mà <i>Báo
cáo thường niên</i> của NHNN không còn nhắc đến 2 tổ chức
này như những năm trước nữa. Tại sao MIB/MBES lại bị
"downgrade" như vậy? Có phải NHNN muốn thông tin về 2 tổ chức
này bị quên lãng dần đi không?
Thông tin thứ hai mà một bạn cung cấp cho tôi trên G+ là link
đến chính <a href="http://www.iibbank.org/indexe.html">website của
ngân hàng MIB</a> hiện tại. Chữ MIB là viết tắt tiếng Nga,
còn tên tiếng Anh là International Investment Bank. Ngân hàng này có
status tương tự như WB, nghĩa là một ngân hàng quốc tế có
cổ phần đóng góp từ các nước thành viên. Hiện tại MIB
chỉ còn Nga, Ba lan, Hungari, Bungari, Mông cổ, Cu ba, Rumani, Sec,
Slovakia, và VN. Theo báo cáo tài chính cuối cùng năm 2011 (bản
tiếng Anh) Nga nắm 44.7% cổ phần, VN chỉ có 0.327% thấp nhất
trong số các thành viên (sau cả Mông cổ, Cu ba). Vốn điều lệ
của ngân hàng này là 1.3 tỷ Euro, tuy nhiên cho đến cuối năm
2011 các cổ đông mới chỉ đóng góp vào 214.5 triệu Euro (tôi
nghi đây là chuyển đổi từ tiền rúp của LX cũ). Mặc dù
ngân hàng này được phép huy động vốn từ các nguồn khác
như trái phiếu, tiền gửi của khách hàng..., trong 3 năm liên
tục từ 2009 đến 2011 tất cả các thể loại liabilities của
nó chỉ quanh quẩn 8-9 triệu Euro. Hệ quả là tổng tài sản
không tăng, thậm chí giảm, nếu không tính phần revaluation tài
sản cố định và bất động sản.
Đến cuối năm 2011 trong số tổng tài sản 350 triệu Euro ngân
hàng này có đến 130 triệu cash hoặc bank deposits, nghĩa là 1/3
tài sản chẳng được đầu tư gì mà để không hoặc gửi các
ngân hàng khác lấy lãi. Hơn 50 triệu Euro được đầu tư vào
bất động sản, gần 50 triệu nữa là tài sản cố định. Hơn
68 triệu đầu tư vào các loại trái phiếu, một nửa là trái
phiếu chính phủ của các thành viên còn lại là trái phiếu
doanh nghiệp. Khoảng hơn 2 triệu Euro nữa đầu tư vào cổ
phiếu. Số tiền thực sự cho khách hàng vay chỉ là 50 triệu
Euro mà lại có xu hướng giảm dần từ năm 2009 (xem kỹ trong
footnote hoá ra đây là net amount, tổng số tiền MIB cho khách
hàng vay đến cuối năm 2011 là 125 triệu Euro, trong đó có hơn
74 triệu đã bị coi là NPL, nghĩa là tỷ lệ nợ xấu xấp xỉ
60%). Với cơ cấu tài sản như vậy có thể nói ngân hàng này
thực chất chỉ là một quĩ đầu tư cỡ trung bình (chỉ một
quĩ con của Vinacapital cũng có thể có NAV lớn hơn 350 triệu
Euro). Tôi cho rằng đa số tài sản là phần rơi rớt lại từ
thời Comecon, trong đó Cu ba có một số nợ xấu khá lớn.
Rất tiếc website của MIB không cung cấp báo cáo tài chính
những năm ông Bình còn làm việc ở đó. Nhưng không khó để
đoán hoạt động của MIB lúc đó cũng không khác hiện tại là
mấy, nghĩa là chủ yếu quản lý số tài sản do các nước
Comecon cũ còn nợ. Hoạt động kinh doanh, đầu tư hầu như
không đáng kể. Các board member của MIB có lẽ chỉ là đại
điện cho các quốc gia thành viên, chủ yếu đi đòi nợ xấu
từ thời XHCN. Nếu (thời ông Bình) có các cố gắng cải tổ
lại MIB thành một ngân hàng đầu tư quốc tế như website NHNN
cho biết thì các cố gắng đó dường như đã thất bại. Ông
Bình được làm phó chủ tịch rồi quyền chủ tịch trong khi VN
chỉ có 0.327% cổ phần cho thấy các nước khác không coi trọng
vai trò (và lợi ích) của ngân hàng này.
Số cổ phần ít ỏi của VN chỉ tương được với 700 nghìn
Euro vốn góp, hoặc hơn 1 triệu Euro vốn chủ sở hữu trên sổ
sách. Phần lợi nhuận trên sổ sách năm 2011 mà phía VN được
hưởng (1.65 triệu x 0.327%) chỉ hơn 5000 Euro mà chưa chắc sẽ
được MIB chia (thực tế MIB có cash flow âm trong năm 2011 và
không chia dividend). Như vậy đóng góp của ngân hàng này vào
ngân sách VN (nếu có) thậm chí còn nhỏ hơn của một công ty
nhỏ ở VN (5000 Euro chỉ tương đương gần 140 triệu VND). Nếu
tôi là ông Bình tôi sẽ đề nghị chính phủ "biếu không"
phần sở hữu của VN cho Cuba để giúp người bạn cũ này trong
lúc khốn khó, vừa đỡ cứ vài năm lại phải cử một cán
bộ sang Nga tham gia quản lý MIB (hiện tại đại diện cho VN
trong board là bà <a href="http://www.iibbank.org/boarde.html">Thinh Thi
Hong</a>). Với một ngân hàng như vậy tôi không nghĩ ông Bình
học hỏi được nhiều kinh nghiệm và chuyên môn ngân hàng,
nhất là chuyên môn về ngân hàng trung ương, kể cả khi đảm
nhiệm chức vụ quyền chủ tịch. Đây là một mục trong CV mà
đáng ra ông Bình không nên tự hào và đem ra PR cho mình như
vậy.
Ông Bình xuất thân từ vụ Kinh tế đối ngoại (sau này chuyển
thành vụ Quan hệ quốc tế phụ trách các hoạt động liên quan
đến IMF/WB/ADB/MIB/MBES) nên có thể hiểu tại sao ông lại
được lãnh đạo NHNN cử đi Nga tham gia vào board của MIB, một
tổ chức đã từng được coi ngang hàng với IMF/WB/ADB. Ông Bình
được cử đi Nga có lẽ còn vì ông đã từng học ở Nga. Xem
<a
href="http://chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/tieusulanhdao?personProfileId=1909&govOrgId=2856">tiểu
sử chính thức</a> thấy học vị của ông là Tiến sĩ khoa
học, không thấy ghi ngành gì. Tiểu sử trên <a
href="http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_V%C4%83n_B%C3%ACnh_(th%E1%BB%91ng_%C4%91%E1%BB%91c)">Wikipedia</a>
của ông ghi "<i>Từ 1981-1986, ông Bình học Đại học Toán Kinh
tế- Ứng dụng tại Trường Đại học Tổng hợp tại Liên Xô
(cũ), tốt nghiệp tại đây với bằng tiến sĩ",</i> không thấy
tên trường. Lúc đầu tôi nghĩ ông học MGU (vẫn thường biết
đến ở VN với cái tên Lomonosov) hoặc có thể Plekhanov ở
Moscow, là hai trường rất lớn và danh giá của LX cũ. Tuy nhiên
search Google thì <a
href="http://www.studentkgu.vn/news/detail/id_1209/sec_6/">có thông tin</a>
ông học trường Đại học tổng hợp Kishinhov (KGU) ở Mondovia,
một nước cộng hoà nhỏ của LX. Thông tin ở đây cho biết
ông học ngành toán ứng dụng, còn trên Wikipedia nói ông học
toán kinh tế.
Một điểm chưa thực sự rõ là ông Bình tốt nghiệp KGU với
bằng gì. Theo lý lịch chính thức thì ông có bằng tiến sĩ
khoa học, đây là bằng <em>docktor nayuk</em> của LX cũ. Bằng này
cao hơn bằng <em>kandidate nayuk</em> (phó tiến sĩ trước đây,
bây giờ gọi chung là tiến sĩ). Những ai đã từng học ở LX
cũ chắc chắn biến lấy bằng tiến sĩ khoa học rất khó, ngay
cả sau này trong giai đoạn lộn xộn LX sụp đổ trong thập kỷ
1990. Nếu ông Bình lấy bằng tiến sĩ khoa học (doctor nayuk) vào
năm 1986 mà ông chỉ bắt đầu sang KGU học từ năm 1981 có thể
nói là một kỳ tích hiếm ai làm được. Tuy nhiên cả thông tin
từ website của hội sinh viên KGU lẫn chính lời ông Bình
(<i>"Tôi đã gắn bó với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong
toàn bộ quá trình công tác của mình <b>kể từ khi tốt nghiệp
đại học</b>")</i> cho thấy ông chỉ tốt nghiệp đại học
tại KGU năm 1986. Vậy ông lấy bằng phó tiến sĩ, tiến sĩ năm
nào, ở đâu, chuyên ngành gì?
Thống đốc Nguyễn Văn Bình sinh năm 1961 năm 1981 vào học ở
KGU vậy từ năm 17 tuổi (tốt nghiệp lớp 10 hệ 10 năm hồi
đó) đến năm 20 tuổi ông ở đâu, làm gì? Đi nghĩa vụ quân
sự? Học một trường đại học/trung cấp nào đó ở VN hay
một nước nào khác? Giai đoạn 1978-1981 VN có chiến tranh ở
Campuchia và biên giới với Trung Quốc, thanh niên tốt nghiệp
phổ thông thời đó nếu không thi đậu đại học phần lớn
sẽ vào lính ra chiến trường. Tiểu sử của ông Bình không
thấy nói đã từng phục vụ trong quân đội, mà cũng không
học đại học trong 3 năm đó vậy ông Bình thuộc diện nào mà
được miễn nghĩa vụ quân sự?
Trong bài phỏng vấn ông Bình nói có một giai đoạn ông làm
trung gian giữa các lãnh đạo NHNN và phó thủ tướng Nguyễn
Tấn Dũng lúc đó kiêm nghiệm chức thống đốc. Thực ra ông
Dũng về NHNN (mà nhiều người tin rằng là bước đệm để
giúp đưa ông Lê Đức Thúy lên thống đốc) từ tháng 5/1998.
Ông Bình đến tháng 11/1998 "được" điều sang làm phó giám
đốc chi nhánh HN của NHNN. Như vậy thời gian ông Dũng và ông
Bình cùng làm việc chỉ khoảng 5 tháng, chưa kể thời gian làm
quen rồi bàn giao, nên không thể nói là nhiều. Một thành tích
mà ông Bình khoe là đã tự "<i>chắp bút</i>" một phương án
điều hành tỷ giá và phương án đó đã được ông Dũng chọn
thay vì những phương án khác của các phòng ban nghiệp vụ (ông
Bình làm chánh văn phòng không được coi là một phòng ban
nghiệp vụ). Nhưng cũng chính vì "thành tích" này mà ông Bình
bị một số lãnh đạo của NHNN lúc đó <i>"tỏ ý không hài
lòng"</i>, chẳng hiểu có phải vì thế mà ông Bình chỉ ngồi
ở vị trí rất thân cận với ông Dũng trong vòng 5 tháng hay
không.
Sau khi trở về từ ngân hàng MIB, ông Bình giữ chức vụ Chánh
Thanh tra của NHNN từ 2005 đến 2008. Đây là giai đoạn hệ
thống ngân hàng thương mại VN bùng nổ, tăng trưởng tín dụng
có những năm xấp xỉ 50%. Trên thực tế một phần rất lớn
tín dụng chảy vào chứng khoán và bất động sản tạo ra bong
bóng trong những lĩnh vực này mà hiện nay trở thành vấn nạn
nợ xấu mà ông Bình đang loay hoay tìm cách xử lý. Trên cương
vị Chánh Thanh tra lúc đó, nếu ông Bình mạnh tay với các ngân
hàng, sớm phát hiện ra những thủ thuật như tuồn tín dụng
cho các công ty sân sau, sở hữu chéo giữa các ngân hàng, thổi
giá trị tài sản thế chấp... thì có lẽ hệ thống ngân hàng
đã không tệ như hiện tại. Tất nhiên việc phát hiện sai
phạm trong giới ngân hàng không hề dễ, nhưng dù sao Chánh Thanh
tra phải chịu trách nhiệm nếu đã để các ngân hàng qua mặt.
Nhưng tôi biết đòi hỏi "chịu trách nhiệm" trong hệ thống
chính trị VN là một điều khá xa xỉ.
<i><b>Disclaimer</b>: Tôi chưa từng gặp ông Nguyễn Văn Bình và
không có bất kỳ quyền lợi hay interest nào ở NHNN, ngoại trừ
mong muốn nó tốt lên. Tôi viết bài phân tích này với tư cách
một người ngoài cuộc có chút chuyên môn (và cặp mắt "cú
vọ" :-)) nhân đọc bài phỏng vấn có tính chất PR của ông
Bình. Thông tin sử dụng trong bài này lấy từ các websites có
links bên trên vào thời điểm tháng 2/2013.</i>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130215/giang-le-ve-thong-doc-ngan-hang-nha-nuoc-nguyen-van-binh),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét