Lê Sỹ Long - 'Bóng dáng Bảo Đại' ở Việt Nam

Tiến sĩ Lê Sỹ Long

<center><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2013/01/23/130123155829_bao_dai_464x261_getty.jpg"
/>
Cựu hoàng Bảo Đại và Tổng thống Vincent Auriol ở Pháp năm
1953</center>

Khi tôi ở Việt Nam tháng Sáu năm ngoái, tôi được đọc bài
báo trên BBC hỏi vì sao di sản Hồ Chí Minh vẫn tồn tại ở
Việt Nam.

Giống như nhiều nhà nghiên cứu, tôi ghi nhớ trong đầu để
tìm cách trả lời kết luận của bài: "Với người Việt, dù
họ nghĩ gì về cố lãnh tụ, thì cũng chẳng còn có ai khác có
thể so sánh." Lý do tôi ghi nhớ vì khi đó tôi đang đọc về
một nhân vật lịch sử, Vua Bảo Đại.

Nhưng chỉ mãi gần đây tôi mới hiểu vì sao mình cứ nhìn
lại di sản Bảo Đại, trong khi hình như chẳng có học giả
Việt Nam nào định nghiên cứu về ông.

Có lẽ bạn không tin và có cả danh sách nguyên do vì sao Bảo
Đại không còn quan trọng. Ví dụ, chẳng mấy ai còn tin Việt
Nam hôm nay cần nền quân chủ lập hiến. Hay Bảo Đại không
đủ dũng khí chống chế độ thực dân Pháp, không được dân
chúng ủng hộ.

Mỗi khi được trao cơ hội lịch sử để định hình Việt Nam
theo ý mình, ông đều thất bại.

Tôi đồng tình hết. Trớ trêu ở đây là "các thất bại"
của Bảo Đại nói cho ta biết về tương lai Việt Nam không kém
gì cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa của Hồ Chí Minh.

<strong>Làm người Việt 'kiểu Tây'</strong>

<div class="boxright300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2013/01/23/130123154124_bao_dai_304x171_getty.jpg"
/><div class="textholder">Biểu ngữ ủng hộ Bảo Đại (ảnh chụp
năm 1950)</div></div>Phỏng theo cách tiếp cận của cố sử gia
Oliver Wolter, tôi nhìn lại quá khứ để "kể một câu
chuyện" về Bảo Đại không đầy đủ qua thời gian và không
gian, nhằm kích thích những lời thảo luận.

Luận đề của tôi là giống như cuộc Nam Tiến của Nguyễn
Hoàng năm 1600, mở đầu cho Nhà Nguyễn cùng bản sắc Việt Nam
"kiểu miền Nam", một cách đọc di sản Bảo Đại cũng mang
tính chất ẩn dụ.

Sự "Tây hóa" Việt Nam của Bảo Đại mở đường cho sự
"khai sinh" của Việt Nam Cộng Hòa và kéo theo là cộng đồng
hải ngoại phi cộng sản, cũng như lối sống "xa hoa" được
xem là tốt đẹp.

Dưới đây là những quyết định mà theo tôi đại diện cho
sự "Tây hóa" của Bảo Đại với Việt Nam:

<ul>
<li>Sau khi học ở Pháp, ông trở về và làm việc với chính
phủ thực dân Pháp để hiện đại hóa chính quyền năm 1932,
và gần dân hơn mọi hoàng đế trước đây, mặc dù ông nhanh
chóng nhận ra người Pháp không hề muốn một chế độ quân
chủ dân chủ ở Việt Nam.</li>
<li>Khi "hợp tác" với quân Nhật chiếm đóng, Bảo Đại
hồi tháng Tư 1945 có cơ hội thành lập chính phủ quốc gia
đầu tiên bằng việc đổi tên Liên bang Đông Dương thành
Việt Nam; lấy chữ Quốc ngữ làm ngôn ngữ chính thức; và
đổi tên ba khu vực thành Bắc Bộ, Trung Bộ và Nam Bộ.</li>
<li>Ông là "Cố vấn tối cao" trong chính phủ Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa tháng Tám 1945 để tránh nguy cơ xung đột trước sức
mạnh gia tăng của Hồ Chí Minh, nhưng tách khỏi chính phủ của
ông Hồ một năm sau đó khi họ bắt đầu thành lập nhà nước
cộng sản.</li>
<li>Ông thương lượng với Pháp để có một "Nhà nước
Việt Nam trong Liên hiệp Pháp" (1949-1954). Nhà nước này đủ
mạnh để Hiệp định Geneva 1954 dẫn đến sự chia cắt cho
phép thành lập một Nam Việt Nam phi cộng sản.</li>
<li>Ông tự bổ nhiệm Ngô Đình Diệm làm Thủ tướng năm 1954
vì ông Diệm khi đó là nhà lãnh đạo có khả năng nhất để
dẫn dắt Việt Nam Cộng Hòa, cho dù ông Diệm sau đó dùng trưng
cầu dân ý để lật Bảo Đại. Ông Diệm muốn thực hiện
phiên bản dân chủ của mình chỉ cho phép đối lập hạn chế,
trong khi Bảo Đại nghĩ rằng "phương pháp cảnh sát" của
ông Diệm có thể dẫn tới sụp đổ.</li>
</ul>

Mặc dù bị công kích vì "tuyên truyền" rằng ông là kẻ ham
gái đẹp, lười biếng, phản bội, xa hoa, nhưng Bảo Đại
không thấy có mâu thuẫn của việc sống xa hoa và là lãnh
đạo dân tộc chủ nghĩa.

Phải nói rằng tất cả những điều kể trên không thu hút
quần chúng hay sánh kịp tính biểu tượng của chính phủ Hồ
Chí Minh – niềm hy vọng về tương lai tốt đẹp hơn.

<div class="boxright300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2013/01/23/130123161843_nam_phuong_304x304_namphuong_nocredit.jpg"
/><div class="textholder">Hoàng hậu Nam Phương trong hình chụp năm
1949</div></div>

Nhưng chính phủ Bảo Đại năm 1952 đã cảnh báo trước rằng
hy vọng cách mạng của Hồ Chí Minh sẽ chỉ dẫn đến thất
vọng. Rằng người dân, thoát khỏi ách thực dân Pháp, sẽ rơi
vào chế độ hà khắc của thể chế cộng sản, do một thiểu
số cai trị.

Nhưng rốt cuộc sự "Tây hóa" của Bảo Đại ở Việt Nam
không thể thắng lợi do quyết tâm cách mạng của Hồ Chí Minh
muốn thống nhất đất nước bất chấp mọi giá.

Quan trọng không kém, sự can dự của Pháp và Mỹ đặt ra cho
người Việt phi cộng sản mâu thuẫn không giải quyết được:
họ không thể thắng trận mà không có phương Tây và cũng
chẳng thắng trận nếu có phương Tây.

<strong>Bảo Đại 'trở lại'</strong>

Cứ mỗi lần trở về, tôi lại cảm nhận sự trớ trêu đang
xuất hiện ở Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam hiện nay.
Đảng Cộng sản đối diện một mâu thuẫn không giải quyết
nổi. Cho phép "Tây hóa" để cải tổ đất nước có thể
dẫn đến "phi cộng sản" hệ thống kinh tế và chính trị.

Cuộc giao duyên 'cộng sản với tư bản' đem lại tham nhũng và
bất ổn kinh tế có thể khiến Đảng mất tính chính danh.

"Tầng lớp trên thân Đảng không nên che giấu vị trí đặc
quyền hay lối sống 'xa hoa' của họ. Nhưng họ nên biết rằng
họ sẽ bị công chúng săm soi kỹ và cần chứng tỏ họ 'có
ích' cho xã hội"

Theo một số nhà quan sát, Đảng Cộng sản đang cai trị theo
kiểu "chủ nghĩa de Gaulle" ở Pháp. Tại đó, một tầng lớp
tinh hoa được "tạo ra" để quản trị khu vực công và tư.

Nhưng như đã thấy trong vài năm qua, việc Đảng quản lý chính
tầng lớp trên này cũng gặp thách thức.

Ví dụ như cảm giác rằng giới tinh hoa thân với Đảng đang
trở nên rất giàu có, trong khi tham nhũng nảy nở và khoảng
cách giàu nghèo giãn rộng. Liệu cách quản trị đất nước
của Đảng có tuân theo lý tưởng Hồ Chí Minh không?

Khi đọc lại di sản Bảo Đại, tôi thấy có một sự thật
hiển nhiên rằng Việt Nam chẳng thể phát triển nếu người
dân không giàu có lên.
Đem cuộc đời Bảo Đại làm ví dụ cho hôm nay, tôi thấy
tầng lớp trên thân Đảng không nên che giấu vị trí đặc
quyền hay lối sống 'xa hoa' của họ.

Nhưng họ nên biết rằng họ sẽ bị công chúng săm soi kỹ và
cần chứng tỏ họ 'có ích' cho xã hội.

Sớm hay muộn, người dân sẽ trông đợi chính các thành viên
của tầng lớp trên này cất tiếng chỉ trích "chủ nghĩa de
Gaulle" của Đảng, tổ chức đang giám sát và vây bọc họ.

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, đang làm
việc ở C.T. Bauer College of Business, Đại học Houston, Hoa Kỳ.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130124/le-sy-long-bong-dang-bao-dai-o-viet-nam),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!