Dân Luận: Hoàng Xuân Phú - Teo dần quyền con người trong Hiến pháp

<div class="special_quote">Tin liên quan:

<ul>
<li><a
href="http://vietlaw.gov.vn/LAWNET/docView.do?docid=2394&type=html&searchType=fulltextsearch&searchText=">Hiến
Pháp Nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam năm
1992</a></li>
<li><a
href="http://danviet.vn/118701p1c24/toan-van-du-thao-sua-doi-hien-phap-1992.htm"
target="_blank">Toàn văn Dự thảo Sửa đổi Hiến Pháp
1992</a></li>
</ul></div>
Trong thời gian qua, nhiều người mong muốn sửa đổi Hiến
pháp 1992, để bỏ hoặc thay đổi một số quy định, ví dụ
như quy định về quyền lãnh đạo (được hiểu là
đương nhiên) của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN)
đối với Nhà nước và xã hội (Điều 4), và quy định
đất đai thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước quản
lý (Điều 17–18). Tôi không chia sẻ kỳ vọng đó, bởi
không tin rằng giới lãnh đạo hiện nay có thể sớm chấp
nhận thay đổi những điều mà họ khẳng định là bất di,
bất dịch. Ngược lại, tôi thuộc số những người lo rằng
việc sửa đổi Hiến pháp có thể bị lợi dụng để hạn
chế hơn nữa quyền con người. Và bản dự thảo sửa đổi
Hiến pháp 1992 đã cho thấy nỗi lo đó không phải là vô cớ.
Thậm chí, không ngờ họ lại có thể đi xa như vậy…

Trong Hiến Pháp 1992, thuật ngữ "quyền con người" chỉ
được nhắc một lần, tại

"Điều 50: Ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, các quyền con người về chính trị, dân sự, kinh
tế, văn hoá và xã hội được tôn trọng, thể hiện ở các
quyền công dân và được quy định trong Hiến pháp và
luật."

Tức là "quyền con người" được đồng nghĩa với
"quyền công dân". Vậy thì những người đang tạm thời
bị tước "quyền công dân" sẽ không còn được hưởng
"quyền con người". Hơn nữa, sau khi định nghĩa "Công
dân nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là người có
quốc tịch Việt Nam" (Điều 49), thì "quyền con
người" sẽ không còn được áp dụng cho những
người đang tồn tại trên đất Việt Nam, nhưng không hoặc
chưa "có quốc tịch Việt Nam". Điều này cho thấy
cách hiểu về "quyền con người" trong Hiến Pháp 1992
phiến diện như thế nào.

Một thay đổi dễ nhận thấy trong <a
href="http://danviet.vn/118701p1c24/toan-van-du-thao-sua-doi-hien-phap-1992.htm"
target="_blank">dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992</a> là
"quyền con người" được tách ra, được nhắc tới 8
lần, luôn đi cạnh và được đặt trước "quyền công
dân". Ở chế độ mà giới lãnh đạo vốn rất khó chịu
khi nghe nhắc đến "nhân quyền" (tức là "quyền con
người"), thì đây là một bước tiến, muộn mằn nhưng có
vẫn hơn không.

Một thay đổi nữa, là "quyền công dân" cùng "quyền
con người" được đưa từ Chương V (trong Hiến Pháp 1992)
lên Chương II (trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp). Ở Cộng
hòa Liên bang Đức, "quyền con người" được đặt lên
vị trí hàng đầu, trong Chương I của <a
href="http://www.gesetze-im-internet.de/gg/BJNR000010949.html"
target="_blank">Hiến pháp</a>. Ở CHXHCN Việt Nam thì Chương I của
Hiến pháp được dành cho "Chế độ chính trị".
"Chính trị" là một cái gì đó rất thiêng liêng,
mà cũng rất bí hiểm, và càng bí hiểm thì càng… hữu dụng.
Khi muốn đùn đẩy công việc, thì tuyên bố: "Cần có
sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính
trị." Khi muốn làm liều, thì khẳng định:
"Với quyết tâm chính trị, chắc chắn sẽ làm
được." Còn khi muốn lẩn tránh trách nhiệm của bản
thân, thì chỉ cần tỏ chút áy náy và "nhận trách
nhiệm chính trị".

Hai thay đổi kể trên là theo hướng tiến bộ, đáng được
ghi nhận. Song như vậy thì mới thể hiện rằng quyền con
người đã được chú ý hơn. Mà chỉ chú ý thì
chưa đủ và cũng chưa chắc đã tốt. Chẳng hạn, nếu bạn
được công an chú ý, thì điều đó không hẳn là dấu
hiệu hay. Để đánh giá chính xác các thay đổi về quyền
con người và quyền công dân, thì phải xem xét các quy
định cụ thể.

Bài này không nhằm mục đích đánh giá đầy đủ và
toàn diện về dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992, mà chỉ
điểm qua một số ví dụ đáng lưu ý về sự thay đổi tiêu
cực hay có thể là tiêu cực, liên quan tới quyền con người
và quyền công dân. Hy vọng rằng những nhận xét dưới
đây sẽ có ích cho những người đang muốn tham gia góp ý kiến
cho bản dự thảo sửa đổi Hiến pháp.

Quyền hư quyền ảo

Trong "Chương II: Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ
bản của công dân" của dự thảo sửa đổi Hiến pháp,
xuất hiện một quyền mới (so với Hiến Pháp 1992) là:

"Điều 21: Mọi người có quyền sống." 

Nghĩ một cách dân dã, thì thấy điều này có vẻ ngồ ngộ.
"Quyền sống" còn hiển nhiên hơn cả "quyền ăn
ngủ", bởi muốn "ăn ngủ" thì tất nhiên phải
"sống". Vậy mà nếu hiến định rằng "Mọi
người có quyền ăn ngủ" thì ai nấy đã thấy ngây ngô.

Thực ra, câu "Mọi người có quyền sống" cũng
xuất hiện trong Hiến pháp của một số nước, chẳng hạn
tại Điều 2 của <a
href="http://www.gesetze-im-internet.de/gg/BJNR000010949.html"
target="_blank">Hiến pháp Cộng hòa Liên bang Đức</a> (Jeder hat
das Recht auf Leben). Điều đó chứa đựng một nội dung rất
quan trọng, mà hệ quả trực tiếp của nó là: Không thể
có án tử hình, vì tử hình một người là xâm phạm
"quyền sống"của người đó.

Chấp nhận án tử hình hay không là một vấn đề nan giải,
vẫn còn đang được tranh luận ở nhiều nơi trên thế giới.
Nhiều nước vẫn duy trì án tử hình, như Hợp chúng quốc Hoa
Kỳ.

Liệu có thật là nhà cầm quyền Việt Nam muốn hủy bỏ án
tử hình hay không? Nếu đúng là họ muốn hủy bỏ án
tử hình,thì đây là một thay đổi rất quan trọng. Còn
ngược lại, nếu họ vẫn định tiếp tục duy trì án tử
hình, thì Điều 21 của dự thảo sửa đổi Hiến pháp vừa
thừa, vừa giả dối, và chỉ chất to thêm đống quyền hữu
danh vô thực trong Hiến pháp mà thôi.

Một quyền mới khác trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp là:

"Điều 35: Công dân có quyền được bảo
đảm <a href="http://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2008/10/08/1793/"
target="_blank">an sinh xã hội</a>." 

Điều này được sửa đổi từ Điều 67 của Hiến Pháp 1992,
quy định rằng:

"Thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ được hưởng các
chính sách ưu đãi của Nhà nước. Thương binh được tạo
điều kiện phục hồi chức năng lao động, có việc làm phù
hợp với sức khoẻ và có đời sống ổn định."

"Những người và gia đình có công với nước được khen
thưởng, chăm sóc."

"Người già, người tàn tật, trẻ mồ côi không nơi nương
tựa được Nhà nước và xã hội giúp đỡ."

Nghĩa là:

- Chỉ đề cập đến một số đối tượng đặc
biệt, đó là thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ,
những người và gia đình có công với nước, người già,
người tàn tật và trẻ mồ côi;

- Chỉ hứa hẹn một cách chung chung, là "được
hưởng các chính sách ưu đãi", "được tạo điều kiện",
"được khen thưởng, chăm sóc", "được Nhà nước và xã hội
giúp đỡ";

- Chỉ đề cập đến mấy nội dung cụ thể, là
"phục hồi chức năng lao động, có việc làm phù hợp với
sức khoẻ và có đời sống ổn định", và những thứ đó
chỉ dành riêng cho đối tượng thương binh.

Điều 35 trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã đưa ra những
bước đại nhảy vọt so với Điều 67 của Hiến Pháp 1992, đó
là:

- Áp dụng cho mọi công dân;

- Không chỉ là hứa hẹn chung chung, mà nâng lên thành
"quyền được bảo đảm";

- Nội dung "được bảo đảm" không chỉ dừng lại
ở mấy nội dung cụ thể, mà bao trùm lên toàn bộ
<a href="http://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2008/10/08/1793/"
target="_blank">"an sinh xã hội"</a>.

Đây là một ý tưởng cách mạng vĩ đại, nếu họ
thực tâm muốn triển khai. Tiếc rằng, nếu thực tâm thì ngây
ngô, và nếu không ngây ngô thì không thể thực tâm.

"Quyền được bảo đảm <a
href="http://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2008/10/08/1793/"
target="_blank">an sinh xã hội</a>" là một
thứ quyền vu vơ và hoàn toàn không khả thi. Thời gian
qua, mới chỉ tập trung cho một số đối tượng rất chọn
lọc và chỉ dừng lại ở mấy chế độ phúc lợi rất khiêm
tốn, thế mà còn chưa làm tốt nổi. Vậy thì sao có thể
"bảo đảm<a
href="http://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2008/10/08/1793/"
target="_blank">an sinh xã hội</a>" cho mọi
công dân? Lưu ý rằng chế độ <a
href="http://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2008/10/08/1793/"
target="_blank">"an sinh xã hội"</a> bao gồm cả chăm
sóc về y tế, trợ cấp ốm đau, trợ cấp thất nghiệp, trợ
cấp tuổi già, trợ cấp trong trường hợp tai nạn lao động
hoặc bệnh nghề nghiệp, trợ cấp gia đình, trợ cấp thai
sản, trợ cấp tàn tật, trợ cấp tiền tuất. Lấy đâu ra
tiền của để thực hiện "ý tưởng cách mạng vĩ đại"
ấy?

"Công dân có quyền được bảo đảm", nhưng
ai, cơ quan hay tổ chức nào phải đứng ra "bảo
đảm"? Phải chăng cuối cùng họ sẽ phán rằng Dân
phải "tự bảo đảm"?

Trong thời buổi tham nhũng hoành hành từ trên xuống dưới,
thì những chính sách viển vông không chỉ vô ích, mà còn
rất tai hại, vì giới cầm quyền sẽ "mượn gió bẻ
măng". Điều này đang diễn ra dưới nhiều danh nghĩa, ví
dụ như việc xây nhà ở xịn để bán cho người
nghèo ở giữa đô thị đắt đỏ. Khi đã đẻ ra một
chính sách phúc lợi xã hội nào đó thì họ có cớ để vung
tiền từ ngân sách, tức là tiền của Dân. Tất nhiên là không
đủ để "ngập tràn thiên hạ". Lúc đó, "nước có
quyền chảy vào chỗ trũng", nghĩa là ưu tiên cho "người
thân" (theo nghĩa rộng, bao gồm cả những người quen thân
vì tiền), và cũng không quên phần mình. Đối với các
quan tham, "từ thiện" không còn là mục tiêu hành động, mà là
phương tiện để vơ vét cho bản thân.

Hơn nữa, khi số tiền của ít ỏi có thể dành cho phúc lợi
xã hội bị vung vãi trên diện quá rộng, thì nảy sinh nguy cơ
là nhiều người lẽ ra vẫn được hưởng trợ giúp sẽ không
còn được hưởng nữa.

Hai ví dụ kể trên cho thấy rằng: dự thảo sửa đổi Hiến
pháp có thể đem lại cho người dân một số quyền mới nào
đó, nhưng có khi lại là những quyền hư ảo, trong
khi những quyền bị cắt giảm thì lại rất thật, như sẽ
trình bày trong phần tiếp theo. Điều đáng buồn là: Xu
hướng giả dối vẫn được tiếp tục duy trì và phát triển
trong việc xây dựng Hiến pháp. 

Quyền thoi quyền thóp 

Trong Điều 71 của Hiến Pháp 1992 có quy định rằng:

"Không ai bị bắt, nếu không có quyết định của Toà án
nhân dân, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát
nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả tang. Việc bắt và
giam giữ người phải đúng pháp luật." (Điều 71, Đoạn 2)

Điều 71 được sửa thành Điều 22 trong dự thảo sửa đổi
Hiến pháp, nhưng toàn bộ quy định được trích ở trên
(nhằm hạn chế việc bắt người tùy tiện và yêu
cầu "bắt và giam giữ người phải đúng pháp
luật") đã bị xóa. Trong thời gian qua, Hiến pháp đã quy
định rõ ràng như vậy mà công an vẫn bắt người và giam giữ
rất tùy tiện. Rồi đây, khi quy định ấy đã bị gạch khỏi
Hiến pháp, thì số phận người dân sẽ ra sao?

Trong Điều 74 của Hiến Pháp 1992 có quy định rằng:

"Việc khiếu nại, tố cáo phải được cơ quan Nhà nước
xem xét và giải quyết trong thời hạn pháp luật quy định."
(Điều 74, Đoạn 2)

Điều 74 được sửa thành Điều 31 trong dự thảo sửa đổi
Hiến pháp, nhưng quy định vừa được trích (nhằm ràng
buộc về thời hạn giải quyết khiếu nại, tố cáo)
không còn nữa. Vốn dĩ, khiếu nại và tố cáo của công dân
hay bị ngâm tôm bất tận. Đến đại công thần của chế độ
gửi kiến nghị cũng chẳng được hồi âm. Vậy thì sau này,
khi ràng buộc về thời hạn giải quyết khiếu nại, tố
cáo bị xóa khỏi Hiến pháp, Dân sẽ phải chờ đợi bao
lâu?

Đoạn thứ nhất trong Điều 72 của Hiến Pháp 1992 viết rằng:

"Không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt
khi chưa có bản án kết tội của Toà án đã có hiệu lực
pháp luật."

Khi điều khoản trên hóa thân vào dự thảo sửa đổi Hiến
pháp, 5 chữ "và phải chịu hình phạt" bị loại
bỏ. Thành thử chỉ còn sót lại như sau:

"Không ai bị coi là có tội khi chưa có bản án kết tội
của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật." (Điều 32, Khoản
1)

Hệ quả kéo theo là: "Khi chưa có bản án kết tội của Toà
án đã có hiệu lực pháp luật" thì "không ai bị coi là
có tội", song vẫn có thể "phải chịu hình
phạt". Ở các nước văn minh thì hiển nhiên không ai
"phải chịu hình phạt" khi chưa "bị coi là có
tội". Nhưng ở xứ sở bất an, nơi khi được công an "mời
vào" đồn thì vẫn còn mạnh khỏe, mà lúc "tiễn ra" có thể
đã liêu xiêu, thậm chí có trường hợp trở thành xác không
hồn, thì việc triệt tiêu 5 chữ "và phải chịu hình
phạt" sẽ giúp cho công an nhân dân thêm vô tư "luyện
võ" với Nhân dân.

Đoạn thứ hai trong Điều 72 của Hiến Pháp 1992 viết rằng:

"Người bị bắt, bị giam giữ, bị truy tố, xét xử
trái pháp luật có quyền được bồi thường thiệt hại về
vật chất và phục hồi danh dự. Người làm trái pháp luật
trong việc bắt, giam giữ, truy tố, xét xử gây thiệt
hại cho người khác phải bị xử lý nghiêm minh."

Trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp, quy định này được sửa
thành:

"Người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam,
bị điều tra, truy tố, xét xử trái pháp luật có quyền
được bồi thường thiệt hại về vật chất, tinh thần và
phục hồi danh dự. Người làm trái pháp luật trong việc bắt,
tạm giữ, tạm giam, điều tra, truy tố, xét
xử gây thiệt hại cho người khác phải bị xử lý theo pháp
luật." (Điều 32, Khoản 4)

Nghĩa là: Từ "giam giữ" được thay bằng
"tạm giữ, tạm giam". Hậu quả là: Khi đã kết án
tù giam và chuyển từ trạng thái "tạm giữ, tạm
giam" sang hình thức "giam giữ" để chấp hành
án, thì người tù không còn được bảo vệ và người
coi tù làm trái pháp luật không còn bị xử lý theo quy
định của điều khoản sửa đổi.

Ba nội dung bị loại bỏ được đề cập ở trên đều có
chung một "tội" là: Chúng hay để Dân níu bám,
nhằm tố cáo chính quyền vi phạm Hiến pháp và pháp luật. Có
lẽ vì vậy nên phải "kết liễu" chúng, đẩy chúng ra khỏi
Hiến pháp, để… giữ gìn uy tín cho chính quyền. Ngoài ra, hai
quy định sau đây cũng đã bị loại bỏ khỏi dự thảo sửa
đổi Hiến pháp.

Điều 64 về hôn nhân và gia đình trong Hiến Pháp 1992 được
sửa thành Điều 39 trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp, nhưng
lại bỏ đi đoạn quy định về trách nhiệm nuôi dạy
con của cha mẹ và trách nhiệm chăm sóc ông bà, cha mẹ
của con cháu. Điều đó cũng có nghĩa là bỏ đi
quyền của con cái được cha mẹ nuôi dạy và
quyền của ông bà, cha mẹ được con cháu chăm sóc.

Điều 59 của Hiến Pháp 1992 được sửa thành Điều 42 trong
dự thảo sửa đổi Hiến pháp, nhưng bỏ đi quy định:

"Bậc tiểu học là bắt buộc, không phải trả học
phí."

Và nó được thay bằng một quy định chung chung trong Điều 66:

"Nhà nước… quy định phổ cập giáo dục; thực hiện
chính sách học bổng, học phí hợp lý…"

Vậy là, theo dự thảo sửa đổi Hiến pháp, bậc tiểu
học không còn hiển nhiên được miễn học phí.

Quyền treo trên lửa

Loài người từ khi sinh ra đã tồn tại và phát triển nhờ
biết lợi dụng. Ban đầu thì sống nhờ săn bắt và hái
lượm, tức là lợi dụng rừng và biển. Rồi tiến hành
trồng cấy, tức là lợi dụng đất đai và ánh sáng mặt
trời. Từ vận chuyển hàng hóa trên sông đến ngăn đập
tạo ra thủy điện đều là lợi dụng sức nước. Từ
căng buồm ra khơi đến tạo ra phong điện đều là lợi
dụng sức gió…

Đảng Cộng sản Đông Dương đã lợi dụng thời cơ, khi
phát xít Nhật bị quân đồng minh đánh bại và chính quyền
thuộc địa Pháp chưa kịp hồi sinh, để cướp chính quyền.
Trong những năm tháng hoạt động bí mật, đảng đã lợi
dụng sự cưu mang, giúp đỡ và che chở của những người giàu
có, để rồi khi chiếm được chính quyền lại đem bao ân
nhân ra đấu tố… trong cải cách ruộng đất. Trong cuộc kháng
chiến chống Pháp và chống Mỹ, Đảng Lao động Việt Nam cũng
đã lợi dụng tính mạng và của cải của Nhân dân cùng
với sự ủng hộ của bạn bè quốc tế để giành thắng
lợi.

"Lợi dụng" thuộc vào bản năng sống và hành động
của con người. Vậy thì việc "lợi dụng" có gì sai?
Lợi dụng điều kiện thuận lợi không thể bị coi là
xấu, mà không lợi dụng điều kiện thuận lợi cũng
chẳng phải là điều đáng để ngợi ca.

Trong các nhà nước pháp quyền, hoạt động của toàn xã hội
được điều tiết bằng pháp luật. Xã hội càng văn minh, càng
đa dạng thì hệ thống pháp luật càng cồng kềnh và phức
tạp. Dù cố gắng đến đâu đi nữa, thì vẫn luôn tồn tại
những kẽ hở pháp lý và những quy định chồng chéo. Khi có
kẽ hở thì công dân có quyền lách qua mà không hề vi phạm
pháp luật. Khi tồn tại nhiều điều khoản chồng chéo, với
những quy định khác nhau có thể áp dụng cho cùng một vụ
việc, thì đương sự có quyền áp dụng điều khoản có lợi
nhất cho mình. Vì vậy, ở một số nước phát triển cao vẫn
công khai bày bán những cuốn sách về các mẹo tính thuế để
giảm thuế. Những hành động như vậy không phải là tội
lỗi, mà hoàn toàn hợp pháp.

Ấy vậy mà ở CHXHCN Việt Nam lại có một loại tội gọi là
"tội lợi dụng…". Kỳ khôi nhất là "tội
lợi dụng sơ hở của pháp luật…". Nếu cần xử lý,
thì trước hết phải xử lý những người đã tiêu tốn tiền
của Dân mà tạo ra sơ hở pháp luật, chứ sao lại dồn
hết trách nhiệm lên đầu những người lợi dụng sơ
hở đó? Kiểu quy tội này cũng "hợp lý" như việc quan phụ
mẫu mặc quần thủng… lên công đường, rồi lại phạt dân
đen vì tội nhìn vào chỗ thủng.

Hiến Pháp 1992 có hai điều khoản "cấm lợi
dụng":

"Không ai được… lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo
để làm trái pháp luật và chính sách của Nhà nước."
(Điều 70, Đoạn 3)

"Nghiêm cấm việc… lợi dụng quyền khiếu nại, tố
cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác." (Điều
74, Đoạn 4)

Điều gì đáng nói ở đây? Như đã phân tích ở trên, riêng
hành động "lợi dụng" thì không thể coi là
tội, và vì vậy không thể cấm. Để
mô tả những thứ cần cấm và có thể
cấm trong hai điều khoản kể trên, thì chỉ cần viết
gọn lại như sau là đã quá đủ:

"Không ai được… làm trái pháp luật và chính sách của
Nhà nước."

"Nghiêm cấm việc… vu khống, vu cáo làm hại người
khác."

Nghĩa là bỏ đi hai đoạn "lợi dụng tín ngưỡng, tôn
giáo" và "lợi dụng quyền khiếu nại, tố
cáo". Khi vi phạm các điều cấm vừa viết, thì dù
"lợi dụng…" hay không cũng chẳng làm cho tội
nặng lên hay nhẹ đi. Tức là, xét về mặt lô-gíc thuần túy
thì các đoạn "lợi dụng…"là hoàn toàn
thừa.

Vậy thì, tại sao nhà cầm quyền vẫn cố tình cài thêm
các đoạn "lợi dụng…" vào các điều khoản ấy?

Phải chăng, đó là thủ đoạn pháp lý, nhằm hạn chế
và cản trở những quyền con người và quyền công dân được
gán sau từ "lợi dụng"?

Chắc hẳn,mục tiêu mà họ nhắm tới là ngăn cản việc
thực thi các quyền đó, chứ không phải những cái gọi là vi
phạm, mà họ bám vào để kết tội. Từ "lợi
dụng" bị lạm dụng để bắc cầu, nhằm
kết nối các quyền con người với các tội, để
kiếm cớ phủ định các quyền chính đáng, rồi
trấn áp và trừng trị những người thực thi các quyền đó.

Ví dụ: Nếu ai đó thực thi "quyền tự do tín ngưỡng, tôn
giáo" (được quy định tại đoạn thứ nhất trong Điều 70
của Hiến Pháp 1992), mà nhà cầm quyền không ưng, thì họ sẽ
gán cho cái nhãn "làm trái pháp luật và chính sách của Nhà
nước". Rồi dùng từ "lợi dụng" để bắc cầu
"tín ngưỡng, tôn giáo" với cái vi phạm được
ngụy tạo đó. Kết quả thu được là tội "lợi dụng
tín ngưỡng, tôn giáo để làm trái pháp luật và chính sách
của Nhà nước". Vậy là có thể vận dụng đoạn thứ ba
trong Điều 70 của Hiến Pháp 1992 và hệ quả của nó trong <a
href="http://moj.gov.vn/vbpq/Lists/Vn%20bn%20php%20lut/View_Detail.aspx?ItemID=6163#Dieu_258"
target="_blank">Bộ luật Hình sự</a> (Điều 258) để trừng trị.

Điều 70 và Điều 74 của Hiến Pháp 1992 được sửa đổi
thành Điều 25 và Điều 31 của dự thảo sửa đổi Hiến pháp,
trong đó vẫn duy trì hai khoản "cấm lợi dụng":

"Không ai được… lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo
để vi phạm pháp luật." (Điều 25, Khoản 3)

"Nghiêm cấm việc… lợi dụng quyền khiếu nại,
tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác."
(Điều 31, Khoản 3)

Đi xa hơn nữa, họ còn đưa thêm một điều khoản "cấm
lợi dụng" hoàn toàn mới vào dự thảo sửa đổi Hiến
pháp:

"Không được lợi dụng quyền con người, quyền công
dân để xâm phạm lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc,
quyền, lợi ích hợp pháp của người khác." (Điều 16,
Khoản 2)

Với bảo bối vạn năng này, tất cả các quyền con
người và quyền công dân đều có thể bị cản trở.
Cái nhãn "xâm phạm lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc,
quyền, lợi ích hợp pháp của người khác" thì quá bao la
và có thể dễ dàng ngụy tạo. Trên thực tế, họ cũng chẳng
cần phải mất công tìm kiếm hay bày đặt chứng cớ, mà chỉ
cần nhắm mắt đưa ra kết luận mang tính quy chụp.

Những ai đã từng trực tiếp chứng kiến các cuộc biểu tình
yêu nước, phản đối hành động gây hấn của "bạn 16 chữ
vàng", diễn ra tại Hà Nội vào hai mùa hè 2011 và 2012, thì
đều có thể nhận thấy rằng: Những người tham gia biểu tình
rất ôn hòa và luôn chú ý giữ gìn trật tự công cộng, để
công an không có cớ trấn áp. Nếu có hỗn loạn thì lại do
chính những người mang danh lực lượng giữ gìn an ninh và
trật tự cố ý gây ra. Thế nhưng, nhà cầm quyền vẫn vu cho
những người biểu tình tội gây rối trật tự công cộng để
đàn áp. Đó là một trong những thủ đoạn đã được áp
dụng trên thực tế để cản trở và trấn áp công dân thực
thi quyền tự do biểu tình.

Chưa hài lòng với cái lưới tà ma bao trùm kể trên, họ còn
bổ sung một điều khoản "cấm lợi dụng" sau đây
vào dự thảo sửa đổi Hiến pháp:

"Nghiêm cấm hành vi lợi dụng hoạt động văn hóa,
thông tin làm tổn hại lợi ích quốc gia, phá hoại
nhân cách, đạo đức và lối sống tốt đẹp của người
Việt Nam, truyền bá tư tưởng, xuất bản phẩm và các hình
thức khác có nội dung phản động, đồi trụy, mê tín, dị
đoan." (Điều 64, Khoản 4)

Với quy định này, nhà cầm quyền có thêm phương tiện pháp
lý để cản trở quyền tự do ngôn luận và tự do
báo chí…

Thủ đoạn lợi dụng… từ "lợi dụng" để
biến những hoạt động chính đáng và hợp pháp của công
dân thành tội lỗi là như vậy.

Quyền nằm dưới dao

Hiến Pháp 1992 có một điều rất đặc biệt, đó là:

"Điều 69: Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do
báo chí; có quyền đượcthông tin; có
quyềnhội họp, lập hội, biểu tình theo quy định
của pháp luật."

Đặc biệt ở chỗ nào? Nó quy định 6 quyền cơ bản của
công dân, nhưng… trên thực tế thì tất cả 6 quyền ấy
đều bị nhà cầm quyền cản trở. 

Ví dụ điển hình là quyền biểu tình. Với ràng
buộc "theo quy định của pháp luật", nhà cầm quyền có
thể thông qua Quốc hội để ban hành luật, nhằm hạn chế
quyền biểu tình trong một khuôn khổ nào đó. Nhưng hàng chục
năm trôi qua, vẫn không xuất hiện một luật nào liên quan
đến biểu tình. Nhiều người, kể cả giới cầm quyền,
nhầm tưởng rằng: Khi chưa có luật về biểu tình thì
công dân chưa được phép biểu tình. Nhưng bài <a
href="http://hpsc.iwr.uni-heidelberg.de/hxphu/index.php?page=readwriting&w=QuyenBieuTinhCuaCongDan-20110814"
target="_blank">"Quyền biểu tình của công dân"</a> đã chỉ
ra rằng: Theo Hiến pháp hiện hành thì công dân luôn luôn
có quyền biểu tình. Nếu đã có luật về biểu tình
thì công dân phải tuân theo ràng buộc của luật đó. Khi chưa
có luật về biểu tình thì công dân càng có quyền biểu
tình, và quyền ấy không bị hạn chế bởi pháp luật,
tức là càng tự do.

Điều 4 của Hiến Pháp 1992 quy định rằng:

"Mọi tổ chức của Đảng hoạt động
trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật."

Căn cứ vào điều khoản này thì có thể nói rằng: Việc
công dân biểu tình khi chưa có luật về biểu tình còn
chính đáng và hợp pháp hơn so với việc ĐCSVN
hoạt động khi chưa có luật quy định về khuôn khổ
hoạt động của đảng. Tại sao lại chính đáng và
hợp pháp hơn? Bởì vì <a
href="http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/Xay-dung-nha-nuoc-phap-quyen/2007/1660/Xay-dung-nha-nuoc-phap-quyen-xa-hoi-chu-nghia-cua-dan.aspx"
target="_blank">"Nhà nước chỉ được làm những điều pháp
luật cho phép, còn Nhân dân được làm tất cả những điều
pháp luật không cấm."</a>Nhà nước được hiểu là <a
href="http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bc"
target="_blank">"một tổ chức xã hội đặc biệt của quyền
lực chính trị, được giai cấp thống trị thành lập nhằm
thực hiện quyền lực chính trị của mình"</a>, nên ràng
buộc kể trên đối với Nhà nước cũng có hiệu lực cho
ĐCSVN. Hơn nữa, như <a
href="http://www.viet-studies.info/NguyenTrung/NguyenTrung_Dang_NhaNuoc_HienPhap.htm"
target="_blank">ông Nguyễn Trung đã nhận định, "Đảng mới
là nhà nước đích thực: Nhà nước đảng trị."</a> Rõ
ràng, Hiến pháp hiện hành không hề đề cập đến khuôn
khổhoạt độngcủa đảng và cũng chưa có luật nào quy
định về khuôn khổ đó, cho nên đảng cũng chưa
có được "những điều pháp luật cho phép" để mà
"được làm", để mà "hoạt
động". Trong khi đó, quyền biểu tình
của công dân được minh định trong Hiến pháp hiện hành và
chưa có luật nào hạn chế quyền ấy, nên hiển nhiên là công
dân có quyền biểu tình không hạn chế.

Để ngăn cản và đàn áp biểu tình, chính quyền thường
viện dẫn <a
href="http://vbqppl.moj.gov.vn/vbpq/Lists/Vn%20bn%20php%20lut/View_Detail.aspx?ItemID=18467"
target="_blank">Nghị định Quy định một số biện pháp bảo
đảm trật tự công cộng số 38/2005/NĐ-CP</a> và <a
href="http://vbqppl.moj.gov.vn/vbpq/Lists/Vn%20bn%20php%20lut/View_Detail.aspx?ItemID=17599"
target="_blank">Thông tư số 09/2005/TT-BCA</a> (hướng dẫn thi hành
nghị định đó). Nhưng bài "<a
href="http://hpsc.iwr.uni-heidelberg.de/hxphu/index.php?page=readwriting&w=LucCanNhaNuocPhapQuyen-20120925"
target="_blank">Lực cản Nhà nước pháp quyền</a>"
đã chỉ ra rằng:

- <a
href="http://vbqppl.moj.gov.vn/vbpq/Lists/Vn%20bn%20php%20lut/View_Detail.aspx?ItemID=18467"
target="_blank">Nghị định số 38/2005/NĐ-CP</a> và <a
href="http://vbqppl.moj.gov.vn/vbpq/Lists/Vn%20bn%20php%20lut/View_Detail.aspx?ItemID=17599"
target="_blank">Thông tư số 09/2005/TT-BCA</a> vi phạm Hiến pháp và
pháp luật;

- Chính phủ không có quyền ban hành nghị định
để hạn chế quyền công dân;

- Dù bỏ qua hai khía cạnh vừa kể, thì lời văn của hai văn
bản ấy cũng không cho phép áp dụng chúng để cản trở
biểu tình yêu nước, như những cuộc biểu tình ôn hòa đã
diễn ra ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh trong hai năm 2011
và 2012.

Hẳn nhà cầm quyền đã nhận ra rằng: Hiến pháp và pháp
luật hiện hành không cho phép họ cản trở quyền biểu tình
của công dân. Ban hành luật về biểu tình thì họ hoàn
toàn không muốn, vì dù quy định ngặt nghèo đến đâu đi nữa
thì vẫn sẽ "lọt lưới" một số cuộc biểu tình. Vậy phải
làm thế nào bây giờ?

Lợi dụng thời cơ sửa đổi Hiến pháp, họ đã sửa Điều
69 của Hiến Pháp 1992 như sau:

"Điều 26: Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do
báo chí, được thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình
theo quy định của pháp luật."

Điều gì thay đổi ở đây? Họ đã xóa hai từ "có
quyền" trước đoạn "được thông tin" và trước
đoạn "hội họp, lập hội, biểu tình". Đồng thời, họ
dùng chữ "được" (vốn dĩ chỉ là một thành phần
của từ "được thông tin") thay cho hai từ "có
quyền" ấy. Để làm gì? Để xóa bỏ những quyền
cơ bản đó của công dân. Từ chỗ công dân luôn
"có quyền" (kể cả khi không có luật hoặc chưa có
luật liên quan), bây giờ bị tước "quyền", và
"quyền" bịhạ cấp xuống thành những thứ
"được" ban phát. Mà "được… theo quy
định của pháp luật" thì cũng có nghĩa là "chỉ
được… theo quy định của pháp luật". Tức là công
dân "chỉ được" ban phát nếu nhà cầm quyền đã
ban hành "quy định của pháp luật". Khi nhà cầm quyền
chưa muốn, lờ đi việc ban hành "quy định của pháp
luật", thì Dân sẽ không
"được thông tin, hội họp, lập hội,
biểu tình".

Đây là một thủ đoạn pháp lý tinh vi, nhằm tước
đoạt quyền được thông tin và các quyền hội họp, lập hội
và biểu tình của công dân. 

Một điều khoản khác rất đáng lưu ý trong <a
href="http://danviet.vn/118701p1c24/toan-van-du-thao-sua-doi-hien-phap-1992.htm"
target="_blank">dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992</a> là:

"Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị
giới hạn trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an
ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức, sức khỏe
của cộng đồng." (Điều 15, Khoản 2)

Điều khoản này là một sáng tạo pháp lý mới mẻ của các
nhà lập hiến CHXHCN Việt Nam. Chữ "chỉ" tạo ra
ảo tưởng rằng: Điều khoản này nhằm hạn chế những
hoàn cảnh mà quyền con người và quyền công dân có thể
bị giới hạn, tức là để bảo vệ các quyền đó.
Thế nhưng hậu quả của nó thì ngược lại.

Vốn dĩ, việc "quyền con người, quyền công dân có thể
bị giới hạn" không hề được đề cập đến trong Hiến
Pháp 1992. Nay điều này được nêu đích danh trong dự thảo
sửa đổi Hiến pháp, nhằm hiến định hóa việc chính
quyền có thể giới hạn quyền con người và quyền công
dân.

Danh sách "lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an
toàn xã hội, đạo đức, sức khỏe của cộng đồng" rộng
đến mức có thể bao trùm mọi hoàn cảnh thông thường. Cho
nên, nhà cầm quyền luôn có thể viện dẫn những lý do đó,
nhằm giới hạn quyền con người và quyền công dân, bất
cứ lúc nào mà họ muốn. Vì vậy, việc nhét chữ
"chỉ" vào điều khoản ấy chẳng hề có tác
dụng hạn chế phạm vi hành động của giới cầm
quyền, mà chỉ ngụy trang, che đậy mục đích hiến
định hóa ấy mà thôi.

Điều khoản kể trên quy định rằng "quyền con người,
quyền công dân… có thể bị giới hạn", nhưng lại
không viết rõ ai và cấp nào có quyền giới hạn.
Điều đó mở đường cho bộ máy cầm quyền các cấp có
thể can thiệp tùy tiện vào quyền con người và quyền công
dân.

Như vậy, Điều 15, Khoản 2 cũng là một thủ đoạn pháp
lý tinh vi, nhằm thu hẹp quyền con người và quyền công
dân.

Hai ví dụ kể trên nhắc nhở mọi người phải hết sức
cảnh giác với những bẫy pháp lý đã được cài trong
dự thảo sửa đổi Hiến pháp.

Giữ chút quyền Dân

Trong <a
href="http://www.na.gov.vn/tailieukyhop/Ky4khoaXIII/BienBan16-11s.doc"
target="_blank">tham luận trình bày tại phiên họp Quốc hội vào
buổi sáng ngày 16/11/2012</a>, Luật sư Trương Trọng Nghĩa (Đại
biểu Quốc hội khóa XIII của Thành phố Hồ Chí Minh, Phó Chủ
tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam) đã "đề nghị một quan
điểm, một nguyên tắc", đó là:

"Thành tựu của Hiến pháp 1992 cần được bảo vệ và
tiếp tục phát huy, đặc biệt nguyên tắc Nhà nước của dân,
do dân, vì dân, mọi quyền lực Nhà nước đều thuộc về nhân
dân, phát huy các quyền tự do cơ bản của nhân dân trên mọi
mặt. Do đó, chỉ nên sửa đổi Hiến pháp 1992 nếu phát huy
hơn nữa các quyền tự do, dân chủ, chú trọng đổi mới
đồng bộ chính trị và kinh tế, nhờ thế tạo động lực
mạnh mẽ hơn cho giai đoạn cách mạng mới. Nếu không làm
được như vậy thì không nên sửa lặt vặt."

Tiếc rằng, đề nghị hợp lý và sáng suốt này chưa được
phản ảnh đúng mức trong bản <a
href="http://danviet.vn/118701p1c24/toan-van-du-thao-sua-doi-hien-phap-1992.htm"
target="_blank">dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992</a>. Không
"phát huy hơn nữa các quyền tự do, dân chủ", như Đại
biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa đề nghị, mà ngược lại,
dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã cắt giảm nghiêm trọng
quyền con người và quyền công dân.

Dân không quan tâm nhiều đến việc ghế lãnh đạo được
hoán vị ra sao và quyền lực được chia lại thế nào. Họ
đủ thông minh để hiểu rằng: Những tiến bộ được tung hô,
như việc bỏ hiến định về vai trò chủ đạo của kinh tế
nhà nước, có thể là một bước tiến trong tư duy của
giới lãnh đạo và giới lý luận, nhưng sẽ chẳng tác động
mấy đến thực tế cuộc sống. Khi không còn được gán cho vai
trò chủ đạo, thì thành phần kinh tế nhà nước sẽ được
giũ bớt trách nhiệm đối với nền kinh tế quốc dân,
nhưng lại vẫn tiếp tục được hưởng mọi sự o bế và
ưu tiên. Đó là lãnh địa lý tưởng cho tham nhũng, là đại
lộ thông thoáng để tuồn tài sản toàn dân vào túi các quan
tham.

Dân quan tâm nhất là các quyền lợi thiết thân, trong đó có
quyền sở hữu đất đai.

Như đã trao đổi trong bài <a
href="http://hpsc.iwr.uni-heidelberg.de/hxphu/index.php?page=readwriting&w=HaiTuHuyetCuaCheDo-20130111"
target="_blank">"Hai tử huyệt của chế độ"</a>, quy định
trong Hiến Pháp 1992 về quyền lãnh đạo mặc nhiên của
ĐCSVN (Điều 4) và đất đai thuộc sở hữu toàn dân
(Điều 17) là hai vấn đề tồn tại then chốt. Chúng phải
được khắc phục sớm, vì Dân, vì Nước và cũng vì chính
ĐCSVN. Thế nhưng, hai quy định này vẫn được dự thảo sửa
đổi Hiến pháp bảo lưu, trong khi quyền con người và quyền
công dân lại bị thu hẹp đáng kể.

Đối với Dân, Hiến pháp kiểu này có thể trở thành
bãi mìn pháp lý. Nếu <a
href="http://danviet.vn/118701p1c24/toan-van-du-thao-sua-doi-hien-phap-1992.htm"
target="_blank">dự thảo như vậy</a> được thông qua, thì
Hiến pháp có thể không còn là khuôn khổ pháp lý cho
hoạt động của Nhà nước và xã hội, mà trở thành
cái gông cùm Nhân dân và Dân tộc.

Chất lượng dự thảo sửa đổi Hiến pháp thể hiện cái
tâm và tầm của các tác giả, không
chỉ bao gồm những người trực tiếp tham gia soạn thảo, mà
kể cả những vị ngồi trên cao để chỉ đạo và áp đặt.
Nếu chỉ hạn chế về tầm, tức là do trình độ
hay do sơ suất, thì Nhân dân có thể góp ý để bù lại. Nhưng
những ví dụ được đề cập ở trên cho ta ấn tượng là:
Những thay đổi theo hướng tiêu cực trong dự thảo sửa đổi
Hiến pháp đã được tiến hành một cách có chủ ý và
được tính toán kỹ lưỡng. Thậm chí, họ đã vận dụng
cả những thủ thuật và thủ đoạn pháp lý tinh vi để
thực hiện và che đậy mục đích đó. Khi tâm đã
như vậy, thì liệu việc góp ý của Nhân dân có đủ để
lay chuyển được quyết tâm sắt đá của họ hay không? Thật
khó mà tin rằng họ có thể sữa chữa bản <a
href="http://danviet.vn/118701p1c24/toan-van-du-thao-sua-doi-hien-phap-1992.htm"
target="_blank">dự thảo</a>để đưa ra một
Hiến pháp thực sự tử tế với Dân.

Vì vậy, để bảo vệ quyền con người và quyền công
dân, thì nên tạm dừng việc sửa đổi <a
href="http://vietlaw.gov.vn/LAWNET/docView.do?docid=2394&type=html&searchType=fulltextsearch&searchText="
target="_blank">Hiến pháp 1992</a>. Hãy đợi đến một
thời điểm thuận lợi hơn, khi tầm đã đủ cao
và tâm đã đủ ổn, rồi hãy thay đổi Hiến pháp
một cách căn bản, theo chiều hướng tiến bộ, để có được
một bản Hiến pháp thể hiện ý nguyện của Dân, do Dân
và vì Dân.

Hà Nội, 15/01/2013

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130118/hoang-xuan-phu-teo-dan-quyen-con-nguoi-trong-hien-phap),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Dân Luận

Pages

Hoàng Xuân Phú - Teo dần quyền con người trong Hiến pháp

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Copyright Text