Bùi Văn Bồng - Ngăn chặn thông tin là vi phạm nhân quyền

Hiện nay, báo chí ở nước ta có các loại hình chủ yếu như:
Báo in (trên giấy, lâu nay có người vẫn quen gọi là báo
viết), báo hình, báo nói, báo mạng và các loại tạp chí,
đặc san... Về thứ bậc và phạm vi, có báo Trung ương, báo
địa phương, báo ngành, riêng trên mạng thì cũng đa dạng: Báo
mạng online, mạng tự lập được cấp giấy phép, mạng do
ngành, địa phương quản lý (công thông tin điện tử), và
"làn sóng blog" cá nhân, giao lưu, chát... Tự do, vô tư, vui
nhộn, thoái mái biểu lộ và biểu cảm chính kiến nhất vẫn
là các trang blog trên nhiều hệ, kênh, tuyến băng thông, liên
kết khác nhau. Tất nhiên, người đọc các blog đều phải
biết tự phân định hay-dở, đúng-sai, biết cách cảm nhận và
tự lý giải. Đây cũng là kênh giao lưu nhanh, nhạy cảm, ngày
càng thu hút nhiều người đọc, nhất là lớp trẻ.

Do tốc độ và chất lượng phát triển của công nghệ thông
tin, báo mạng là mũi xung kích thời bùng nổ thông tin toàn
cầu. Nó đang dần trở thành một sức mạnh áp đảo, đẩy
báo in, báo nói, báo hình vào góc khó cạnh tranh. Thời đại
này, không có báo nào truyền tin nhanh bằng thông tin mạng. Một
sự kiện xảy ra tại bất kỳ nơi đâu, chỉ sau vài cú nhắp
chuột là cả thê giới đều biết. Sự phát triển của báo
mạng song hành với tốc lực phát triển nhanh, phổ cập và lan
truyền chưa từng thấy của công nghệ thông tin. Chính vì thế,
"khách hàng" của báo mạng ngày càng tăng nhanh với cấp số
cộng. Đầu tư cho phát triển cũng như quản lý được báo
mạng là tầm nhìn hiện đại.

Các vụ gây rầm trời, rùm beng dư luận như: Nông trường Sông
Hậu, Tiên Lãng, Văn Giang, Vụ Bản và một số vụ việc nổi
cộm khác xảy ra thường choán nhiều "đất" và thời
lượng trên các loại báo. Nhắc lại vụ Tiên Lãng cách đây
đúng một năm, bạn đọc đã ít nhiều bắt mạch, phát hiện
ra báo chí của ta đang mắc mấy thứ bệnh là:

- Bệnh nịnh hót, vuốt ve; bệnh chờ chỉ đạo, xin ý kiến;
bệnh dựa dẫm ăn theo, nói leo; bệnh bốc đồng; bệnh câu
móc, cơ hội; bệnh phỉ báng tùy tiện…

Trong các loại bệnh đó, tựu trung lại chỉ vì cái nếp cả
hơn nửa thế kỷ qua: Viết theo đúng chỉ đạo. Nhà báo phải
viết theo cái khuôn phép của nhà tuyên giáo. Riết rồi nhà báo
mất hẳn tính chủ động, mất chính kiến, đi đến lối lam
fbáo rập khuôn, máy móc. Việc chấp hành nghiêm như một nguyên
tắc dẫn đến mang tiếng "nhà báo nói láo, nói thêm". Cái
chất kiêu binh của nhà báo với "cái tôi" quá to mà thiểu
trung thực, thiếu dũng khí khi làm báo đã gây ra biết bao lụy
phiền. Thông tin xã hội không còn nguyên bản bởi những nhào
nặn theo ý lãnh đạo trực tiếp và gián tiếp. Lối quan niệm
để cốt "giữ cho mình" này đã dẫn tới tính chiến đấu,
tính định hướng dư luận nhằm bảo vệ công lý, lẽ phài,
phê phán cái sai, xây dựng và vun đắp cho sự tốt đẹp bị
hạn chế rất nhiều. Người ta biến báo chí từ cơ quan ngôn
luận chính trực, tiếng nói của nhân dân, vũ khí đấu tranh,
trở thành thứ ngụy trang, che chắn cho tội lỗi, bợ đỡ quan
tham?

Nội dung và cách thức thông tin của họ chỉ tập trung cố
thủ một lối duy nhất: Phải ủng hộ lãnh đạo, phải theo
đúng chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền, thông qua cơ quan
Tuyên giáo…

Trong cuộc sống có rất nhiều vụ việc, vấn đề xã hội quan
tâm, không ít sự bức xúc, nhưng báo chí thì cứ nhẩn nha chơi
bài "cửa vẫn đóng và đời im ỉm khóa", xem như không nghe,
không thấy, không biết! Nhà thơ Nguyễn Duy đã viết:
"<em>Cần lưu ý / lời nói thật thà có thể bị xử tội /
lời nịnh hót dối lừa có thể được tuyên dương / đạo
đức giả có thể thành dịch tả / lòng tốt lơ ngơ có thể
lạc đường / Cần lưu ý / có cái miệng làm chức năng cái
bẫy…</em>"

Có một số vụ vừa xảy ra đã thấy ngay thông tin và bình
giải trên các trang mạng Internet, dư luận ầm ầm, gây xôn xao,
nhưng báo "lề phải" – cứ tạm gọi vậy cho dễ hiểu –
lại im phăng phắc. Tôi có hỏi mấy người bạn là Tổng biên
tập, Thư ký tòa soạn một số tờ báo tại Hà Nội, họ nói
rằng đang chờ ý kiến chỉ đạo, chờ hỏi ông này bà kia,
họ còn bận việc này việc nọ, chưa cho ý kiến cụ thể. Suy
ngẫm thêm, hình như một số Ban biên tập thiểu bản lĩnh,
bảo thủ, ngại bộc lộ chính kiến, còn giữ cái lối làm báo
răm rắp tuân thủ, cũng là giữ và tôn cao thêm cái ghế của
mình. Động cơ đó làm cho họ không dám mạnh dạn nói và làm,
còn rất sợ chịu đủ thứ trách nhiệm...

Có tờ báo đã xác định cách an toàn nhất là "án binh bất
động", viết thật cũng khó, viết méo mó không nên, tốt
nhất là "ổn định chính trị cho mình". Thời nay, đòi hỏi
thông tin của người dân phải nắm bắt nhanh, đúng, chính xác,
kịp thời mà làm báo còn quá nặng kiểu cũ, công thức, câu
nệ, phụ thuộc nhiều tầng nấc như thế, quả là bạn đọc
cũng đành phải bó tay. Thông tin đưa chậm, nặng về phản ánh
chung chung, nhiều bài vô thưởng vô phạt ít tính chiến đấu
và mất tính thời sự của báo chí đồng hành với giảm số
lượng phát hành, ngày càng ít bạn đọc. Phải chăng cái quan
niệm báo lề phải, báo lề trái, báo chính thống, không chính
thống cũng từ đó mà ra?

Như nhiều người đã đề cập, vai trò của báo chí ngày càng
có tác dụng sâu rộng, ảnh hưởng lớn, nhiều khi có tác
dụng định hướng dư luận, chi phối đến nhiều hoạt động
xã hội, phát huy các giá trị nhân sinh, nhân văn, nhân bản, là
vũ khí sắc bén đấu tranh và phản biện xã hội. Phần mở
đầu Luật báo chí cũng nêu rõ: "Bảo đảm quyền tự do báo
chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân, phù
hợp với lợi ích của chủ nghĩa xã hội và của nhân dân ;
phát huy vai trò của báo chí trong sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc theo đường lối đổi mới
của Đảng cộng sản Việt Nam". Còn nhớ, ngày 8-2-2012, trong
buổi làm việc với cán bộ chủ chốt Ban Tuyên giáo Trung
ương, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói: "Công tác tư
tưởng, công tác tuyên giáo phải luôn đổi mới, không thể
sáo mòn, bằng nhiều kênh thông tin phong phú, đa dạng, hiện
đại… tăng cường đối thoại, phát huy hiệu quả các phương
tiện báo chí, đặc biệt là báo mạng".

Thời đại "thế giới phẳng", toàn cầu hóa, bùng nổ thông tin
toàn cầu là xu hướng phát triển tất yếu của nhân loại,
cũng là hiện đại hóa quyền được thông tin (trao đổi, tiếp
nhận, bình giải, giao lưu, giải trí...) của con người. Thông
tin nào đúng, có sức thuyết phục đa số công chúng và dư
luận xã hội thì tồn tại, được khẳng định; thông tin nào
sai, méo mó, xuyên tạc tất yếu bị đào thải, và phải tự
đào thải. Nội dung hàm chứa thông tin sẽ tự chịu trách
nhiệm về sự tồn tại của mình. Nói bừa, nói ẩu mãi không
mấy ai tiếp nhận, ủng hộ rồi cũng chán. Bởi cư dân mạng
và công chúng tiếp cận thông tin đủ khả năng phân tích,
kiểm nghiệm. Nhà nước không nên mất công đối phó với
chuyện này. Những bức xúc của người dân và diễn biến tư
tưởng mang tính "phản biện ngoài luồng", kể cả bung ra những
bất đồng chính kiến lại là những thông tin cần thiết cho
nhà lãnh đạo. Vẫn đề là lãnh đạo có đủ trình độ và
bản lĩnh tiếp cận nó hay không!? Ngăn chặn thông tin mạng
chẳng khác nào lấy cát, bùn non mà chặn dòng lũ lớn. Chặn
chỗ này, sức nước sẽ phá bung chỗ khác có khi còn lớn hơn.
Đó cũng là quy luật của tự nhiên: "Tức nước vỡ bờ". Mọi
mỗ lực ngăn chặn, đấu đá, che chắn thông tin kiểu chuyên
nghiệp hóa đều trở nên vô tác dụng.

Ngày 5/7/2012, Hội đồng Nhân quyền của Liên Hợp Quốc đã
nhất trí thông qua nghị quyết khẳng định và chính thức coi
việc tự do truy cập Internet là một quyền cơ bản của nhân
loại, ngăn chặn và xuyên tạc giá trị mạng Internet, phá thông
tin mạng là vi phạm nhân quyền. Nghị quyết này cho rằng tất
cả mọi người, không phân biệt tầng lớp, tôn giáo, giới
tính, độ tuổi, dân tộc….đều có quyền được truy cập
Internet và tự do thể hiện suy nghĩ, quan điểm, góc nhìn của
bản thân họ trên mạng thông tin toàn cầu này. Tất cả 47
thành viên của Hội đồng Nhân quyền, bao gồm cả những quốc
gia nổi tiếng trong vấn đề kiểm duyệt nội dung cũng như
việc truy cập vào các website của người dùng như Trung Quốc,
Cuba đều đặt bút ký vào bản Nghị quyết đầy ý nghĩa này.

Ta thường thấy những cán bộ, đảng viên trung chính, có phẩm
chất, năng lực, tự thây mình hoàn chỉnh, ít sai phạm gì
lớn, thì lại rất quý, tôn trọng báo chí, không sợ báo chí
dù về nghiệp vụ nhà báo có thể hiện ở bất kỳ dạng
thức nào. Họ còn rất thích khi đối thoại với báo chí.

Chỉ có những cán bộ, đảng viên phẩm chất , năng lực kém,
làm sai trái, vi phạm chuyện này việc kia, suy thoái về chính
trị, tư tưởng, đạo đức , lối sống, cố tình co lại, bưng
bít, che giấu sai lầm mới ngán ngại, có khi sợ, né tránh báo
chí. Vì thế, các nhà lãnh đạo ở các cấp, các ngành, địa
phương, đơn vị rất cần nâng cao nhận thức, thấy rõ vai
trò, tác dụng của báo chí là kênh thông tin quan trọng, cần
thiết và bổ ích phục vụ cho lãnh đạo, quản lý, điều hành
trong thời đại bùng nổ thông tin hiên nay. Chấp nhận và sẵn
sàng đối thoại có ban rlĩnh và chân tình đối với những
phản biện xã hội của báo chí là sự đổi mới rất hữu
ích của người lãnh đạo.

Để đáp ứng nhu cầu thông tin của toàn xã hội, các cơ quan
báo chí thực hiện đúng vai trò, nhiệm vụ, chức năng thông
tin, báo chí cần phải vượt ra khỏi lối mòn quan liêu, bao
cấp, khắc phục những tư duy về quản lý, chỉ đạo khô
cứng, hô hào, hành chính hóa việc làm báo, kìm hãm năng động
và chính kiến phóng viên, phải theo sát xu thế phát triển của
thời đại, thực sự đổi mới mạnh hơn nữa về quan điểm,
cách thức tổ chức làm báo, mạnh bạo cạnh tranh thông tin,
nhanh nhạy và kịp thời, phải là lực lượng tiên phong, mở
đường, đi đầu trong sự nghiệp đổi mới. Nhất là cần
nhanh chóng khắc phục những thứ bệnh nêu trên. Suy cho cùng,
ngăn chặn thông tin đến với mọi người là vi phạm nhân
quyền.

Bùi Văn Bồng

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130122/bui-van-bong-ngan-chan-thong-tin-la-vi-pham-nhan-quyen),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!