Nguyễn Hoài Vân - Quyền tự quyết của người dân

Vào trung tuần tháng 10, thủ tướng Anh David Cameron đã ký một
văn kiện dọn đường cho một cuộc trưng cầu dân ý với câu
hỏi đặt ra là việc Scotland trở thành một quốc gia độc
lập. Tại Bỉ quốc, người Flamand, vừa thắng phiếu trong một
cuộc bầu địa phương, đòi tách thành một quốc gia riêng
biệt. Dân vùng Catalogne cũng vừa biểu tình đòi ly khai khỏi
vương quốc Tây Ban Nha. Cần thêm là vùng Lombardie ở Ý đã
từng ủng hộ đòi hỏi độc lập trước khi ước vọng này
phải tạm thời lùi bước, vì chính đảng chủ trương điều
ấy là một đồng minh của Berlusconi, vừa bị loại khỏi chính
quyền. Bên kia Đại Tây Dương, đảng cầm quyền ở Quebec,
vừa thắng cử, cũng mang chủ trương độc lập, mặc dù viễn
tượng ấy hiện vẫn bị coi như rất xa vời. Ngoài ra, người
ta còn nhớ sự ly khai của Slovaquie khỏi liên bang Tiệp Khắc,
của Moldavie khỏi Roumanie, của Transnistrie khỏi Moldavie, của
Abkhazie và Nam Ossétie khỏi Georgie sau một cuộc chiến chớp
nhoáng giữa nước này và Nga (1), không kể đến sự tách ly
của nhiều nước thuộc Liên bang Sô Viết, khi nó trở thành
Liên Bang Nga.


Tại Phi Châu, nơi đa số quốc gia được hình thành từ các
thuộc địa cũ, nhiều phong trào độc lập ly khai luôn ngấm
ngầm chờ bùng nổ. Soudan, Mali, là những điểm nóng, trong khi
Lybie đang ở trong một giai đoạn tái cấu trúc khó khăn.

Trung Đông thì vẫn là nơi tập trung nhiều tranh chấp nhất
trên thế giới. Irak không thể ổn định lâu dài trong bối
cảnh phân hóa giữa dân Sunite, Chiite và Kurde. Tại Syrie sắc
tộc Allaouite đang cố duy trì sự thống trị của mình trên
người Sunnite, một cách khó khăn. Chưa kể trường hợp các
tiểu vương quốc, như Yemen hay Barhein, với những căng thẳng
thường xuyên. Yếu tố tôn giáo, lồng trong tinh thần sắc tộc
hay bộ lạc, khiến cho sự chung sống dưới sự cai trị của
một sắc tộc ưu thắng thường chỉ có tính cách tạm bợ,
lệ thuộc vào những yếu tố giai đoạn, như quyền lợi và
sự sợ sệt..

Ổ Á Châu, chúng ta có trường hợp Đông Timor, tách khỏi
Indonesia năm 1999, và được công nhận độc lập ba năm sau đó.
Các đòi hỏi độc lập hay (tạm thời) tự trị thì không
thiếu. Tây Tạng là một trường hợp điển hình. Cách đây
không lâu, vùng tây bắc Trung Hoa lại trở nên sôi nổi với
những cuộc biểu tình của người Ouighour. Thời sự nóng bỏng
mấy hôm nay thì cho thấy những xung đột sắc tộc trầm trọng
ở Miến Điện, với số người tỵ nạn lên đến 110 ngàn
người.

Làm sao hiểu được những đòi hỏi độc lập ấy, trong lúc
khuynh hướng chung hiện nay là toàn cầu hóa, xóa nhòa những
khác biệt, những ranh giới ?

Phải chăng nhiều người mang nặng cảm tưởng phải lãnh chịu
sự hội nhập toàn cầu, chứ không phải chính họ chọn lựa
nó, nên có phản ứng ngược lại là phát triển những đòi
hỏi địa phương chủ nghĩa ? Hoặc giả sự lo sợ đánh mất
đi những cá tính đặc thù của nơi chôn nhau cắt rốn, khiến
người ta tìm cách thu mình vào các giá trị địa phương, vùng
miền, như trong một cái nôi an toàn, ấm cúng ?

Hay chính sự toàn cầu hóa đã làm mờ nhạt tinh thần quốc
gia, khiến người ta càng ngày càng cảm thấy bớt bị ràng
buộc vào một cộng đồng dân tộc rộng lớn, quá xa xôi cách
biệt, và trở nên gắn bó nhiều hơn với cộng đồng địa
phương của mình, được cảm nhận như quen thuộc hơn, gần
gũi hơn ?

Thật ra, nếu tôn giáo và sắc tộc có thể là những yếu tố
bề mặt, người ta không khỏi nhận thấy nơi chiều sâu của
các phong trào ly khai những quan tâm kinh tế rõ rệt. Thật vậy
người Flamand đòi ly khai phần lớn vì không muốn phải « trợ
cấp » dài hạn cho người Wallon trong một nước Bỉ thống
nhất. Người Bắc Ý thì muốn chấm dứt tình trạng phải «
nuôi » dân Nam Ý, nghèo nàn, chậm tiến. Người Catalan tin
tưởng họ sẽ ra khỏi khủng hoảng một cách nhẹ nhàng hơn
nếu không phải đèo theo toàn thể các vùng miền hỗn tạp
của vương quốc Tây Ban Nha. Người Chiite và Kurde ở Irak, sống
trong những lãnh thổ nhiều dầu hỏa, không muốn chia sẻ lợi
tức với người Sunnite. Một tình trạng tương tự như thế
cũng được thấy ở Lybie, với những chênh lệch giữa miền
Tây và miền Đông (có nhiều dầu hơn). Nơi vùng Tây bắc Trung
Hoa, những đòi hỏi độc lập của người Ouighour trong bản
chất, cũng không ngoài việc tranh thủ quyền lợi liên quan
đến khí đốt và dầu hỏa, mà họ cho là bị chính quyền
trung ương tước đoạt.

Vì thế, mặc dù những đòi hỏi địa phương chủ nghĩa phát
xuất một cách ưu tiên nơi những vùng đất có vấn đề sắc
tộc hay tôn giáo, người ta vẫn có thể nghĩ rằng trong dài
hạn, những đòi hỏi ấy có khả năng xuất hiện ở bất cứ
đâu, khi sự chênh lệch quyền lợi kinh tế vượt quá một
mức nào đó. Một thí dụ : dân các vùng ven biển của Trung Hoa
có lợi tức khoảng 80 lần cao hơn nông dân trong nội địa.
Một ngày kia có thể họ sẽ tự hỏi không chừng đời sống
của họ sẽ càng khá hơn nữa nếu không phải gánh vác những
vùng đất kém phát triển nơi xa. Rồi, giả sử chính quyền
trung ương phát động một cuộc chiến tranh quy mô, với Nhật
Bản, Đài Loan, hay Hoa Kỳ, thì dân chúng các vùng giàu có kia
chắc chắn sẽ không mấy gì hăng hái lắm, vì họ đang buôn
bán làm ăn tốt đẹp với các nước này, và vì họ có quá
nhiều thứ để mất...

Tóm lại, nếu dân chủ là một tiến trình, thì trong một phạm
vi nào đó, có thể tiên liệu sự phát triển đều đặn của
quyền tự quyết của người dân. Với thời gian, họ sẽ tranh
thủ được quyền chọn lựa vì họ, cho họ, một cách cụ
thể, bớt phải dựa trên những lý tưởng trừu tượng, như
lý tưởng quốc gia. Một tỉnh Trung Quốc, một vùng Nhật Bản,
Nam Hàn, hay Việt Nam, có thể nhìn thấy quyền lợi của mình
trong việc kết hợp làm ăn với nhau. Người dân các nơi này
sẽ muốn thực hiện sự nối kết ấy, mà không cần phải xin
phép chính quyền trung ương (2).

Nói : « Ý dân là ý Trời », chính là quan niệm việc người
dân trực tiếp quyết định đời sống của mình. Không phải
quyết định một cách tượng trưng qua việc ủy nhiệm quyền
hành cho một nhóm cầm quyền nơi một kinh thành xa xôi, mà một
cách thực tế, qua sự quản lý địa phương của chính họ,
nơi họ hàng ngày sinh sống, với những cá nhân chia sẻ cùng
một ước vọng, cùng một ưu tư.

Quyền « nhân dân tự quyết » như thế, chính là một phương
cách để phần nào vượt qua sự bế tắc của dân chủ hình
thức.

Nguyễn Hoài Vân
5 tháng 11 – 2012

(1) Trong cuộc chiến này, Liên Minh Âu Châu và Hoa Kỳ đã bỏ
mặc Georgie cho Nga đè bẹp, bất chấp những thoả ước hỗ
tương quốc phòng.

(2) Những đòi hỏi ly khai, đòi độc lập không phải bao giờ
cũng có lợi cho chính những vùng miền chủ động việc ấy.
Nhiều khi chia sẻ lợi tức cho những vùng nghèo nàn chậm tiến
hơn mình có thể giúp họ trở thành những khách hàng có khả
năng tiêu thụ cao hơn, phát triển những công nghiệp sản xuất
với giá thành rẻ hơn. Đoàn kết trong khuôn khổ quốc gia cũng
giúp chia sẻ các hạ tầng cấu trúc, về năng lượng, giao
thông, giáo dục, nghiên cứu, v.v... Vấn đề là trong « toàn
cầu hoá », phần lớn các lợi ích này có thể được tìm
thấy ở bên ngoài ranh giới quốc gia. Người dân sẽ đòi hỏi
được quyền chọn lựa. Chính quyền có thể đàn áp các khuynh
hướng ly khai, hay đề ra những dễ dãi để khuyến khích các
vùng miền có khuynh hướng ấy ở lại dưới pháp chế của
mình.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121108/nguyen-hoai-van-quyen-tu-quyet-cua-nguoi-dan),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!