<div class="special_quote">Vụ án nữ sinh Nguyễn Phương Uyên đang
sôi động sau lá thư khẩn của nhiều trí thức, nhân sĩ và
người dân các tầng lớp gửi Chủ tịch nước nêu rõ những
khuất tất trong việc bắt cô và kiến nghị trả tự do cho cô
vì những hành động xuất phát từ lòng yêu nước. Một số
cơ quan chức năng vừa công bố quyết định khởi tố vụ án
chống Nhà nước với bản nhận tội và xin khoan hồng của
Nguyễn Phương Uyên, song không ít ý kiến trên mạng tỏ ra nghi
ngờ việc này. Tại sao? Rất đơn giản: Đây không phải lần
đầu tiên Công an VN dùng những "biện pháp nghiệp vụ" để
có được những lời "nhận tội và xin khoan hồng" như
thế. Trường hợp nhà thơ Hoàng Cầm trong vụ án "Về Kinh
Bắc" là một điển hình – Xin hãy đọc lại bài viết của
Hoàng Cầm đăng trên Talawas năm 2007.
Mọi âm mưu kích động bạo loạn, vũ lực để chống chính
quyền thì ở nước nào cũng là có tội. "Tuyên truyền chống
Nhà nước" mà Luật của ta định ra thì quá mơ hồ, mập
mờ. Đã đến lúc phải sửa hoặc bỏ "Điều luật hai cái
còng" này. Nhưng trước khi đó, tối thiểu cũng phải biết
bắt, giam giữ, lấy cung, xét xử thật đúng luật, thật công
khai minh bạch, đàng hoàng từ đầu đến cuối (nếu chính
quyền tự tin là mình đúng). Một sự bất tín, vạn sự bất
tin. Chỉ cần "hai cái bao cao su đã qua sử dụng" là đủ
để bắt Cù Huy Hà Vũ, nhưng cũng đủ để những người
lương thiện không tin ông có tội. Chỉ cần xử án không cho
người dân tự do vào coi, không cho tranh tụng ra ngô ra khoai,
không xét xử trên cơ sở tranh tụng, là đủ để kết án bất
kỳ ai bất kỳ bao nhiêu năm tù, nhưng cũng đủ để cho những
người lương thiện không tin vào bản án. Thật đơn giản, các
"cơ quan chức năng" đều biết cả đấy, nhưng tại sao vẫn
làm như họ vẫn làm?
Hoàng Hưng</div>
<h2>Hoàng Cầm - Về Kinh Bắc bài nào cũng buồn (Tâm tình với
bạn đọc talawas)</h2>
<em>Tập thơ Về Kinh Bắc (NXB Văn học 1994) không được nêu
tên trong danh mục những tác phẩm được Giải thưởng của
Nhà nước Việt Nam lần thứ V, nhưng trong các tập thơ Bên kia
sông Đuống (NXB Văn hoá 1993), Lá Diêu bông (NXB Hội Nhà văn
1993), 99 tình khúc (NXB Văn học 1999) được nêu trong giải
thưởng, có rất nhiều bài nằm trong bản thảo Về Kinh Bắc,
trong đó có đủ những bài thơ chủ yếu bị quy kết là phản
động hồi những năm đầu thập kỷ 1980 ("Cây tam cúc",
"Lá Diêu bông", "Quả vườn ổi"…). Để bạn đọc có
dịp đọc toàn bộ tập thơ đã trở thành một di sản văn hoá
nước nhà trong bản chính thức của nó, chúng tôi đã đề
nghị chính tác giả Hoàng Cầm cung cấp tài liệu. Nhà thơ đã
vui vẻ nhận lời và nhân dịp này, có đôi lời tâm sự với
bạn đọc. - <strong>Talawas</strong></em>
Về Kinh Bắc ra đời trong một hoàn cảnh rất đặc biệt. Vào
cuối những năm 1950, bốn anh em chúng tôi (Hoàng Cầm, Trần
Dần, Lê Đạt, Đặng Đình Hưng) sau khi đi lao động cải tạo
về, vẫn nằm trong thời kỳ bị kiểm soát chặt chẽ. Nói cho
đúng thì riêng tôi không phải đi lao động, (không biết vì lý
do gì mà những nơi Hội Nhà văn liên hệ để đưa tôi đến
lao động đều không nơi nào chịu nhận, thế là tôi thoát!)
trong khi Lê Đạt thì đi Phú Thọ, Trần Dần đi Thái Nguyên. Và
nói về sự kiểm soát thì tôi cũng được thoải mái hơn hai
anh ấy. Tôi cứ việc ở nhà trong khi Lê Đạt và Trần Dần
thì tất cả các buổi sáng phải đến ngồi ở Hội Nhà văn.
Chỉ uống nước chè, tán chuyện, cười ha hả thôi, nhưng vẫn
phải đến. Nhưng việc in ấn thì dứt khoát là không được
phép. Trong tình cảnh ấy, tôi đề xướng với các bạn: lúc
này chính là lúc bọn mình phải để tâm vào việc phá ra về
thi pháp, phải phá ra khỏi kiểu thơ Tố Hữu, hay nói rộng ra
là kiểu thơ cũ mà mình đã chán ngấy. Thế là bốn anh em
thống nhất về đường lối sáng tác. Từ đấy hai anh Trần
Dần, Lê Đạt ở Hội Nhà văn sáng sáng chỉ tán chuyện một
lúc rồi mỗi người yên lặng cắm cúi viết lách. Trần Dần
viết Cổng tỉnh dựa vào những kỷ niệm thời thanh niên ở
Nam Định. Lê Đạt thì những kỷ niệm ở Yên Bái (thân phụ
của anh làm xếp ga ở đó) cho anh loạt thơ sau in trong Bóng
chữ. Đặng Đình Hưng, với sự "đỡ đầu" (dùng đúng từ anh
nói) của Trần Dần, cũng viết được những bài thơ mới
hẳn, lâu lâu anh lại đến khoe, rất hào hứng. Tôi rất thích
những bài thơ ấy của Hưng, và học tập được khá nhiều ở
tinh thần mới mẻ của anh.
<div class="boxleft320"><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOlgmfMFrqMWQnzfugW28yjyOOit7VI6GAeqPl3IBiVkBt9qyJW2ttSop0-q3g-oRYKjBhmjpvizdatL6TwtjlO6NZIL2iORgb27aeqC9Rs023K0MBA5SMK1Erz57S0fk5QHDHq2W19lk/s320/images754351_Nang_tho_dep_nhat_thi_si_Ben_kia_Song_Duong_phunutoday.vn_1.jpg"
/><div class="textholder">Thi sĩ Hoàng Cầm</div></div>
Riêng tôi, như đã nhiều lần tự bạch, tôi viết Về Kinh Bắc
hoàn toàn nhờ chìm đắm vào những kỷ niệm thời thơ ấu.
Tôi luôn nghĩ rằng: với bất cứ anh thi sĩ nào, cái thời kỳ
từ 5 đến 15 tuổi là thời kỳ quyết định hơi thơ, cốt
cách thơ của cả đời anh ta. Từ năm 4 tuổi đến 14 tuổi
(lúc đỗ certificat [1] ), tôi sống ở một phố nhỏ trên
đường quốc lộ 1, cách thị xã Bắc Giang 6 km. Mười năm ấy
ăn vào mình nhiều nhất. Chỗ tôi ở là một con phố đìu hiu,
lèo tèo vài hàng quán, ông thân sinh tôi mở hàng thuốc bắc ở
đó, còn mẹ tôi thì có gánh hàng xén. Cái phố ấy vẫn có
phong vị nông thôn với rặng tre, cây đa, con đường đất
nhỏ, lại có tí văn minh với cảnh ô tô, tàu hoả, tôi hay ra
ga xem khách lên khách xuống, tàu đến tàu đi. Những đêm trăng
cô hàng xóm thích hát xướng tập họp bọn trẻ trong phố ra
giữa đường hoặc cái bãi rộng sau ga hát trống quân, cò
lả…
Có lẽ vì thế mà toàn bộ tập Về Kinh Bắc chìm trong cái
buồn, cái buồn của sự hoài vọng quê hương, bài nào cũng
buồn, câu nào cũng buồn. Hồi trong Hoả Lò [2] bị buộc phải
viết kiểm điểm về tập thơ này, tôi cũng dễ dàng thừa
nhận là tập thơ buồn quá. Nguyên cái buồn ấy hình như đã
là chống lại đường lối văn nghệ của Đảng rồi, vì
Đảng yêu cầu văn nghệ phải khấn khởi tươi vui. Nhưng ngoài
cái đó ra, tôi còn phải nhắm mắt tự nhận tội với những
từ nặng nề nhất như phản động, chống Đảng. Có điều
tôi cũng viết rất khéo sao cho nếu bản kiểm điểm sau này
được công bố thì bạn bè và công chúng cũng thấy đó là
sự nhận tội không tự nguyện, nhận mà là không nhận. Thí
dụ như tôi dẫn chứng câu thơ "Tướng sĩ đỏ đen chui sấp
ngửa" là rủa Đảng, bài thơ "Lá Diêu bông" và một số
bài khác là mang tính chất tư sản, than thở số phận con
người, qua đó thấy cuộc sống thất vọng quá, buồn quá,
những ước nguyện đẹp nhất đều không thực hiện được.
Sau khi tôi ra tù, không ít bạn trách tôi vì sao lại nhận tội
như thế? Có phải là hèn quá chăng? Nhưng thực tế hoàn cảnh
tôi trong tù rất khốn đốn, sau ba tháng là sức khoẻ suy sụp,
nếu kéo dài thêm hai tháng nữa thì có thể chết trong tù. Vì
vậy, trước sức ép ngày đêm của những người công an thụ
lý và những hứa hẹn của họ, tôi suy nghĩ: phải giữ cái
mạng của mình cái đã, phải tồn tại, phải sống, còn tác
phẩm của mình chẳng đi đâu mà mất, nó còn hay không là do
nó, nó có giá trị thì nó sẽ tồn tại. Cho nên tôi quyết
định nhận tội. Khi tôi viết xong bản kiểm điểm (dài 6 trang
giấy thếp thì phải), anh công an thụ lý tên N. đọc ngay, và
bảo "Tốt quá rồi!". Hôm sau, anh đem đến một cái cassette
mới toanh, bảo tôi tự đọc bản kiểm điểm vào máy. Anh cẩn
thận dặn tôi phải đọc hết sức tự nhiên, không phải như
người bị ép buộc hoặc như đọc dictee [3] . Là một diễn
viên kịch, tôi thừa sức để "diễn" theo đúng ý anh. Tôi
muốn tỏ ra hết sức ngoan ngoãn, cốt để được về. Tôi
vừa đọc xong, anh ta chồm dậy, bắt tay tôi rối rít và cảm
ơn cảm ơn hai lần liền, sau đó cho người đi mua phở cho tôi
ăn. Anh còn tuyên bố: "Chúng tôi sẽ đề nghị để Tết này
anh được về". Tôi mừng quá, viết thư về cho bà Yến [4] báo
tin vui. Thế là suốt những ngày gần Tết năm ấy tôi cứ
khấp khởi đợi chờ. Sau này tôi biết bà Yến nhà tôi cũng
trong tâm trạng ấy. Sáng 30 Tết bà bắt anh con rể mang xe đến
chờ ở cổng Hoả Lò suốt từ sáng tới tối. Nhưng thực tế
là tôi không được thả như lời hứa của công an mà ngay
mồng 4 Tết thì bị chuyển tới "xà lim bộ" [5] và tiếp tục
bị giam, tổng cộng là 18 tháng.
Vì sao lại có chuyện thay đổi như thế? Có phải anh công an
tên N. đã nói lừa tôi cốt để tôi nhận tội cho được
việc của anh ta? Tôi cũng không rõ sự thực thế nào, cho đến
một hôm sau khi đã ra tù, tôi tình cờ gặp một anh công an
thụ lý khác (xin phép không nêu tên) ở quán bia Hội Liên hiệp
Văn học Nghệ thuật (đường Trần Hưng Đạo, Hà Nội). Trông
thấy tôi anh mừng lắm, anh mời tôi vào uống bia để tâm sự.
Anh nói là anh đã ra khỏi ngành, và anh kể cho tôi một chuyện
khá bất ngờ. Chuyện đại ý như sau: Sau khi tôi nhận tội,
công an đã định cho tôi về thật. Nhưng trong thời gian chờ
đợi giải quyết, thì một hôm ông Lê Đức Thọ [6] gọi công
an lên hỏi về vụ Hoàng Cầm ra sao rồi, và thông báo rằng có
một số trí thức Pháp, những người quen biết nhiều với
ông, đã giúp đỡ ông và đoàn đại biểu Việt Nam ở Hội
nghị Paris, vừa gửi thư cho ông yêu cầu nếu xét Hoàng Cầm
không có tội trạng gì cụ thể thì hãy thả ngay nhà thơ ra.
Ông còn nhắc nhở: "Các cậu xem thế nào thì giải quyết đi,
không có thì mang tiếng lắm". Sự việc trên được công an báo
cáo với Tố Hữu [7] . Ông lập tức hạ lệnh: "Ngoại quốc can
thiệp hả? Đã thế thì cho thêm một năm nữa!".
Thái độ cứng rắn đến nghiệt ngã của Tố Hữu với riêng
tôi cũng như với các anh em Nhân văn-Giai phẩm rất nhất quán.
Ngay cả đối với những sáng tác mà anh em chúng tôi tìm lối
mới vào cuối những năm 1950 nói trên, ông cũng rất ghét, mặc
dù không biết ông có đọc hay không. Lại nói là sau khi bốn
người chúng tôi bật ra được thứ thơ ấy, ai cũng mãn
nguyện vì đã lộ rõ cốt cách từng người. Riêng tôi thì ngay
từ lúc viết xong Về Kinh Bắc, tôi đã tin là nó có giá trị,
có đóng góp cho văn học nước nhà. Tuy tôi không dám truyền
đi rộng rãi, chỉ cho vài người bạn đọc, nhưng rồi nó
được tự động lan truyền, đặc biệt có những bạn sinh
viên trẻ say mê nó lạ lùng. Phải nói tình yêu đối với Về
Kinh Bắc có cái gì đó rất đặc biệt. Tôi không tin là tập
thơ dễ hiểu chút nào, đặc biệt là phần Nhịp một với
"những đêm ngũ hành" kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ. Ngay nhà thơ
Lữ Huy Nguyên, cố Giám đốc NXB Văn học, cũng thú thực với
tôi rằng: "Em in cho anh thì cứ in chứ nói thật là em chỉ
hiểu được 1/4 tập thơ". Đến anh công an thụ lý N. sau khi
tôi nhận tội cũng thú nhận: "Thực tình tôi chẳng hiểu anh
nói gì, bây giờ anh khai ra tôi mới biết ý đồ chống Đảng
của anh, thì ra anh thâm thuý thật!".
Việc chúng tôi sáng tác những tác phẩm mới nhanh chóng được
báo cáo với Tố Hữu. Một người bạn được tham dự buổi
họp tuyên giáo mở rộng kể với tôi rằng trong cuộc họp Tố
Hữu đã cảnh báo: "Tụi Trần Dần Hoàng Cầm… bây giờ đang
thực hiện đúng khẩu hiệu phục xuống sáng tác mà Văn Cao
đã khởi xướng. Phải canh chừng và dập tắt ngay".
Đây là lần đầu tiên tôi nói rõ một số chuyện liên quan
đến Về Kinh Bắc, nói ra để khép lại những cái đau buồn
ấu trĩ của một thời. Bây giờ, tôi xin các bạn thưởng
thức nó vượt qua mọi bối cảnh chính trị xã hội, thưởng
thức nó như một tác phẩm nghệ thuật mà đến hôm nay tôi
vẫn thấy hài lòng.
H.C.
______________
[1] Bằng tiểu học (Certificat d'études primaires) – Chú thích
trong bài của talawas
[2] Trại giam của Pháp ở phố Hoả Lò, mang tên Maison Centrale,
sau này là trại tạm giam của công an Hà Nội cho đến cuối
thập kỷ 1990. Tác giả bị bắt vào đây ngày 20/8/1982 sau khi
công an phát hiện có "âm mưu" tuồn bản thảo Về Kinh Bắc ra
nước ngoài.
[3] Chính tả (các chú thích đều của talawas)
[4] Bà Lê Hoàng Yến, vợ tác giả
[5] Trung tâm thẩm vấn của Bộ Công an ở ngoại thành Hà Nội.
[6] Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tổ chức Trung ương
Đảng Lao động Việt Nam lúc ấy.
[7] Lúc đó là Phó Thủ tướng thường trực, đồng thời vẫn
là người lãnh đạo về văn hoá tư tưởng.
Nguồn: talawas.org
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121109/bauxite-viet-nam-thuc-chat-nhung-thu-goi-la-bi-can-da-nhan-toi-va-xin-khoan-hong),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét