Một ngày sau phiên xử án hai nhạc sĩ Việt Khang và Trần Vũ
Anh Bình ở Saigon, tôi gọi điện cho một anh bạn nhà văn và
hỏi đùa "Nghe án tù cho nghệ sĩ chưa? Sợ không?". Tôi nghe
bên kia đầu dây bật lên một tiếng cười sảng khoái, một
giọng cười miền Nam an nhiên.
Việt Khang và Trần Vũ Anh Bình có lẽ cũng đã an nhiên nhận
những mức án rất nhiều năm cho các bài hát của họ - những
bài hát hoàn toàn phản ánh hiện thực đời Việt Nam hơn là
thù địch, chống phá gì đó như lời của những vị quan tòa
không rõ mặt đã nêu trong buổi sáng ngày 30-10-2012. Những bài
hát đã vụt nổi tiếng bất ngờ ngay sau tiếng búa tòa, vượt
quá tầm kiểm soát của những người căm ghét nó, hoặc đang
giả vờ căm ghét nó.
Đây không phải là lần đầu tiên giới nghệ sĩ Việt Nam
chứng kiến những án tù cho đồng nghiệp của mình. Từ những
năm xa xôi của thế kỷ 20, người ta đã chứng kiến án tù cho
Hoàng Hưng, Phan Đan, Đặng Đình Hưng… những lưu đầy của
Phùng Quán, Văn Cao… Sau năm 1975, đã lần lượt có các án tù
cho Doãn Quốc Sỹ, Duyên Anh, Nhã Ca, Dương Nghiễm Mậu… nhưng
rất lâu rồi, chuyện bắt tội một nghệ sĩ với quyền tự do
sáng tác của họ trở thành chuyện xa xưa, tưởng chừng như
đã chỉ còn trong những ngày tháng mông muội nào đó.
Nói như vậy, để hiểu rằng trong lịch sử riêng của giới
văn nghệ sĩ Việt Nam, án lệ và lao tù không phải là chuyện
lạ. Nhưng dường như bất chấp những nguy nan đó, bản năng
sáng tạo và phản ánh hiện thực của giới nghệ sĩ qua cách
viết, cách hát, vẫn xuất hiện một cách rất an nhiên.
Việc bắt giữ Việt Khang và Trần Vũ Anh Bình đã tạo nên
một làn sóng phản ứng khó lường. Thậm chí với cộng đồng
người Việt đã xa quê hương và xa những con người Việt thế
hệ mới trong nước, họ cũng đã bày tỏ sự sửng sốt của
mình, khi nghe có những con người đang đối diện với lao tù
chỉ vì ca hát, bằng cách xuống đường và chia sẻ những chữ
ký hết sức ấn tượng.
Nhưng đâu chỉ là chuyện người Việt với nhau, tuy xa cách
địa lý, nhưng dường như sợi dây vô hình của nền văn minh
loài người đều tạo ra những phản ứng nối kết tương
đồng, như cái cách thế giới đã phản ứng trước việc cô
bé Malala Yousafzai bị Taliban bắn vào đầu hay việc Putin cho giam
giữ nhóm nhạc Pussy Riot.
Đôi khi những phán quyết đưa ra, nó không chỉ làm hủy hoại
đời của một con người, mà ngược lại còn có thể tạo ra
một lực phản hồi, phá hủy mọi danh tiếng và sự bền vững
của hệ thống đưa ra bản án đó. Chưa bao giờ viên đạn
của phe Taliban đã bắn vào đầu của cô bé Yousafai, 14 tuổi,
trở thành viên đạn bắn thẳng vào lương tâm thế giới như
lúc này. Chưa bao giờ người ta nhìn ra sự tồi tệ của chính
quyền công an trị Putin ở nước Nga như lúc này, qua song sắt
của cả 3 cô gái nhóm Pussy Riot. Và ở Việt Nam, chưa bao giờ
những kẻ bị kết án là Việt Khang và Trần Vũ Anh Bình lại
được quan tâm, chia sẻ như bây giờ.
Đôi khi, tôi tự hỏi không biết những người soạn bản án
cho Việt Khang và Trần Vũ Anh Bình có thật sự lắng nghe những
bài hát của họ hay không? Vì nếu chỉ dựa trên những con
chữ để định đoạt số phận, tôi nghĩ công bằng nhất là
nên mở một loạt phiên tòa nghiên cứu tái xét xử tất cả
các nghệ sĩ, hay dễ dàng hơn là với các nhạc sĩ Việt Nam,
từ Trịnh Công Sơn đến Phạm Duy và nhiều người khác nữa.
Dĩ nhiên, trong đó có cả tôi.
Có lẽ trong phiên toà, những người xét xử cũng ngại ngùng
và cố gắng tránh đi công việc ấu trĩ đó, nên đã không
dành thời gian bàn sâu về các bài hát, mặc dù án vẫn định.
Lẽ ra những bài hát đó phải được mở lên ngay tại toà,
hoặc photo đầy đủ cho tất cả mọi người xem - nghe, như
một chứng cứ cụ thể.
Nói tới lắng nghe, tôi chợt nhớ đến nhiều tình huống khó
quên. Trong Schindler's list của đạo diễn Steven Spielberg, khi
những tên lính phát xít Đức đang rầm rộ tiến vào các ngôi
nhà của người Do Thái, đã đứng sững và lặng yên nghe đến
lúc dứt khúc nhạc dương cầm của một người đánh đàn
tuyệt vọng. Hoặc trong phim the Pianist của đạo diễn Roman
Polanski, viên sĩ quan Đức Quốc Xã đã lột bỏ toàn bộ trạng
thái thù địch để lắng nghe một nghệ sĩ Do Thái đàn những
khúc nhạc được sáng tác các quốc gia đang đối đầu như Nga
hay Ba Lan. Kẻ thù vẫn biết lắng nghe nhau, chẳng lẽ những
người chung dòng máu và khát vọng dân tộc lại câm điếc
với nhau?
Trong các tuyên bố chính trị ở Việt Nam lúc này, người ta hay
đọc thấy cụm từ "nhóm lợi ích". Rõ ràng là phải có
những nhóm lợi ích kinh tế bí mật nào đó đang đục khoét
quốc gia và đang bị đánh động. Nhưng liệu có hay không
những nhóm lợi ích bí mật về chính trị nào đó, đang cảm
thấy bị bối rối và tức giận trước những cảnh báo về
hiện thực tổ quốc từ Việt Khang và Trần Vũ Anh Bình, nên
đã vội vàng khép tội họ? Nếu không, tôi hoang mang tự hỏi,
họ đã phạm tội gì khi hát bằng tình yêu tổ quốc mình?
Những con người đó không làm chính trị. Họ chỉ phản ánh
hiện thực xã hội theo cảm nhận nghệ sĩ của mình. Quyền
phản ánh hiện thực – không phản bội lại nhân cách của
mình, là một giá trị tuyệt đối của người nghệ sĩ. Quyền
đó được nhìn nhận bằng lương tâm và giá trị văn minh của
con người, bất chấp một thể chế chính trị nào phủ nhận
nó. Chà đạp và từ chối quyền đó, cũng đồng nghĩa vinh danh
giá trị của người nghệ sĩ và khẳng định thêm về sự trì
trệ và lạc hậu của chính hệ thống đương trị.
31-10-2012
Tuấn Khanh
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121031/tuan-khanh-an-tu-cho-nghe-si-co-so-khong),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét