GS Nguyễn Minh Thuyết, người từng đề nghị bỏ phiếu tín
nhiệm thành viên Chính phủ, trao đổi về Đề án Quy trình,
thủ tục, cách thức lấy phiếu tín nhiệm đối với người
giữ chức vụ do QH, HĐND bầu hoặc phê chuẩn – vừa được
đưa ra thảo luận tại TVQH.
<strong>PV:</strong> <em>Theo Đề án, việc lấy phiếu được coi
như thăm dò, coi như căn cứ để có thể dẫn đến một cuộc
bỏ phiếu tín nhiệm. Thưa GS, phải chăng quy định bỏ phiếu
đã có từ 10 năm qua không thể thực hiện được nên phải có
một hình thức khác là lấy phiếu tín nhiệm?</em>
<strong>GS Nguyễn Minh Thuyết:</strong> Theo Hiến pháp và Luật Tổ
chức Quốc hội, QH thực hiện bỏ phiếu đối với các chức
danh được QH bầu hoặc phê chuẩn theo đề nghị của ít nhất
một cơ quan của QH (Hội đồng Dân tộc, các ủy ban) hoặc
của 20% ĐBQH. Thực tế 10 năm qua cho thấy những quy định này
rất khó thực hiện. <span class="underlined-text">Làm sao có thể
lấy được ý kiến của 20% số ĐBQH trong khi 92% ĐBQH là Đảng
viên và luật không quy định ĐBQH được quyền vận động bỏ
phiếu tín nhiệm?</span> Nhưng vì sao các cơ quan của QH cũng
chưa baogiờ thực hiện quyền mà Hiến pháp và pháp luật đã
dành cho mình? Theo tôi, vướng mắc lớn nhất ở đây là pháp
luật chưa quy định rõ ràng về quan hệ giữa tổ chức Đảng
với QH nói riêng, cơ quan dân cử nói chung trong công tác nhân
sự. Mặc dù được Hiến pháp và pháp luật trao quyền nhưng
trên thực tế cơ quan dân cử không thể bỏ phiếu tín nhiệm
đối với bất kỳ ai <span class="underlined-text">nếu không có ý
kiến của tổ chức Đảng</span>.
Đề án lần này được trình giữa lúc chúng ta đang
thực hiện NQ TƯ4. Theo tôi, nghị quyết TƯ 4 chính là nhân tố
trực tiếp quyết định việc Đề án được thảo luận lần
này.
Về nguyên tắc, QH bỏ phiếu tín nhiệm đối với tất cả các
chức danh do QH bầu hoặc phê chuẩn. Nhưng số lượng đó quá
lớn. Nếu mở quá rộng đối tượng được lấy phiếu tín
nhiệm thì sẽ làm loãng việc lấy phiếu. Vì vậy, theo tôi,
chỉ nên tập trung vào khối các cơ quan hành pháp, tư pháp bởi
hoạt động của họ ảnh hưởng trực tiếp đến KT-XH, đến
đời sống, đến dân chúng. Còn đối với chức danh trong các
cơ quan QH, chỉ nên lấy phiếu tín nhiệm đối với Uỷ viên
UBTVQH trở lên.
<strong>PV:</strong> <em>Thưa GS, ông có tán thành quy định 2 lần
lấy phiếu mà tỷ lệ tín nhiệm dưới 50% mới bỏ phiếu tín
nhiệm?</em>
<strong>GS Nguyễn Minh Thuyết:</strong> Theo tôi, viêc lấy
phiếu tốt nhất nên thực hiện hằng năm bởi mục đích của
việc lấy phiếu không phải để hạ bệ ai mà để đôn đốc,
thúc đẩy công việc. Do đó, nếu quy định 2 năm mới lấy
phiếu tín nhiệm 1 lần và chỉ sau 2 lần lấy phiếu mà tỷ
lệ tín nhiệm dưới 50% mới chính thức tiến hành thủ tục
bỏ phiếu tín nhiệm thì quá "rón rén, rề rà". Thử tưởng
tượng xem: Một nhiệm kỳ chỉ có 5 năm, một người làm việc
không đạt yêu cầu mà QH phải đợi đến 4 năm sau mới bãi
nhiệm được thì công việc nhà nước sẽ như thế nào? Theo
tôi, nếu không đủ 50% số phiếu tín nhiệm thì miễn nhiệm
ngay là đúng nhất. Nhưng ở ta, <span class="underlined-text">Đảng
mới là người quyết định công tác nhân sự</span>, nếu QH
miễn nhiệm ngay thì tổ chức Đảng can dự vào lúc nào? Giải
pháp khả thi nhất là trong trường hợp người được lấy
phiếu tín nhiệm không đạt được 50% số phiếu tín nhiệm
thì tổ chức Đảng cùng cấp cần họp để xem xét và có ý
kiến. Nếu chức danh đó không đủ tín nhiệm thì đưa sang cơ
quan dân cử làm thủ tục chính thức bỏ phiếu tín nhiệm. Còn
nếu xét thấy có lý do để lưu nhiệm thì tổ chức Đảng
gửi văn bản đề nghị QH cho lưu nhiệm; đến lần bỏ phiếu
năm tiếp theo vẫn không hội đủ số phiếu tín nhiệm thì sẽ
nghỉ luôn.
Bên cạnh việc bỏ phiếu định kỳ, cũng cần quy định thủ
tục bỏ phiếu tín nhiệm bất thường theo đề nghị của một
cơ quan QH hoặc của ĐBQH. Nếu một trong các cơ quan này hoặc
một ĐBQH đề nghị và được ít nhất 2 đại biểu khác
đồng tình thì QH phải biểu quyết xem có tổ chức bỏ phiếu
tín nhiệm bất thường không. Một ĐBQH (ĐBHĐND) đại diện cho
vài trăm ngàn cử tri, con số đó không phải là nhỏ và ý
kiến của ĐB xứng đáng được QH tiếp thu.
<strong>PV:</strong> <em>Trong quá trình thảo luận Đề án, "văn
hóa từ chức" đã được nói tới để dành cho những người
không đủ tín nhiệm? Nhưng dường như đây không phải là một
biện pháp sau khi sự mất tín nhiệm đã được thể hiện qua
việc lấy phiếu, thưa GS?</em>
<strong>GS Nguyễn Minh Thuyết:</strong> Từ chức có rất nhiều lý
do, không chỉ liên quan đến chuyện không hoàn thành nhiệm vụ
hay phải chịu trách nhiệm về sự cố trong lĩnh vực mình phụ
trách. Nói đến chuyện này, tôi nhớ Bộ Nội vụ trước đây
có đề án xây dựng Quy chế từ chức. Không biết lâu nay Bộ
còn quan tâm đến đề án ấy không, nhưng theo tôi thì không
nên có quy chế này. Từ chức để chịu trách nhiệm về một
việc nào đó là văn hóa, tức là gắn với trình độ nhận
thức. Nó là sự tự nguyện. Nhưng qua đó, người dân đánh
giá được văn hoá ứng xử của người có chức danh. Trong
việc lấy phiếu tín nhiệm, theo tôi, chỉ cần công khai kết
quả cho người dân biết là được.
<strong>PV:</strong> <em>Về lý thuyết, việc bỏ phiếu tín nhiệm
sẽ diễn ra khi một chức danh "mất tín nhiệm đối với cử
tri", nhưng thưa GS, dường như "mất tín nhiệm đối với
cử tri" chưa hề được giải thích, hoặc quy định như một
tiêu chí trong một văn bản mang tính quy phạm?</em>
<strong>GS Nguyễn Minh Thuyết:</strong> Có thể có rất nhiều căn
cứ để tiến hành việc lấy phiếu tín nhiệm, ví dụ: kết
quả giám sát của cơ quan dân cử, hành động, lời nói hoặc
sai sót trong quá trình chỉ đạo, điều hành v.v… của một
quan chức. Nếu kết quả giám sát cho thấy công việc của một
lĩnh vực nhất định có nhiều khuyết điểm lớn hoặc quá
trình chỉ đạo, điều hành bộc lộ nhiều yếu kém, tiêu cực
thì người đứng đầu lĩnh vực ấy phải chịu trách nhiệm,
và đó là căn cứ để đề xuất bỏ phiếu tín nhiệm.
<strong>PV:</strong> <em>Nhưng thực tế cách hiểu, cách đánh giá
đối với một hành động, sự việc, hậu quả không phải lúc
nào cũng giống nhau. Trong những trường hợp đó, ai sẽ là
người quyết định việc một chức danh là mất hay không mất
tín nhiệm, thưa GS?</em>
<strong>GS Nguyễn Minh Thuyết:</strong> Đây chính là cái gốc của
vấn đề. Về lý thuyết thì ĐBQH là người quyết định, vì
họ được cử tri uỷ quyền. Nhưng thực tế thì không phải
như vậy. Thực ra ai cũng hiểu điều này, chỉ khác nhau là có
người nói ra, còn có người tránh trớ. Để đảm bảo thực
quyền của ĐBQH, theo tôi, cần xây dựng thủ tục bỏ phiếu
tín nhiệm thật cụ thể. Riêng đối với quy định có từ 20%
ĐBQH trở lên đề xuất mới bỏ phiếu tín nhiệm đối với
một chức danh thì tôi tin chắc trước sau cũng phải sửa. Nếu
chưa sửa được ngay thì cần có quy định để việc đó có
tính khả thi. Ví dụ, chỉ cần 1 ĐBQH đề xuất và được
tối thiểu 2 ĐBQH khác ủng hộ là QH phải biểu quyết xem có
tán thành đề xuất của ĐB không; nếu có tối thiểu 20% ĐBQH
ủng hộ thì QH sẽ tổ chức bỏ phiếu tín nhiệm. Việc đề
xuất của ĐBQH, thực ra cũng là đề xuất của cử tri, của
nhân dân. Và ở đây, nguyên tắc đa số phải được tôn
trọng. Nếu đề xuất đó lại còn phải chờ ý kiến chỉ
đạo thì không bao giờ có thể thực hiện được.
<strong>PV:</strong> <em>Một vấn đề khác là liệu bộ máy giám
sát của QH hiện nay có thể xác định vi phạm, hoặc sự
"mất tín nhiệm" của các chức danh, nhất là của các vị
đứng đầu bộ, ngành, thưa GS?</em>
<strong>GS Nguyễn Minh Thuyết:</strong> Quan trọng là ý chí của
các ĐBQH. ĐB phải thực hiện sự uỷ quyền của cử tri, chứ
không thể uỷ quyền tiếp cho bộ máy nào được. Theo tôi, lá
phiếu rất công bằng. Mặc dù cũng có thể có ĐB bỏ phiếu
theo cảm tính, nhưng so với lúc bỏ phiếu bầu hoặc phê chuẩn
các chức danh lãnh đạo thì bỏ phiếu tín nhiệm đỡ cảm
tính hơn nhiều. Bởi vì lúc bầu hoặc phê chuẩn, có vị nào
trình bày chương trình hành động của mình đâu, thậm chí
nhiều ĐB còn không biết mặt hay chưa từng biết tên các vị.
Còn khi bỏ phiếu tín nhiệm thì ít nhất các vị đó cũng đã
làm việc được 1 năm rồi, tài năng, đức độ đã bộc lộ
rồi.
Cơ chế trách nhiệm hiện nay là làm việc tập thể. Tuy nhiên,
người đứng đầu có vai trò và trách nhiệm lớn nhất, trong
đó có trách nhiệm giải thích, thuyết phục tập thể thuận
theo ý kiến của mình. Nếu để tập thể thông qua những
quyết sách bất lợi cho nước, cho dân thì người đứng đầu
vẫn phải chịu trách nhiệm trực tiếp, không thể "náu
mình" vào tập thể để trốn tránh hay giảm nhẹ trách nhiệm
được. QH bầu và phê chuẩn người có chức danh, QH chỉ biết
xem xét trách nhiệm của người đó; còn trách nhiệm của cấp
dưới thế nào là việc của cơ quan khác. Nếu cứ để quả
bóng trách nhiệm chạy vòng quanh, không buộc được trách
nhiệm của người đứng đầu thì sẽ chẳng giải quyết
được việc gì cả.
<strong>PV:</strong> <em>GS có cho rằng Đề án lần này sẽ là cơ
sở cho 1 cuộc bỏ phiếu tín nhiệm đầu tiên của QH Việt
Nam?</em>
<strong>GS Nguyễn Minh Thuyết:</strong> Lần này, QH xem xét Đề án
bỏ phiếu tín nhiệm. Đó là một điểm mới trong công tác
lãnh đạo, chỉ đạo. Tôi nói như vậy vì từ trước đến
nay ai cũng biết các quy định của Hiến pháp và pháp luật về
vấn đề này không thực hiện được, nhưng không ai đề xuất
biện pháp nào để giải quyết vấn đề. Bây giờ, nếu QH ban
hành được các quy định cụ thể về việc bỏ phiếu tín
nhiệm thì đó sẽ là một bước ngoặt lớn trong việc thực
hiện chức năng giám sát của QH.
Vấn đề bây giờ là thực hiện. Để các quy định của pháp
luật không chỉ tồn tại trên giấy, trước hết phải đảm
bảo điều kiện để ĐBQH thể hiện được chính kiến của
mình. Chứ trước mỗi lần bỏ phiếu mà đoàn ĐBQH hoặc tổ
đảng lại "làm công tác tư tưởng" và "định hướng"
thì rất khó để ĐBQH thực hiện quy định của pháp luật và
thể hiện ý chí của cử tri. Tôi nhớ hồi quyết định việc
mở rộng thủ đô, lúc bỏ phiếu thăm dò thì kết quả là 226
phiếu thuận, 226 phiếu chống. Nhưng sau khi đưa về "quán
triệt" thì kết quả bỏ phiếu chính thức có tới 92,9%
phiếu thuận.
Về lâu dài, lý tưởng nhất là công khai hóa nội dung phiếu
của các vị ĐBQH (Đồng ý, Không đồng ý hoặc Không có ý
kiến). Bởi cử tri đã bỏ phiếu cho ĐB của mình, họ phải
được quyền biết người đại diện cho họ thể hiện sự
uỷ quyền của mình như thế nào. Nhưng điều này phải gắn
với quyền bỏ phiếu tín nhiệm của cử tri đối với ĐB. Có
các quy định này, ĐBQH sẽ phải có trách nhiệm cao hơn trước
cử tri.
<em>Xin trân trọng cảm ơn GS</em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/tin-tuc/20120918/dao-tuan-la-phieu-tin-nhiem-can-duoc-cong-khai-cho-nguoi-dan-biet),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét