<div class="special_quote"><strong>Dân Luận:</strong> Không chỉ có
giáo dục, mà nhiều vấn đề khoa học và xã hội khác ở
Việt Nam không được quyết định một cách nghiêm túc dựa
trên số liệu thống kê, vì người ra quyết định chưa quen
với việc sử dụng số liệu, hoặc số liệu không được thu
thập đầy đủ và tin cậy. </div>
Entry này chỉ nhằm ghi lại một vài suy nghĩ vụn của tôi,
liên quan đến các số liệu giáo dục trên báo chí phổ thông
của VN.
Số là cách đây ít lâu trên một tờ báo lớn của TP HCM có
một bài phóng sự khá "nổi đình đám" về tình trạng tiêu
cực trong thi cử ở VN. Chi tiết chính xác tôi không nhớ rõ
(các bạn hoàn toàn có thể tìm được qua google), chỉ nhớ bài
báo có cái tựa rất "shocking", đại khái là hơn 400/500 học
sinh (thí sinh?) cho rằng có tiêu cực trong kỳ thi tốt nghiệp
THPT, chiếm tỷ lệ trên 80%.
Không chỉ có thế, mà sau bài phóng sự này còn có khá nhiều
phát biểu của các vị có tên tuổi, đại khái đa số đều
dựa vào số liệu do bài báo đưa ra mà phán rằng giáo dục VN
là quá tồi tệ, tóm lại có lẽ có thể nói là không còn chút
giá trị nào, chỉ đáng vứt vào sọt rác! Đáng ghi nhận hơn,
có một vị tiến sĩ, phát biểu từ một đại học lớn nhất
thành phố này, dẫn khơi khơi lời một ông Tây nào đó rằng
chỉ một lần quan sát kỳ thi ngoại ngữ ở VN thì ông ta đã
được thấy những tiêu cực bằng những gì ông ta đã thấy
cả đời cộng lại. Rất hình tượng và thú vị, cứ như
đọc văn trong tiểu thuyết vậy.
Hơn thế, hôm sau tờ báo còn có thêm một bài thuộc dạng
"op-ed" (nhận định, ý kiến) nhắc lại lời phát biểu trên và
nhận định rằng điều đó chẳng có gì là ngạc nhiên cả.
Việc tiêu cực trong thi cử ở VN thì ai chẳng biết, thì báo
chí đã chẳng la oai oái lên bao nhiêu lần rồi sao? Cho nên bây
giờ nếu ai nói không có tiêu cực thì mới ngạc nhiên, chứ
nói có tiêu cực thì có gì đâu mà lạ nhỉ?
Tôi không thắc mắc gì về tình trạng tiêu cực trong thi cử
vốn có thật ở VN. Nhưng tình trạng đó nghiêm trọng đến
đâu thì rõ ràng là phải có các điều tra cẩn thận. Nếu nhà
nước không làm, thì các nhà khoa học (độc lập) và báo chí
(độc lập) sẽ phải làm.
Nhưng làm như thế nào? Tôi nhớ, khi đọc phóng sự ấy thì
điều đầu tiên tôi nghi ngờ là những từ "lấy mẫu ngẫu
nhiên". Ai có hiểu biết về thống kê thì đều biết rằng
lấy mẫu ngẫu nhiên có nghĩa là mọi phần tử trong dân số
đều có cơ hội được lựa chọn như nhau. Vậy áp dụng vào
khảo sát nói trên thì phải làm như thế nào?
Nếu khảo sát ấy muốn lấy mẫu ngẫu nhiên các thí sinh ở
các tỉnh phía Nam (ví dụ, từ Đà Nẵng trở vào) đến dự thi
tại TP HCM thì nhà nghiên cứu phải có trong tay danh sách toàn
bộ các thí sinh ở tất cả các thí sinh này. Sau đó, sử dụng
một phương pháp nào đó (ví dụ, lấy mẫu ngẫu nhiên đơn
giản hoặc lấy mẫu ngẫu nhiên phân tầng) để rút các thí
sinh này ra theo một tỷ lệ định sẵn (vd: 1/500), sao cho bảo
đảm được là việc rút các thí sinh này ra là hoàn toàn khách
quan, không thiên vị, không có chủ ý. Sau khi có danh sách các
thí sinh được chọn ngẫu nhiên từ dân số thì nhà nghiên
cứu (trong trường hợp này là phóng viên của tờ báo) mới
tiếp xúc với từng thí sinh được chọn để phát phiếu hỏi
và thu phiếu lại, từ đó viết ra bài phóng sự kia.
Điều này rõ ràng là không ai có thể làm được trong điều
kiện các quy định hiện hành của VN (và cũng sẽ khó ở các
nước khác, vì không ai cho phép làm phiền thí sinh trong một
kỳ thi quan trọng như kỳ thi đại học). Tôi đoán chừng cách
phát phiếu thăm dò của tờ báo chỉ là cách lấy mẫu thuận
tiện (convenience sampling) mà thôi. Tức là tiếp cận được
người nào thì hỏi người đó, sau đó mới về cộng trừ
nhân chia lại, rồi "phán" rằng đấy là mẫu ngẫu nhiên (để
cho nó đáng tin cậy mà, vì mẫu thuận tiện thì không cho phép
ta khái quát hóa lên từ một tỷ lệ rất nhỏ của dân số).
Sẽ có người nói, 400 không phải là con số nhỏ, vì trong
nghiên cứu xã hội thì một mẫu khoảng 30 đã có thể tạm
chấp nhận rồi (mẫu nhỏ). Đúng, nhưng chỉ đúng nếu ta lấy
mẫu ngẫu nhiên, chứ không phải là mẫu thuận tiện như thế
này, trời ạ!
Ngoài vấn đề về mẫu, khảo sát nói trên còn vướng một
vấn đề cũng trầm trọng không kém, đó là công cụ khảo
sát, tức là những câu hỏi cung cấp cho thí sinh. Nói rằng hơn
80% số thí sinh được hỏi cho là có tiêu cực trong thi cử,
nhưng tờ báo lại chẳng đưa ra danh sách các câu hỏi được
gửi đến cho thí sinh gì cả. Chẳng biết điều này là vô
tình hay cố ý, nhưng rõ ràng không có câu hỏi thì những số
liệu kia chẳng có ý nghĩa gì hết.
Không có ý nghĩa, bởi vì không có câu hỏi kèm theo thì không
ai i biết "tiêu cực" trong cuộc khảo sát kia được hiểu là
gì. Tiêu cực có phải là thí sinh tìm cách hỏi nhau, hoặc tìm
cách nhìn bài của nhau? Nếu chỉ cần trong mỗi phòng thi có 1
trường hợp hỏi nhau hoặc nhìn nhau đã bị xem là tiêu cực
rồi, thì tôi nghĩ tỷ lệ 80% kia là rất đáng ngạc nhiên chứ
không phải là không có gì ngạc nhiên cả. Kinh nghiệm của tôi
- với khá nhiều lần đi thi, và suốt đời ở trong ngành giáo
dục nên kinh nghiệm đi coi thi cũng rất nhiều - bảo cho tôi
biết rằng hầu như trong phòng thi nào cũng sẽ có ít nhất là
một trường hợp thí sinh làm bài không được, vì vậy sẽ
tìm cách loay hoay nhìn ngó xung quanh.
Vì biết điều này nên Bộ đã có những quy định về việc
nhắc nhở hoặc thậm chí kỷ luật những trường hợp nói
trên. Đây chưa phải là tiêu cực, mà chỉ mới là phản ứng
tự nhiên của thí sinh thôi - tất nhiên là hành vi này không
được phép trong phòng thi. Nếu làm nhiều lần, bị nhắc nhở
mà vẫn không chám dứt, thì thí sinh có thể bị lập biên
bản. (Hình như theo quy định hiện hành thì phải bị nhắc
nhở 3 lần mới lập biên bản; như vậy nếu chỉ liếc nhìn
một lần, hoặc hỏi một lần, thì không thể cho là tiêu
cực.)
Đấy, một phóng sự như vậy mà chẳng có ai thắc mắc gì
với các số liệu do bài báo đưa ra, mà ngược lại, mọi
người đều chấp nhận (dường như còn có chút gì hồ hởi
nữa chứ, hình như mọi người chỉ chờ có thế: đấy, tôi
đã bảo mà, tiêu cực trong giáo dục của VN là khủng khiếp
lắm rồi! Dẹp quách kỳ thi tốt nghiệp THPT đi rồi; thậm chí
có người cực đoan còn cho rằng phải giải tán ... Bộ GD đi
nữa chứ, sợ quá!)
Tôi chẳng bênh gì Bộ GD đâu, vì tôi cũng rất thất vọng và
bất bình với nhiều cách làm thiếu căn cứ và cơ sở khoa
học của Bộ. Nhưng để phản biện Bộ (chỉ để cải thiện
thôi, chứ không phải để chống đối gì) thì phải có cách
làm khoa học hơn, chứ không phải là chủ quan, cảm tính như
thế!
Thật ra, tôi chưa định viết bài này. Nhưng hôm nay lại đọc
báo, lại thấy có một phát biểu của một vị tiến sĩ khác,
cũng từ trường đại học lớn nhất thành phố ấy (và là
trường lớn nhì trên cả nước), với một lời phán khơi khơi
như sau (đại khái, không nhớ nguyên văn): trong khi ở các
nước thì đa số thí sinh chọn vào trung cấp chứ không phải
là đại học, thì ở VN tình trạng lại ngược lại, đa số
chọn vào đại học.
Nghe xong mà... phát rầu, vì theo hiểu biết (hạn hẹp) của
tôi, hình như không phải thế! Ít ra là ở những nước tôi
biết, đó là mấy nước nói tiếng Anh như Anh, Mỹ, Úc, Canada.
Hoặc mấy nước ASEAN, ví dụ như Thái Lan, Indonesisa. Thì cứ so
sánh số lượng trường đại học và trường trung cấp ở các
nước này thì sẽ rõ thôi mà! Ví dụ như ở Mỹ, có cả thảy
4500 trường đại học và cao đẳng nhưng chỉ có 2300 trường
nghề. Và số học viên trong các trường này thì vô cùng nhỏ,
không đến 2% tổng số người đi học nhé (300,000/16,000,000)!
Số liệu lấy từ Acenet (trang 2), link ở đây:
http://www.acenet.edu/bookstore/pdf/2004_higher_ed_overview.pdf.
Thực ra, đề cập đến mấy vị tiến sĩ (vốn là đồng
nghiệp của tôi trong ngành giáo dục) chỉ thông qua mấy lời
phát biểu trên báo thì có lẽ cũng hơi oan cho mấy vị ấy. Vì
biết đâu các vị ấy phát biểu rõ ràng hơn, chính xác hơn,
có số liệu đầy đủ hơn, nhưng bị báo chí cắt đi thì sao
nhỉ? Cũng mong là như vậy, chứ nếu không, trí thức, tiến
sĩ, nhà giáo, nhà nghiên cứu giáo dục mà phát biểu khơi khơi
không số liệu như thế kia, thì chả trách giáo dục VN cứ
luần quần mãi với mấy vấn đề lập đi lập lại mà không
sao giải quyết được. Vì có ai biết rõ hiện trạng là gì,
nguyên nhân do đâu, và giải pháp nào có thể phù hợp (đã
được kiểm chứng) đâu mà giải quyết được vấn đề cơ
chứ?
Thôi thì đành mong đợi các tờ báo Việt Nam, nếu có viết
bài gì thì cũng xin có số liệu cho chính xác và đầy đủ,
rồi hãy kết luận hoặc kiến nghị gì. Chứ nếu không thì...
không chừng càng đưa vấn đề, càng vấn kế, kiến nghị,
đề xuất vv thì giáo dục của ta lại càng rối rắm hơn
đấy.
Rất mong được như vậy! (<em>Hoặc nếu dùng lời của tôn
giáo thì là: Amen!</em>)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/13602), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét