là các trường học đều phải trang bị một hệ thống thư
viện để phục vụ cho nhu cầu tri thức của mọi người. Đó
là nơi cập nhật thông tin có tính chất thời sự như báo chí
đến các loại sách vở mang tính học thuật của nhiều lĩnh
vực. Tuy nhiên, nhìn vào hiện trạng quản lý thư viện ở
Việt Nam hiện nay, có quá nhiều chuyện thiếu minh bạch, phản
khoa học khiến các thư viện không phát huy đúng vai trò hữu
ích của nó trong khi kinh phí hàng năm được "rót" vào đây
khá nhiều.
<h2>Tính cập nhật rất kém</h2>
<div class="boxright300"><img
src="http://phiatruoc.info/wp-content/uploads/2012/02/Thu%CC%9B-vie%CC%A3%CC%82n-Tru%CC%9Bo%CC%9B%CC%80ng-%C4%90a%CC%A3i-ho%CC%A3c-Kinh-te%CC%82%CC%81-%C4%90a%CC%A3i-ho%CC%A3c-Hue%CC%82%CC%81-300x225.jpg"
/><div class="textholder">Thư viện Trường Đại học Kinh tế –
Đại học Huế</div></div>
Vào bất cứ thư viện nào của các trường phổ thông ở
nước ta, có lẽ hệ thống sách luôn chiếm số lượng hùng
hậu là loại tạp chí tuyên truyền chính trị và các sách ca
ngợi công ơn Đảng, ca ngợi thủ đô. Có thể bắt gặp các
quyển sách kiểu này ở mọi thư viện: Hướng về đại lễ
ngàn năm Thăng Long; Nhật kí Đặng Thùy Trâm, Nhật Kí Nguyễn
Văn Thạc; Tài liệu nghị quyết TW Đảng lần thứ n… Lẽ dĩ
nhiên, tuyên truyền, thông tin chính trị là nhiệm vụ của bất
kì tổ chức cơ quan, đoàn thể nào. Nhưng không có nghĩa là
chính trị hóa triệt để và biến nơi lưu giữ tri thức bị
xơ cứng trở thành công cụ tuyên truyền nhàm chán. Bởi vì sao
các loại sách đó được trưng bày ở hầu hết các thư viện?
Có nhiều lý do, ngoài việc làm tốt trách nhiệm của mình, có
một điều tế nhị ít ai ngờ tới là giá mua chúng rẻ hơn
số tiền in ngoài bìa rất nhiều.
Tiếp tục khảo sát các sách trong các thư viện ta lại thấy
thêm rằng phần lớn chúng đều mang tính cập nhật rất kém.
Tức là dò năm xuất bản của sách sẽ thấy hầu hết chúng
đều là những sách có năm xuất bản cách thời điểm hiện
tại rất lâu, hoặc là loại sách đã tái bản nhiều lần ai
cũng biết. Như vậy làm sao thư viện phát huy đúng nghĩa là
nơi cập nhật, lưu giữ tri thức đáp ứng cho việc học tập
và nghiên cứu của học sinh, giáo viên? Thư viện ở các
trường phổ thông ở Việt Nam giống như một viện bảo tàng
chuyên chứa "đồ cổ". Bởi vì giá của các loại sách
hiện hành luôn rất đắc. Người ta thường rất chuộng các
loại sách có năm xuất bản cách thời điểm hiện tại từ 5
đến 10 năm, không phải vì giá trị "khảo cổ" của chúng
mà vì trước hết là chúng rẻ.
<h2>Thiếu hoạch định và tính khoa học</h2>
Điểm phản khoa học và buồn cười nhất ở các thư viện
sách là chúng thường không có sự kết nối sát sao với
chương trình đang học trong sách giáo khoa của học sinh. Ví dụ
trong môn văn, ở môi trường phổ thông lại bắt gặp đầy
rẫy các đầu sách kiểu như Cánh đồng bất tận (Nguyễn
Ngọc Tư), Thần Khúc (Đan – tê), Xin lỗi em chỉ là con đĩ
(Tào Đình), Phê bình văn học, con vật lưỡng thê ấy (Đỗ Lai
Thúy)…
Trên thực tế những quyển sách này chỉ đáp ứng nhu cầu mở
rộng, bổ sung tri thức chứ nó chưa có sự phối hợp trực
tiếp để học sinh có thể tham khảo, nâng cao kiến thức liên
quan đến chương trình môn văn. Đã là sách thì quyển nào cũng
có ý nghĩa, đem đến cái hay cho người đọc. Song, đối với
môi trường phổ thông, tuổi học đường trước hết cần
những quyển sách phục vụ cho chương trình hiện hành của các
em. Nếu chỉ lạm dụng những quyển sách tạm gọi là có liên
quan đến môn văn mà không cần biết lợi ích thực dụng của
nó thì xem ra pho sách đó thật bị đặt sai chỗ. Việc này
đủ cho thấy người phân phối sách, quản lý sách không hề
quan tâm đến chương trình học của các trường mà chỉ tùy
hỉ thâu gom những sách gì có dính tới chữ hóa thì mua vô kệ
hóa, sách nào dính tới chữ sử thì đem vào kệ sử. Đã từng
có trường hợp dở khóc dở cười xảy ra khi người ta phân
về tủ sách nông nghiệp quyển tiểu thuyết Rừng Na uy của
nhà văn H. Murakami bởi vì thấy có chữ rừng.
Đó là biểu hiện của sự thiếu hoạch định và công tác
phân đoạn cục bộ, thiếu phối hợp giữa nhà trường và Sở
Giáo dục, giữa giáo viên với người quản lý thư viện.
Những quyển sách trên nếu đặt vào thư viện của các
trường đại học sẽ là những kho tri thức quý báu để sinh
viên học tập. Còn đối với phổ thông, yêu cầu của chương
trình không cho phép các em khai thác những quyển sách này. Nếu
học sinh khai thác được thì cũng tốt. Mổ xẻ điều này chỉ
là một ví dụ trong vô vàn trường hợp, trước hết là để
thấy tính bất cập của hệ thống thư viện, luôn hời hợt
phân phối, lưu trữ sách mà không có sự xét tính sự phù hợp
của nó đối với đối tượng đọc.
Lẽ ra, một thư viện ở trường phổ thông đúng chuẩn khoa
học phải cân đối, đầy đủ các dạng sách vừa phục vụ
cho nhu cầu nâng cao, cập nhật kiến thức trong nhà trường;
vừa bổ sung, nâng cao tri thức có liên quan đến lĩnh vực môn
học cụ thể. Sách phải phân nhóm theo nhu cầu, trình độ
tiếp nhận, có loại phù hợp với giáo viên, có nhóm sách bồi
dưỡng, nâng cao học sinh giỏi, nhóm sách cung cấp kiến thức
cơ bản của học sinh khá, trung bình… Mà để làm được
điều này không có gì khó. Trong quá trình giảng dạy, chính
các giáo viên là người hiểu rõ nhất học sinh mình nên đọc
tối thiểu những quyển sách gì. Nếu công tác phân phối sách
về cách thư viện chịu lắng nghe sự tư vấn của giáo viên
thì điều này sẽ được thực hiện tốt. Vậy mà lại vẫn
cứ tồn tại tình trạng: chương trình học, nhu cầu trực
tiếp của học sinh thì một đường mà sách trong các thư viện
thì đáp ứng một nẻo.
Lại nói đến sự mất cân đối và phiến diện của các thư
viện. Nếu quan sát kĩ các đầu sách ở các thư viện sẽ
thấy chiếm khoảng 70% số lượng trong đó là các sách về khoa
học xã hội, mà nhiều nhất là các sách liên quan đến môn
văn. Đối khi thống kê tỉ lệ có thể thấy, các sách ngành
văn nhiều bằng tổng số các sách về Toán, Lý, Hóa, Sinh cộng
lại. Tại sao lại có sự mất cân đối này? Chẳng qua choán
đầy trong đó hầu hết là đầu sách về các tác phẩm văn
học hay các công trình nghiên cứu lâu ngày bị giảm giá. Chỉ
cần tốn 1 triệu có thể mua được khoảng giá trị 3 triệu in
trên bìa sách.
Ngoài ra không gian thư viện cũng là điều rất quan trọng. Một
thư viện có tính khoa học đúng nghĩa phải rộng rãi thoáng
mát để người đọc đọc sách tại chỗ. Chính cái không khí
yên lặng ở thư viện, tuy gò bó, giới hạn thời gian nhưng
lại tạo điều kiện rất tốt tập cho học sinh tác phong học
nghiêm túc, biết tận dụng thời gian. Đa phần các thư viện
ở các trường phổ thông chỉ là cái kho giữ sách cho mượn
về nhà chứ chưa tạo được không gian đọc sách cho học sinh.
<h2>Bản chất thật của vấn đề</h2>
Những bất cập này không phải là chuyện gì nan giải, gây khó
trong tư duy đến mức không giải quyết nổi. Cốt lõi của
vấn đề là nằm ở chỗ sự quản lý tùy tiện, thô thiển và
thiếu minh bạch của các sở giáo dục ở Việt Nam.
Ví dụ, đối với một trường phổ thông B, Sở Giáo dục phân
về kinh phí 1 tỷ đồng cho thư viện, trò cười xảy ra là các
trường phổ thông sẽ không được làm chủ 1 tỷ đó để mua
sách cho học sinh trường mình. Sở sẽ đưa về số lượng
sách có giá trị bìa 1 tỉ nhưng trên thực tế chỉ cần 300
triệu là có thể mua được chúng. Vậy còn 700 triệu kia về
đâu? Nếu ai ở Việt Nam quan tâm đến sách, biết cách mua sách
khéo léo mốc nối với các công ty sách, các nhà phát hành sách
về các đợt tổng thanh lý sách tồn kho, bán sách giảm giá.
Đó là những sách viết ra chỉ để tuyên truyền kiểu như
ngàn năm Thăng Long không ai mua, giá bìa 300 ngàn nhưng chỉ cần
50 ngàn là có thể mua được ở các cửa hàng giảm giá. Chỉ
cần những biết luồng lách một chút, những người phân phối
sách ở sở cho các trường phổ thông đã có một mối lợi
khổng lồ. Sách trong các thư viện hầu hết là loại sách tồn
kho, sách lậu hay giảm giá.
Nơi được xem là môi trường văn hóa, môi trường học thuật
nâng cao tri thức xã hội mà lại có cách làm việc kí trá,
thiếu minh bạch như vậy thì làm sao giáo dục phát triển
được.
Luật giáo dục Việt Nam còn tồn tại lỗ hổng rất lớn này.
Cho đến khi nào, các Sở Giáo dục ở Việt Nam tôn trọng
quyền tự quyết về sách của các trường phổ thông, ít nhất
mua sách theo nhu cầu đề xuất của giáo viên và minh bạch trong
quản lý kinh phí thì hệ thống thư viện ở các trường mới
phát huy vai trò đúng nghĩa của nó.
© 2012 TCPT
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/12399), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét