ngoạn mục của Mỹ tại châu Á - Thái Bình Dương. Một năm
bản lề cho chính sách đối đầu trực diện của Washington
đối với Bắc Kinh trong những năm kế tiếp. Vài dòng điểm
lại để có cái nhìn sơ lược về phác thảo của Mỹ trong
chính sách đối ngoại mà điểm tập trung giờ đây là châu Á;
và cũng để thấy Trung Cộng đã "té ngửa" như thế nào khi
bị Mỹ ra đòn tổng lực và bất ngờ dồn "bè lũ" Hồ
Cẩm Đào vào "xó bếp" Trung Nam Hải; để thấy Trung Cộng
đã non tay như thế nào khi đấu cờ chính trị với Mỹ…
Với một thị trường tiềm lực chưa khai thác hết, với vị
trí địa lý thuận lợi cho giao dịch quốc tế, với nguồn
nhân lực dồi dào, và một thị trường năng động, và với
nguồn tài nguyên còn chưa bị vét cạn như châu Phi, Mỹ sao có
thể bỏ lỏng châu Á-Thái Bình Dương? Tuy nhiên, nếu chỉ đơn
giản vì châu Á-Thái Bình Dương mang lại nhiều cơ hội kinh
tế, Mỹ hẳn đã không trở lại châu Á theo cách như họ đang
cho thấy, như cách thể hiện trong ngôn ngữ thẳng thừng của
họ tại các diễn đàn. Tìm kiếm cơ hội đích thực là bản
chất của người Mỹ nhưng tham vọng đương đầu thách thức
mới thật sự là "bản chất của bản chất" trong lịch sử
văn hóa chính trị nước Mỹ!
Khi Tổng thống Barack Obama nói rằng nước Mỹ là "một
cường quốc Thái Bình Dương", rằng thế kỷ 21 là "thế
kỷ Thái Bình Dương của Mỹ", và rằng mình là "tổng
thống Thái Bình Dương đầu tiên" thì thông điệp của ông
hiển nhiên ngụ ý về một vấn đề đối ngoại mang tính
chính sách chiến lược, mà thực chất của nó hứa hẹn những
mục tiêu thuần chất giao đấu chính trị, cạnh tranh chính
trị, đối đầu chính trị, được bày tỏ với không chút dè
dặt. Và đối thủ mang tính thách thức của Mỹ tại mặt
trận địa chính trị châu Á-Thái Bình Dương trong bối cảnh
mới bây giờ, ai cũng biết, là Trung Quốc. Mỹ đã chẳng hề
giấu giếm mục tiêu đối đầu trực diện với Trung Quốc,
thiếu điều nói toạc móng heo ra rằng "tôi đến đây để
cản mũi anh đấy, rõ chửa!". Sự ra mặt đối đầu Trung
Quốc đã thể hiện ở chuyến công du châu Á của Tổng thống
Barack Obama vào tháng 11-2011 (dự Hội nghị APEC từ ngày 12 đến
13-11; và Hội nghị thượng đỉnh Đông Á từ ngày 18 đến
19-11). Tại APEC 2011, một cách rất không "khách sáo", Tổng
thống Obama đã đốp chát với Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm
Đào rằng Mỹ đã bắt đầu "hết kiên nhẫn và rất khó
chịu với cách mà Trung Quốc hành xử trong chính sách kinh
tế", rằng ngài chủ tịch Trung Quốc "hẳn đã nghe rõ thông
điệp và hiểu rõ ngụ ý của nó", rằng Trung Quốc "phải
chơi theo luật"…
<em><strong>Phải nói là Trung Quốc đã "đọc sai" đường
lối cũng như sức mạnh, kỹ năng lẫn kinh nghiệm đối ngoại
của Mỹ.</strong></em> Với gánh nặng di sản 10 năm cuộc chiến
chống khủng bố mà Tổng thống George W. Bush để lại, với
mớ hỗn độn tài chính từ sự bê bối của phố Wall, với
sự tan nát kinh tế từ cuộc suy thoái, với sự tuột dốc
không phanh của đồng đôla, với gánh nặng nợ công chồng
chất như núi…, cường quốc Mỹ trên bề mặt chẳng khác nào
một anh bệnh ung thư giai đoạn cuối thoi thóp chờ chết! Sự
suy yếu của Mỹ là cơ hội bằng vàng cho một ý định thay
thế vai trò đầu tàu lãnh đạo thế giới đối với Trung
Quốc. Và nơi đầu tiên cần "điền vào chỗ trống" đương
nhiên ưu tiên là sân nhà châu Á, nơi có một vùng biển lý
tưởng mà Trung Quốc đã vẽ một hình chữ U. Đó là cách mà
Trung Quốc đã tận dụng cơ hội chiếm lấy sân khấu khu vực,
bằng một chính sách ngoại giao cứng rắn, với tư thế của
một kẻ có rất nhiều tiền và rất mạnh về cơ bắp quân
sự. Nói cách khác, Bắc Kinh tin rằng thời của Mỹ đã thật
sự chấm hết và bây giờ, chắc chắn, một cách đầy khẳng
định và xác quyết, phải là thời của họ! Tuy nhiên, những
gì diễn ra trong năm 2011 đã cho thấy một thực tế khác
hẳn...
<em><strong>Phải chăng sự ngộ nhận Trung Quốc về nước Mỹ
của Obama đã xuất phát từ những đánh giá và tổng kết sách
lược ngoại giao Hoa Kỳ rút ra vào thời nước Mỹ của
Bush?</strong></em> Khi mà Bush luôn tập trung tinh lực vào Trung
Đông, vào mớ hỗn độn Iraq, vào mớ bùi nhùi nghị sự bao
đồng (chẳng hạn kiến thiết hòa bình giữa Israel và
Palestine), chưa kể bãi lầy Afghanistan. Trong thực tế, đúng là
nước Mỹ của Bush đã bỏ ngỏ châu Á-Thái Bình Dương. Cần
nhắc lại, giới ngoại giao châu Á từng phẫn nộ khi Ngoại
trưởng Condoleezza Rice đột ngột "chơi xù" không dự Diễn
đàn khu vực các nước ASEAN (ARF) năm 2007 tại Manila như đã
định mà lại đến Trung Đông để họp với Ai Cập và Saudi
Arabia rồi sau đó còn rảnh đến mức tạt sang Israel lẫn Bờ
Tây. Cá nhân Tổng thống George W. Bush cũng từng hủy cuộc gặp
với các lãnh đạo ASEAN dự kiến tại Singapore vào tháng 9-2007
để tập trung vào "sự bạo loạn" tình hình nội chính Iraq.
Ngoài ra, những gì mà nước Mỹ của Bush nếu có bàn với châu
Á thì cũng lại là những "tản mạn" quen thuộc về chống
khủng bố, về chuyện "hoặc anh theo tôi hoặc anh chống
tôi", về chuyện "phe trục ma quỷ đang lộng hành"…
Obama không giống Bush. Thậm chí có thể nói Obama "tỉnh" hơn
Bush nhiều. Về bản lĩnh đối ngoại, Bush chỉ đáng là anh
học trò tiểu học của Obama! Nước Mỹ của Obama đã không
lạc đề như nước Mỹ của Bush. Sách lược đối ngoại nhanh
chóng được điều chỉnh, ngay ở những phác thảo trong giai
đoạn Obama còn đang vận động tranh cử tổng thống. Những gì
có thể phân tán sức mạnh Mỹ (sẽ) được giảm (rút quân
khỏi Iraq và Afghanistan), trong khi điểm nhấn đối ngoại (sẽ)
tập trung vào kế hoạch tăng cường chiến lược tiếp cận
châu Á, bằng cách thiết lập những liên minh quân sự mới,
những ràng buộc kinh tế mới và những cuộc dàn quân mới (ken
đặc tàu chiến tại Thái Bình Dương, trong cái khái niệm mà
người ta gọi là "ngoại giao tàu chiến" – gunboat diplomacy).
Sẽ là rất "hố" nếu không nhìn thấy hoặc đón đầu
được chiến lược này, vì nó đã thể hiện rất rõ ngay trong
những ngày đầu nhiệm kỳ của Barack Obama. Với những tay
hoạch định chính sách đối ngoại lọc lõi, hẳn họ sẽ
không thể không để ý động thái thực hiện chuyến "xuất
hành" đầu tiên đến châu Á với tư cách tân ngoại trưởng
của bà Hillary Clinton (chứ không phải châu Âu như truyền
thống chào sân của người mới được bổ nhiệm vị trí
đứng đầu Bộ ngoại giao Hoa Kỳ). Tiếp đó, nếu tinh ý một
chút cũng đã có thể "nội soi" được bản thiết kế đối
ngoại nước Mỹ của Obama (để xem trọng tâm nó nằm ở
đâu), khi thấy Hillary Clinton tham gia một cuộc họp ASEAN tại
Bangkok ngày 21-7-2010 và đăng đàn nói oang oang rằng "Chúng tôi
đã trở lại!", rồi vài ngày sau lại khẳng định tại Hà
Nội ngày 23-7-2010, rằng Mỹ có "quyền lợi quốc gia" tại
biển Đông; và "Hoa Kỳ ủng hộ Tuyên bố ứng xử về biển
Đông của ASEAN-Trung Quốc 2002". Còn nữa, tại cuộc họp
thượng đỉnh ASEAN (ngày 7 và 8-5-2011) ở Jakarta, Mỹ đã lần
đầu tiên cho "chào sân" vị đại sứ ASEAN Hoa Kỳ, David Lee
Carden (trước đó, tháng 11-2010, Tổng thống Obama đã thành lập
Văn phòng đại sứ ASEAN Hoa Kỳ…
<em><strong>Điều rất "thú vị" ở chỗ khi "người ta"
bắt đầu nhìn thấy được "dã tâm của Mỹ" thì đã trở
tay không kịp!</strong></em> Bản thiết kế chiến lược châu
Á-Thái Bình Dương của Mỹ đã dần định hình, theo đúng ý
đồ Mỹ, được triển khai với rất nhiều công cụ mà tất
cả đều nhằm kiểm soát và khống chế Trung Quốc, chẳng hạn
Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) – một hiệp
định mậu dịch tự do với các thành viên dự kiến gồm Mỹ,
Úc, Brunei, Chile, Malaysia, New Zealand, Peru, Singapore, Việt Nam và
có thể có thêm Nhật. Còn là những Sáng kiến hạ Mekong (gồm
Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam), là những cuộc góp mặt
trong hầu hết diễn đàn an ninh khu vực; những chiến dịch xây
dựng liên minh quân sự và tập trận "giao lưu" (chỉ cần
lướt mắt "scan" vào bản đồ khu vực, có thể thấy ngay
phạm vi hoạt động của Bộ tư lệnh Thái Bình Dương Hoa Kỳ:
trải dài trên 36 nước với 15 múi giờ!)... Tất cả đều
được "set-up" chỉ trong thời gian cực ngắn, ráo riết
không ngưng nghỉ, đến mức khiến đối thủ hoa cả mắt! Cho
đến thời điểm hiện tại, vài món khai vị trong menu của bàn
tiệc đã được dọn lên. Tuy nhiên, tất cả chỉ mới ở giai
đoạn khởi động, phải cần thêm thời gian để nếm và đánh
giá được sự ngon dở thật sự của bữa đại tiệc. Và cũng
cần thời gian để đối phương hồi tỉnh sau cú choáng để
mò được cách phá thế cờ vây đang bủa kín, gỡ được
những "lá bùa" của tên phù thủy cao tay ấn đang ếm mình!
Chính bởi thế, sân khấu chính trị châu Á-Thái Bình Dương
trong tương lai gần hứa hẹn còn nhiều màn trình diễn hấp
dẫn và bất ngờ. Nó chắc chắn sẽ là nơi tập trung những
gì nóng bỏng nhất trong những năm kế tiếp của thế kỷ này.
Những gì diễn ra trong năm qua, 2011, xin được nhấn mạnh,
đều chỉ mới ở giai đoạn "làm nóng"!
Mạnh Kim
[*] Một phần bài viết đã đăng trong số Xuân KTNN 2012
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/11119), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét