Chỉ mới cách đây không lâu, đồng euro vẫn còn được xem là
"sự chọn lựa thông minh" với tư cách ứng cử viên số
một thay thế đồng đôla Mỹ (USD). Từ năm 1999-2003, nhiều
ngân hàng quốc tế bắt đầu phát hành trái phiếu bằng euro
chứ bằng USD. Ấy thế mà vận mạng euro đang trên bờ vực,
với mức độ nghiêm trọng đến nỗi không ít nhà bình luận
cho rằng nó sẽ chết, dẫn đến sự sập tiệm của Eurozone
(khu vực dùng euro) nói riêng và Liên minh châu Âu (EU) nói chung!
<h2>Cái chết đã được báo trước</h2>
Được tung ra năm 1999 như một trong những sự kiện thời sự
"cực hot" thời điểm đó, đồng euro bây giờ chẳng khác
nào cái của nợ "bỏ thì thương vương thì tội" đối với
những người đang tìm lối thoát cho cuộc khủng hoảng kinh tế
toàn diện tại EU. Trên bề mặt, 17 nước thành viên Eurozone
cùng Liên minh kinh tế tiền tệ (EMU) lẫn Ngân hàng trung ương
châu Âu (ECB) là một thực thể chung tạo ra sức mạnh kinh tế
với khả năng cạnh tranh khó có thể so bì, phá vỡ các rào
cản giữa quốc gia với quốc gia, giữa công ty với công ty và
thị trường với thị trường, một kết thúc thật sự giữa
lằn ranh tư bản và cộng sản tại châu Âu lục địa sau Thế
chiến thứ hai. Khu vực euro chiếm 1/5 kinh tế toàn cầu với
sức cạnh tranh được miêu tả là ngang ngửa Mỹ. ECB lại nổi
tiếng là ngân hàng làm ăn chỉn chu đàng hoàng. Tính về
lượng tiền mặt giữa các thị trường tài chính cũng như
mức độ dự trữ tại hệ thống ngân hàng trung ương thế
giới cũng như tại các quỹ hưu và công ty chứng khoán…, euro
thậm chí nhỉnh hơn USD từ 15-20%, xét về mật độ lưu hành
toàn cầu – theo David Marsh, tác giả quyển <em>The Euro: The Battle
for the New Global Currency</em> (NXB Yale, 8-2011) trong bài viết trên
<em>Foreign Policy</em> (7-9-2011). Ấy thế mà euro lại (đang) chết.
Sao lại như thế được?
Trong bài báo trên <em>Forbes</em> cách đây hơn ba năm (đề ngày
21-4-2008), tác giả Avi Tiomkin đã viết: "Vấn đề chỉ là
thời gian, có lẽ không đến ba năm, cho đến khi cuộc thử
nghiệm euro đi đến điểm kết thúc…". Tiomkin đã dự báo
không sai, khi mổ xẻ nguyên nhân khiến Eurozone sụp đổ là
chẳng gì khác hơn là cơ chế của nó. "Đây là cuộc khủng
hoảng cực sâu đối với euro và tất cả Liên minh châu Âu,
bởi những gì chúng ta đang thấy là một tình trạng nợ kinh
khủng và vấn đề thâm hụt ngân sách nghiêm trọng mà tất
cả các quốc gia châu Âu phải cùng chia sẻ trong khi họ không
có cấu trúc chung nào để giải quyết bất kỳ khó khăn tương
tự nào" – phát biểu tiếp theo của Philippe Moreau Defarge,
chuyên gia các vấn đề châu Âu thuộc Viện quan hệ quốc tế
Pháp – "Châu Âu đang buộc phải thừa nhận họ không giàu
và được tổ chức quản lý tốt như được tưởng và họ
đang đối mặt những năm tháng khó khăn dài trước mắt trong
việc tìm ra con đường ổn định". Nói cách khác, chính cơ
chế cấu trúc là nguyên nhân làm cho ngôi nhà chung châu Âu
không có nền móng lẫn trụ đỡ vững chắc. Lỗ hổng của
châu Âu là gì?
Sai lầm căn bản chính là cái "biên bản" của Hiệp ước
Maastricht ký năm 1992 tạo khung sườn pháp lý cho sự vận hành
kinh tế EU. Lỗ hổng gây chết người trong khung sườn pháp lý
Maastricht là qui định chung về chính sách tiền tệ cho các
nước thành viên EU, đặc biệt các nước trong Eurozone, trong
đó tỉ lệ lãi suất phải được ấn định chung. Nói cách
khác, Maastricht là một cái áo được thiết kế để ép mọi
người "buộc phải" mặc vừa. Làm sao có thể có chuyện
cùng tiến lên đồng đều, khi mà mỗi thành viên, với khả
năng và mức độ phát triển riêng (phụ thuộc cơ sở hạ
tầng kinh tế), với đặc thù nền kinh tế riêng (Hy Lạp là
nước nông nghiệp trong khi Đức là quốc gia công nghiệp), với
tư duy nếp nghĩ riêng, với thói quen sinh hoạt riêng? Làm sao có
thể khống chế đưa tất cả nằm dưới một mẫu số chung
trong công thức chính sách phát triển kinh tế?! Đó thật sự
là một ý nghĩ hoang tưởng, hình thành bởi tư duy chính trị
chủ quan, mà bây giờ EU phải trả giá.
Cần biết, không như các quốc gia đơn lẻ khác, thành viên EU
có quyền lập chương trình tài khóa riêng nhưng họ lại không
có những quyền liên quan đến điều phối tiền tệ. Khi đối
mặt khó khăn và khủng hoảng tài chính, hầu hết các nước
có ba chọn lựa: nâng thuế, giảm chi hoặc in tiền. Hai khả
năng đầu thường được giới chính trị tránh (chẳng ai ra
tranh cử với tuyên bố nâng thuế và cắt chi tiêu chính phủ).
In tiền là chọn lựa tốt nhất (như Mỹ đã làm trong cuộc
khủng hoảng tài chính bắt đầu từ năm 2008). Tuy nhiên, thành
viên EU, đặc biệt với những nước thuộc Eurozone, lại bị
bó tay trong vấn đề in tiền. Đó là đồng tiền "chung" nên
chẳng lẽ thành viên nào cứ muốn in là in được sao! Sự
lỏng lẻo trong chính sách tài khóa là vấn đề nữa. Về
nguyên tắc, thành viên EU phải tuân thủ qui định không được
để thâm hụt ngân sách vượt quá 3% GDP quốc gia; nợ công
không vượt quá 60%; và lạm phát không được phép vượt quá
1,5%/năm. Tuy nhiên, EU lại không có cơ chế kiểm soát những qui
định trên, khiến không ít thành viên cứ báo cáo láo cho yên
chuyện và cho đến khi cuộc khủng hoảng nợ phình to đến
mức chẳng còn có thể bưng bít được (không lâu sau khi George
Papandreou nhậm chức thủ tướng vào tháng 10-2009, người Hy
Lạp mới té ngửa khi biết rằng đất nước họ bị ngập
trong nợ như thế nào; thâm hụt ngân sách 2009 lên đến gần
13%). Chưa hết, ECB lại bị cấm cho vay trực tiếp đến chính
phủ một quốc gia bị khủng hoảng nợ (chỉ cho vay gián tiếp
qua hệ thống ngân hàng nước sở tại); trong khi EU không có cơ
chế cho phép một quốc gia thành viên bị lún trong nợ được
phép thoát khỏi liên minh tiền tệ để có thể tự giải
quyết vấn đề tài chính theo cách riêng (chẳng hạn bằng
việc in tiền). Kinh tế gia lỗi lạc Martin Feldstein (Đại học
Harvard) từng nhìn thấy sự lỏng lẻo trong cấu trúc như vậy
và dự báo rằng một đơn vị tiền tệ duy nhất với châu Âu
sẽ không mang lại sự hợp nhất tốt hơn mà chỉ là xung
đột. Người ta đã thấy sự xung đột đó thể hiện như thế
nào khi EU lừng khừng trong việc cứu Hy Lạp. "Liên minh châu
Âu luôn chạy sau sự kiện" – nhận xét tóm tắt của
Anne-Marie Le Gloannec, nhà khoa học chính trị thuộc Institut
d'Études Politiques (Paris)…
<h2>Euro sẽ biến mất?</h2>
Số phận euro rồi như thế nào? "Tôi cho rằng sẽ có khả
năng chúng ta thấy đồng euro biến mất trong vài năm nữa, hay
ít nhất nó sẽ được sử dụng giới hạn ở Pháp, Đức và
vài nước khác" – đánh giá (cách đây ba năm!) của Bob
Hancké, chuyên gia kinh tế chính trị châu Âu thuộc Trường kinh
tế London – "Cốt lõi vấn đề ở chỗ, liên minh tiền tệ
chưa bao giờ hòa nhịp với liên minh chính trị để tạo ra sự
liên kết ăn ý với các vấn đề liên quan ngân sách và thuế
má, cũng như tạo ra các thể chế tài chính cho Eurozone, cùng
khả năng giúp các nền kinh tế thành viên thích ứng với
những thay đổi và xáo trộn". Lấy ví dụ trường hợp Hy
Lạp. Gốc rễ của vấn đề khủng hoảng nợ Hy Lạp nằm ở
chỗ hệ thống thuế và khu vực công. Tại một quốc gia có 11
triệu người như nước này, có đến gần 850.000 người làm
tại các cơ quan nhà nước – có nghĩa họ được hưởng 14
tháng lương chứ không phải 12 – và nhiều người trong số
đó cứ đủng đỉnh đi làm "cho vui" từ 7g30 sáng đến 2g30
chiều. Cho nên, không thay đổi cấu trúc với công thức định
dạng lại chi tiết mô hình cho phát triển từng quốc gia, việc
bơm tiền cho Hy Lạp hay Eurozone nói chung cũng chỉ là giải pháp
nhất thời. Chuyên gia kinh tế Albert Edwards (thuộc Société
Générale) nhấn mạnh: "Bất kỳ sự trợ giúp nào cho Hy Lạp
cũng chỉ là động thái câu giờ nhằm trì hoãn sự tan vỡ
không thể tránh khỏi của Eurozone". Lời cảnh báo trên cũng
được lập lại từ Mats Persson, giám đốc tổ chức nghiên
cứu độc lập <em>Open Europe</em>, với nhận định: "Eurozone
đang đối mặt một cuộc khủng hoảng toàn diện. Tấn tuồng
Hy Lạp đã cho thấy rõ một cách đau đớn rằng dự án euro
đã được tung ra với nhiều sai sót như thế nào ngay từ ban
đầu".
Vài ý kiến cho rằng việc "đào thoát" khỏi Eurozone (17
thành viên) là một chọn lựa thực tế đối với bất kỳ
nước nào lỡ "dính chân" vào khu vực này, tất nhiên trong
đó có Hy Lạp. Justin Urquhart Stewart, giám đốc kiêm đồng sáng
lập doanh nghiệp quản lý đầu tư <em>Seven Investment
Management</em> (Anh), đề xuất ý tưởng một sự phối hợp gồm
"euro nòng cốt" và "euro hạng nhẹ". "Euro nòng cốt"
được duy trì tại các nước chẳng hạn Đức và Pháp trong khi
"euro hạng nhẹ" có thể được sử dụng như là sự chọn
lựa thứ hai bên cạnh đồng tiền riêng của quốc gia đó…
Câu chuyện euro cho thấy thêm rằng việc tìm một đơn vị
tiền tệ đủ mạnh để thay thế đôla Mỹ vẫn còn là điều
không tưởng, ít nhất ở thời điểm hiện tại; và bất kỳ
ý tưởng nào nghĩ đến việc phế truất USD cũng cho thấy đó
chỉ là một thể hiện của sự suy nghĩ không chín chắn,
thiếu thận trọng, không cơ sở và hoàn toàn mang tính duy ý
chí hoặc chỉ cho thấy tham vọng chính trị cá nhân của một
số nhà lãnh đạo!
Cùng đồng nghiệp Arnab Das, Nouriel Roubini – một trong những
kinh tế gia dự báo cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới hiện
tại – đã viết trên Financial Times rằng, trừ phi châu Âu
thống nhất được những điều luật chính thức để giải
quyết các vấn đề nội bộ liên quan tài chính của từng
thành viên, sự ổn định của liên minh tiền tệ sẽ tiếp
tục bị đe dọa và sức mạnh kinh tế EU tiếp tục bị ăn
mòn. Tuy nhiên, trước mắt, một tiếng nói chung vẫn còn chưa
được nghe ở một liên minh chung EU. Trong diễn văn đầu tiên
với tư cách chủ tịch Ngân hàng trung ương châu Âu vào ngày
18-11-2011, Mario Draghi (nguyên chủ tịch Ngân hàng trung ương Ý)
đã chỉ trích sự chậm chạp của giới lãnh đạo chính trị
trong việc đưa ra kịch bản thoát nợ, rằng ECB sẽ không dại
dột và liều lĩnh chi tiền để cứu các nước đang lún nợ,
rằng Đức và Pháp cứ tranh thủ choảng nhau để giành giật
quyền lợi chính trị hơn là cùng bắt tay nhau để cứu EU
(Đức phản đối đề nghị Pháp dùng ECB làm "căn cứ hậu
phương" cuối cùng để hỗ trợ chiến dịch giải cứu cho
một tình huống khẩn cấp). Trong khi đó, nhận định về
tương lai euro cũng như EU, Thủ tướng Phần Lan Jyrki Katainen nói
rằng châu Âu đã cạn sạch ý tưởng điều chỉnh vụ khủng
hoảng nợ; bây giờ tất cả chỉ còn tùy thuộc khả năng Ý
và Hy Lạp thuyết phục được thị trường rằng họ có thể
thực hiện tốt chính sách "ăn mắm mút giòi" để vượt qua
thời khắc đầy cam go...
<em><strong>Mạnh Kim</strong></em>
________________
* Không lâu sau khi đắc cử, Thủ tướng Đức Gerhard Schröder
(nhiệm kỳ 1998-2005) từng cảnh báo, rằng đồng euro chỉ là
một đứa bé "sinh non èo uột". Trước đó, năm 1992, 62 giáo
sư Đức cũng cùng đưa ra một nhắc nhở, nhấn mạnh rằng
liên minh tiền tệ chung theo cách như nó được cấu trúc sẽ
dẫn đến những "xáo trộn kinh tế cho các nước Tây Âu mà
trong tương lai gần sẽ đưa đến một thử thách hắc ám về
mặt chính trị".
* 12 quốc gia đầu tiên trong Eurozone bị nợ tổng cộng hơn 600
tỉ euro trong 5 năm chuẩn bị cho sự ra mắt đồng euro. Đến
cuối năm 2002, họ nợ tổng cộng 4,9 ngàn tỉ euro với chỉ
riêng Ý là 1,3 ngàn tỉ euro! (Der Spiegel, 5-10-2011)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/10738), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét