Hai ông thủ tướng (Hy Lạp và Ý) đã phải "tháo chạy"
trong tình huống "bỏ của chạy lấy người" và cuộc khủng
hoảng nợ công EU càng lúc càng rơi vào hố sâu tuyệt vọng.
Người ta bắt đầu bàn đến khả năng giải tán khối Eurozone
hoặc thậm chí rút ra khỏi tư cách thành viên EU. Đâu là
nguyên nhân ê chề của tấn bi kịch thảm não đối với số
phận EU? EU với một lá cờ chung ít ai ngã mũ chào và một
"quốc ca" gần như không ai thuộc đã cho thấy ý tưởng hòa
nhập tất cả thực thể – từ xã hội, kinh tế đến chính
trị – thành một khối thống nhất, một mô hình "xã hội
chủ nghĩa", vẫn chưa thành hiện thực và thậm chí hoang
tưởng!
<h2>Một đại gia đình quanh năm cãi nhau như mổ bò!</h2>
Đâu phải cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới mới làm EU
"sụm bà chè". Ngay từ những năm đầu thế kỷ 21, mô hình
chung EU đã lộ ra nhiều khuyết điểm mang tính hệ thống. Còn
nhớ, trên tờ <em>Newsweek</em> (26-3-2007), tác giả Andrew Moravcsik
(giám đốc <em>Chương trình EU</em> thuộc Đại học Princeton)
từng viết một cách chua chát rằng EU trông như "một viện
bảo tàng kích cỡ to bằng châu lục đang rơi vào sọt rác
lịch sử". Năm 2007, nhân dịp EU cắt bánh sinh nhật lần thứ
50, hãng <em>FT-Harris</em> đã thực hiện cuộc thăm dò tại 5
nước lớn nhất EU, cho thấy có đến 44% công dân than rằng
cuộc sống ngày càng tệ hơn từ khi quốc gia họ gia nhập EU.
Trước đó một năm, tháng 5-2006, Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF)
đã bắt đầu miêu tả bức tranh kinh tế Ý với những gam màu
ảm đạm và u ám đến mức tờ <em>La Repubblica</em> gọi đó là
một "sự thật phũ phàng đáng thương". Kinh tế gia Giuseppe
Turani nói rằng nhiệm vụ của Thủ tướng (lúc đó) Romano Prodi
và Bộ trưởng Tài chính Tommaso Padoa-Schioppa "giống như việc
cố thay động cơ của một máy bay khi nó còn trên không trung.
Nếu giá nhiên liệu tiếp tục tăng, điều đó cũng giống như
việc thay động cơ máy bay khi nó đang phóng vào tâm bão".
Tất nhiên tình cảnh tồi tệ lúc đó không chỉ với Ý…
Nguyên chủ tịch Ủy ban châu Âu Romano Prodi từng nói chủ
trương thành lập cũng như việc mở rộng EU không phải để
tạo ra một "siêu quốc gia" (superstate) mà là một "siêu
cường" (superpower). Tuy nhiên, một châu Âu như Winston Churchill
từng mong mỏi (thống nhất tuyệt đối, đến mức chỉ còn
khái niệm "người châu Âu" chứ không còn khái niệm quốc
gia) đã không bao giờ hình thành. Và nội bộ cộng đồng chung
này luôn tồn tại nhiều suy tư riêng rẽ, nếu không nói là
gần như luôn lục đục cắng đắng nhau. Chẳng hạn mậu
dịch, các quốc gia nông nghiệp trong EU vẫn đòi hưởng chính
sách mở cửa thị trường và cắt trợ cấp tại các nước
giàu. Trong khi đó, dân nước giàu tỏ ra bất bình trước việc
tiền thuế của họ được dùng chi cho viện trợ thành viên
nghèo. "Có một sự bất đối xứng giữa thực tế hành xử
kinh tế và bản chất nội tại chính trị giữa các chính phủ
châu Âu" – nhận xét của Loukas Tsoukalis, chủ tịch tổ chức
nghiên cứu ELIAMEP (Hy Lạp) kiêm cố vấn kinh tế cho nguyên chủ
tịch Ủy ban châu Âu Jose Manuel Barroso.
Một trong những sự kiện điển hình nhất cho thấy khoảng
cách bất đồng luôn hiển hiện trong ngôi nhà chung EU chính là
vụ nước Pháp nói "NON" với Hiến pháp châu Âu gồm 458
điều khoản (trong cuộc trưng cầu dân ý năm 2005), dù Pháp là
một trong 6 thành viên sáng lập EU và cựu Tổng thống Pháp
Valery Giscard d'Estaing là một trong những kiến trúc sư chính
soạn bản hiến pháp chung này. Dân Pháp tin rằng – hoặc ít
nhất được nghe nhiều ý kiến như vậy từ thành phần phản
đối Hiến pháp châu Âu – một Hiến pháp châu Âu với nội
dung mở rộng kinh tế tự do sẽ làm tăng nguy cơ thất nghiệp
bởi lực lượng nhân công rẻ từ các thành viên Đông Âu.
Trong thực tế, người Pháp cho rằng từ khi EU được mở rộng
(với các thành viên mới chủ yếu từ các nước nghèo Đông
Âu) đã làm đời sống kinh tế Pháp thêm nhanh suy kiệt và họ
nghĩ mình chỉ là nạn nhân của những tham vọng thuần túy
chính trị của chính giới.
Hình thành ban đầu với 6 thành viên trong Cộng đồng kinh tế
châu Âu vào thập niên 1950 như một cách hợp sức vực dậy
nền kinh tế tan nát sau Thế chiến thứ hai, EU với 27 thành
viên trở thành một trong những khối kinh tế lớn nhất thế
giới. Với những người ủng hộ chính sách kết nạp thêm
thành viên mới, một châu Âu lớn hơn giúp nới rộng vùng hòa
bình, ổn định và thịnh vượng. Chất lượng cuộc sống tốt
và đồng đều hơn cho công dân khắp châu Âu, môi trường cũng
được bảo vệ và nạn tội phạm được đẩy lùi. Ngoài ra,
sự mở rộng EU giúp tiếng nói châu Âu nặng ký hơn trong chính
trường thế giới, ở những vấn đề ngoại giao, chính sách an
ninh, chính sách mậu dịch và trong các lĩnh vực mang tính toàn
cầu. Với việc mở rộng, EU trở thành thị trường có 450
triệu người tiêu dùng, một thị trường thống nhất lớn
nhất thế giới về mậu dịch, dịch vụ và đầu tư (lớn hơn
Mỹ và Nhật hợp lại). Tuy nhiên, đó là lý thuyết. Trong thực
tế, từ ngày "hộ khẩu" EU có thêm "miệng ăn", một số
thành viên cũ đã bắt đầu bực dọc bởi những ảnh hưởng
trực tiếp liên quan miếng cơm manh áo. Lá phiếu "Non" của
người Pháp trong cuộc trưng cầu dân ý về Hiến pháp châu Âu
ngày 29-5-2005 là thể hiện cụ thể của "lòng dân bất mãn"
như vậy – một điềm gở cho sự bất toàn của mô hình EU.
<h2>Tinh thần đồng đội – một khái niệm chỉ mang tính lý
thuyết</h2>
Nếu xem EU là một đội bóng mà tinh thần đồng đội là yếu
tố sống còn thì điều này đã không bao giờ xảy ra. Cách
đây vài năm, đã bắt đầu xuất hiện những dấu hiệu ngán
ngẩm kiểu chơi tập thể trong "quần thể EU" và nảy sinh
tâm lý chơi "cá nhân" tách riêng, chẳng hạn Tây Ban Nha
từng cố ngăn tập đoàn năng lượng khổng lồ Đức
<em>E.on</em> mua công ty năng lượng Tây Ban Nha <em>Endesa</em>.
Trường hợp Airbus càng cho thấy rõ hơn. Việc Airbus sử dụng
12.000 nhân công tại Đức (10 trong 16 nhà máy Airbus nằm ở
Đức) là một trong những nguyên nhân khiến trong suốt thời
gian dài chính trị gia Đức đụng độ tóe lửa với Pháp trong
cuộc chiến bảo vệ quyền lợi công nhân nước mình. Trong khi
đó, Airbus lâu nay vẫn được Pháp tự hào xem là nhà sản
xuất máy bay thương mại "riêng" của họ trong cuộc chiến
cạnh tranh đối thủ Mỹ Boeing.
Nhà phân tích công nghiệp hàng không Ulrich Horstmann (Bayerische
Landesbank, Munich) nhận định: "Thật khó cho Airbus cởi trói
khỏi sự giằng co chính trị". Giovanni Federico – giáo sư
Viện đại học châu Âu tại Florence (Ý) – nói: "Bởi yếu
tố chính trị, Airbus không thể xử lý được việc cắt giảm
chi phí theo cách như công ty Mỹ. Yếu tố chính trị ở đây là
sự giành quyền kiểm soát giữa Đức-Pháp và cấu trúc "một
rừng hai cọp" này là "vấn đề cơ bản trong va chạm văn
hóa doanh nghiệp" – như nhận xét Isabelle Bourgeois, nhà phân
tích thuộc <em>Trung tâm thông tin và nghiên cứu nước Đức
đương đại</em>. Với người Đức, cạnh tranh là quan trọng
nhất – theo Bourgeois – trong khi đó, với người Pháp, sự
gần gũi chính trường được ưu tiên nhiều hơn. Sự tiếp
cận khác nhau ở nhiều vấn đề, từ tư duy chiến lược cạnh
tranh đến cơ chế quản trị, đã có lúc khiến Airbus lâm vào
khủng hoảng quản lý, dù công ty có một thứ "tiếng nói
chung" là tiếng Anh (qui định về sử dụng ngôn ngữ trong
Airbus)! Tình trạng "năm cha ba mẹ" trong Airbus khiến việc
quản lý đã khó càng trở nên vất vả. Sự "cấu véo" trong
nội bộ EADS (công ty mẹ của Airbus) thể hiện ở các vị trí
điều hành (về nguyên tắc được phân bổ theo tỉ lệ cổ
phần). Tuy nhiên, sự ghìm nhau giữa Pháp và Đức luôn xảy ra.
Với bất kỳ giám đốc điều hành Đức nào, ông cũng có một
"anh" Pháp theo sát; và ngược lại. Vấn đề quốc tịch,
chứ không phải khả năng quản lý, lại là yếu tố quan trọng
trong EADS! Vụ Airbus chỉ là một trong vô số trường hợp
tương tự cho thấy yếu tố tinh thần đồng đội của đội
tuyển EU lỏng lẻo như thế nào cũng như làm lộ ra những lỗ
hổng toang hoác trong bản thân cơ chế "hợp tác phát triển"
của EU (năm 2008, ban giám đốc Nokia từng bị giới chính trị
Đức chỉ trích kịch liệt khi quyết định đóng cửa một nhà
máy sản xuất điện thoại di động tại Bochum-Đức và dời
sang Cluj-Romania).
Nói cách khác, một EU chung với quá nhiều bất đồng đã
khiến thực thể này chẳng bao giờ chịu chơi "chung sức"
đúng nghĩa. Cần nhắc lại, tại cuộc họp thượng đỉnh EU
tháng 12-2005, Thủ tướng Áo Wolfgang Schussel (lúc đó là chủ
tịch Hội đồng châu Âu) đã phải thốt lên: "Lần tới,
chúng ta sẽ giết nhau cho coi", khi chứng kiến cảnh loạn cào
cào trong bàn thảo chính sách tài chính cho các thành viên EU!
<em><strong>Mạnh Kim</strong></em>
________________
* Ngày 25-3-1957, nhóm nguyên thủ 6 nước châu Âu (Pháp, Tây
Đức, Ý và bộ tam Benelux – gồm Bỉ, Hà Lan và Luxembourg) gặp
nhau tại Rome và ký hiệp ước thành lập Cộng đồng chung kinh
tế châu Âu (EEC). Ý tưởng thành lập một liên minh hiện đại
tại châu Âu bắt đầu từ sau Thế chiến thứ hai. Vài tài
liệu ghi, năm 1952, Cộng đồng thép-than châu Âu (European Coal &
Steel Community) trở thành hình ảnh đầu tiên của một châu Âu
gắn kết và mô hình này phát triển thành EEC. Tuy nhiên, ý
tưởng giúp thai nghén EEC thật ra bắt đầu từ hai sự kiện:
Quốc hội Pháp bác bỏ đề xuất Cộng đồng chung về quốc
phòng châu Âu năm 1954; và vụ khủng hoảng kênh đào Suez năm
1956. Sự kiện thứ nhất liên quan đến việc đánh giá lại
các quốc gia nằm ở trung tâm châu Âu; sự kiện thứ hai khiến
Pháp kết luận rằng một cộng đồng chung châu Âu sẽ là vì
lợi ích chung. Năm 1957, Hiệp ước Rome dẫn đến thành lập
một thị trường chung cho các thành viên trong EEC. Hai năm sau khi
Hiệp ước Rome có hiệu lực, 7 nước (Áo, Anh, Đan Mạch, Na Uy,
Bồ Đào Nha, Thụy Điển và Thụy Sĩ) thành lập Hiệp hội
mậu dịch tự do châu Âu (EFTA). Năm 1992, Liên minh châu Âu (EU)
ra đời, đưa đến việc thành lập một thị trường đơn
nhất bằng việc hủy bỏ mọi rào cản cho dòng chảy tài chính
và thương mại. Ý tưởng dùng chung một đồng tiền ra đời
cuối thập niên 1960. Năm 1969, các nhà lãnh đạo Pháp, CHLB
Đức, Ý, Bỉ, Hà Lan và Luxembourg (6 thành viên ban đầu của
EEC) gặp nhau tại The Hague và đưa ra sáng kiến thành lập một
liên minh kinh tế-tiền tệ (EMU). Năm 1991, các nhà lãnh đạo
châu Âu ký Hiệp ước Maastricht để thành lập EU. Năm 1994, EMU
thành lập Viện tiền tệ châu Âu. Năm 1995, đồng tiền chung
mang tên euro được thống nhất chọn. Năm 1998, Ngân hàng trung
ương châu Âu được thành lập, trụ sở tại Frankfurt...
* <strong>27 quốc gia EU:</strong> Áo, Bỉ, Cyprus, Estonia, Phần Lan,
Pháp, Đức, Hy Lạp, Ý, Luxembourg, Malta, Hà Lan, Bồ Đào Nha,
Slovakia, Slovenia, Tây Ban Nha, Ireland (17 quốc gia thuộc khối
Eurozone); và Bulgaria, CH Czech, Đan Mạch, Hungary, Latvia, Lithuania,
Ba Lan, Romania, Thụy Điển, Anh.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/10736), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét