chứng khoán (CTCK) cùng với lo ngại về việc phải trích lập
dự phòng các khoản phải thu khó đòi tại nhiều CTCK đã
khiến cho lo lắng về tình trạng nợ xấu của các khoản cho
vay chứng khoán có thể gia tăng.
Không chỉ có vậy, nghi án lãnh đạo một CTCK bỏ trốn để
lại khoản nợ hơn 100 tỉ đồng do thua lỗ từ những tài
khoản mà mình bảo lãnh càng khiến cho thị trường trở nên u
ám. Song song với đó là việc chỉ số chứng khoán hai sàn đang
sụt giảm mạnh. Áp lực bán cổ phiếu thu hồi nợ ngày càng
lớn hơn. Áp lực thu hồi vốn này không chỉ diễn ra đối
với CTCK mà còn cả đối với các ngân hàng.
<div class="boxright300"><img
src="http://sgtt.vn/ImageHandler.ashx?ImageID=142923" /><div
class="textholder">Với một hệ thống tài chính trong đó hầu
hết các CTCK đều hoặc là công ty con hoặc có liên hệ mật
thiết với các NHTM, thì sự sụp đổ của các CTCK ắt sẽ
liên lụy đến hệ thống ngân hàng. Ảnh minh hoạ. Ảnh: Lê
Quang Nhật</div></div>
Hiện nay, các khoản cho vay chứng khoán trên thị trường chủ
yếu được tài trợ bằng hai nguồn vốn, đó là nguồn vay từ
các ngân hàng thương mại (NHTM) và nguồn vốn vay từ các CTCK.
Các NHTM có thể cho vay đầu tư chứng khoán đối với các CTCK
và các nhà đầu tư chứng khoán. NHTM cho CTCK vay có thể thông
qua hạn mức hoặc qua cầm cố các chứng khoán. Theo thuyết minh
báo cáo tài chính kiểm toán của TLS, CTCK có thị phần môi
giới lớn nhất năm 2010, các khoản vay nợ ngắn hạn lớn
nhất của công ty chủ yếu là vay nợ ngân hàng và các công ty
tài chính. Giá trị các khoản vay này lên tới 3.320 tỉ đồng,
chiếm gần 50% tổng nguồn vốn của TLS. Ngoài ra, các NHTM còn
cho các nhà đầu tư vay để kinh doanh chứng khoán dưới hình
thức cầm cố cổ phiếu hoặc cầm cố các tài sản khác để
lấy tiền kinh doanh chứng khoán. Không những thế, nhiều khách
hàng còn vay ngân hàng với mục đích vay tiêu dùng để có thể
có dòng tiền đầu tư chứng khoán. Theo số liệu từ báo Đầu
tư chứng khoán ngày 9.3.2011, tổng dư nợ các loại tín dụng
mà các NHTM cấp cho hoạt động đầu tư chứng khoán đến
cuối năm 2010 ước khoảng gần 10.000 tỉ đồng.
<h2>Cho vay chứng khoán gồm những khoản nào?</h2>
Trong khi đó, nguồn vốn mà các CTCK cho vay lại đối với thị
trường cũng không phải là nhỏ. Theo số liệu từ VnEconomy
ngày 4.5.2011, tổng số khoản phải thu đến hết quý 1/2011 của
một số CTCK lên đến 11.202 tỉ đồng. Con số thực tế về
các khoản cho vay của CTCK có thể còn cao hơn nữa khi mà nhiều
CTCK còn cho vay lách dưới hình thức các hợp đồng đầu tư
ngắn hạn hay các khoản mục khác trên bản báo cáo tài chính.
Trên báo cáo kiểm toán 2010 của TLS, giá trị các khoản đầu
tư ngắn hạn của TLS cũng lên tới 634 tỉ đồng, trong đó có
các khoản mục: hợp đồng hợp tác đầu tư với công ty đầu
tư tài chính Thăng Long, các hợp đồng ba bên hợp tác hỗ trợ
tài chính cho nhà đầu tư, hợp đồng hợp tác kinh doanh thu
lợi tức cố định với cá nhân, cổ phiếu đầu tư của công
ty theo hợp đồng hợp tác kinh doanh với cá nhân… Một loạt
các hình thức hợp đồng khác nhau nhưng về bàn chất thì có
thể đều là các hợp đồng mà CTCK tài trợ tiền đầu tư
chứng khoán cho khách hàng.
Với một hệ thống tài chính trong đó hầu hết các CTCK
đều hoặc là công ty con hoặc có liên hệ mật thiết với các
NHTM, thì sự sụp đổ của các CTCK ắt sẽ liên lụy đến hệ
thống ngân hàng. Đây là điều mà các cơ quan quản lý cần
đặc biệt phải lưu ý trong thời gian tới. Để có nguồn tài
trợ như vậy, ngoài việc CTCK vay tiền từ ngân hàng, vay các
tổ chức khác, nguồn vốn chủ sở hữu thì còn có một nguồn
vốn khác là huy động từ các khách hàng cá nhân dưới các
dạng hợp đồng khác nhau với lãi suất huy động rất cạnh
tranh so với NHTM. Trong thời điểm từ đầu năm 2011 đến nay,
khi mà trần lãi suất huy động 14% vẫn tiếp tục được giữ
nguyên thì nhiều CTCK đã tìm cách thu hút nguồn tiền từ tài
khoản của các nhà đầu tư tạm thời chưa đầu tư và sử
dụng nguồn tiền này để tự mình thực hiện cho vay. Hiển
nhiên, tài sản cầm cố để đảm bảo cho các khoản vay này
cũng chỉ là cổ phiếu.
Áp lực thu hồi các khoản cho vay
Chỉ thị 01 của NHNN yêu cầu các NHTM phải giảm tỷ trọng dư
nợ phi sản xuất xuống dưới mức 22% vào cuối tháng 6.2011 và
tiếp tục giảm xuống mức 16% vào cuối năm nay. Do việc tài
trợ vốn cho các khoản vay bất động sản, tiêu dùng thường
kéo dài lâu hơn cho vay chứng khoán nên các NHTM sẽ tập trung
vào việc thu hồi nợ các khoản cho vay này. Những khoản cho vay
lớn qua các CTCK có giá trị lớn và cho vay các khách hàng đầu
tư chứng khoán sẽ được NHTM chú trọng.
Còn đối với các CTCK, khi bị NHTM thu hồi các khoản cho vay,
các CTCK này sẽ buộc phải giảm việc tài trợ vốn đầu tư
cho khách hàng, thu hồi các khoản cho vay trước khi đáo hạn
thông qua việc giảm tỷ lệ cầm cố cổ phiếu của các nhà
đầu tư. Với việc giá cổ phiếu giảm mạnh từ đầu năm
đến nay, cụ thể HNX-Index đã giảm 37%, VN-Index giảm trên 16%,
thì nhiều cổ phiếu đã ở ngưỡng giải chấp. CTCK tiếp tục
yêu cầu nhà đầu tư phải bán cổ phiếu để thu tiền về.
Những rủi ro khi gửi tiền cho CTCK ngày càng gia tăng khi đã có
trường hợp, khách hàng kiện CTCK vì việc không trả lại
tiền làm cho khách hàng lo ngại và rút khoản tiền gửi tại
CTCK theo hình thức hợp tác đầu tư. Nhà đầu tư rút tiền
gửi CTCK theo hình thức hợp tác đầu tư giống như việc khách
hàng rút tiền gửi tiết kiệm ở ngân hàng. Do không phải là
ngân hàng, CTCK không thể tiếp cận trực tiếp ngân hàng Nhà
nước để xin hỗ trợ thanh khoản, nên nếu như có nhiều
khách hàng đồng thời rút tiền, khả năng mất thanh khoản
tại các CTCK hoàn toàn có thể xảy ra.
<h2>Vòng xoáy giải chấp</h2>
Để đảm bảo thanh khoản, các CTCK buộc phải bán chứng khoán
từ doanh mục tự doanh cũng như danh mục cổ phiếu repo của
khách hàng bất chấp việc giá cổ phiếu và khối lượng giao
dịch xuống rất thấp. Đối với các nhà đầu tư, do thị
trường giảm sâu, cộng với lãi suất đối với lĩnh vực phi
sản xuất tăng cao lên mức 24 – 25%, nên nhiều nhà đầu tư
đã quyết định cắt lỗ để trả nợ gốc và lãi các NHTM.
Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô chưa sáng sủa thì càng có nhiều
nhà đầu tư chán nản. Khi mà không những chỉ các nhà đầu
tư cá nhân mà cả nhà đầu tư tổ chức đồng thời phải xả
hàng cắt lỗ thì thị trường chứng khoán Việt Nam đã chính
thức rơi vào vòng xoáy suy giảm.
Vì không có dòng tiền mới vào thị trường nên bất chấp giá
đã giảm sâu khối lượng giao dịch vẫn ở mức rất thấp,
hiện chỉ còn ở mức 30 triệu cổ phiếu/phiên, giảm còn 1/3
so với khối lượng giao dịch trong thời kỳ thị trường bùng
nổ. Chỉ số VN-Index đã trải qua tới chín phiên giảm điểm
còn HNX-Index cũng trải qua hơn mười phiên giảm điểm, với
tốc độ tăng dần. Điều này khiến cho nhiều nhà đầu tư có
bán hết cổ phiếu cũng không đủ để trả nợ cho CTCK. Nhiều
tài khoản vô chủ xuất hiện để mặc cho CTCK tự xử lý.
Đây có lẽ là lý do khiến cho chủ tịch HĐQT của CTCK Hà
Thành đã phải bỏ trốn khi các tài khoản mà ông này bảo
lãnh đều thua lỗ đến hơn 80 tỉ đồng.
<h2>Hệ luỵ tới hệ thống tài chính</h2>
Như vậy, khởi đầu từ việc các NHTM thu hẹp cho vay chứng
khoán, dẫn đến các CTCK cắt lỗ, rồi đến lượt các nhà
đầu tư rút tiền khiến dòng tiền vào thị trường bị rút ra
ngày một nhiều, tất cả tạo thành một vòng xoáy suy giảm
chưa có hồi kết.
Nợ xấu gia tăng của các CTCK ảnh hưởng gián tiếp đến các
NHTM. Các CTCK không phải là ngân hàng nhưng trong thời kỳ khó
khăn về vốn lại thực hiện đầy đủ các nghiệp vụ như
một ngân hàng từ nhận gửi huy động và cho vay. Tất cả các
hoạt động này được hợp thức hoá qua hợp đồng uỷ thác
và repo hay đòn bẩy tài chính. Song, điểm khác biệt là tài
sản đảm bảo chỉ là cổ phiếu và khi thị trường giảm thì
tài sản đảm bảo trở thành tài sản khó phát mại vì giá
trị quá thấp. Khi khách hàng rút vốn, CTCK có khả năng bị
mất thanh khoản và không thể trả các khoản vay gốc cũng như
lãi cho các NHTM đúng hạn.
Với một hệ thống tài chính trong đó hầu hết các CTCK đều
hoặc là công ty con hoặc có liên hệ mật thiết với các NHTM,
thì sự sụp đổ của các CTCK ắt sẽ liên luỵ đến hệ
thống ngân hàng. Đây là điều mà các cơ quan quản lý cần
đặc biệt phải lưu ý trong thời gian tới.
NGUYÊN MINH CƯỜNG
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/8901), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét