bằng cấp của Việt Nam đang xuống cấp trầm trọng là do
chính chúng ta, những người tham gia và làm giáo dục:
Cách đây khoảng 10 năm, nếu các bạn đọc trên các mục
tuyển dụng của các báo, phần yêu cầu trình độ Anh văn, sẽ
dễ dàng bắt gặp được: yêu cầu bằng B hoặc C Anh văn.
Nhưng bây giờ mọi chuyện đã thay đổi, thay vào đó là các
kì thi Anh văn quốc tế như TOEFL, IELTS, hay TOEIC, Do đâu dẫn
đến thưc trạng này và trong con mắt của những nhà tuyển
dụng, họ đánh giá thế nào bằng cấp của Anh văn chuẩn
quốc gia?
Trong kinh tế học, có một lý thuyết gọi là thị trường xe
hơi cũ (<em>the Market for Lemons</em>), thuyết này được George
Akerlof viết năm 1997 và được đoạt giải Nobel kinh tế năm
2001. Về cơ bản, công trình nghiên cứu của George bàn về
thông tin không đồng đều (<em>asymetric information</em>) về thị
trường xe hơi cũ - trong tiếng Mỹ, lemons là tiếng lóng chỉ
những chiếc xe tồi, và có đưa ra một kết luận là trong thị
trường xe hơi cũ, bạn không thể nào kiếm được một chiếc
xe hơi mới và tốt, bởi vì thông tin không đầy đủ giữa
người bán và người mua (chỉ có người bán biết giá trị
thật về chiếc xe của mình là tốt hay tồi, người mua hoàn
toàn không có được thông tin này, vì thế họ sẽ trả giá
trị trong bình của một chiếc xe trên thị trường, thường cao
hơn giá trị xe cũ nhưng không bằng giá xe tốt, nên người bán
xe tốt không thể bán xe của mình, trong dài hạn sẽ dẫn đến
thị trường toàn xe tồi [*]. Để giải quyết sự thiếu hụt
thông tin giữa bên bán và bên mua xuất hiện một bên thứ ba
có uy tín với chức năng chứng nhận các giấy đạt tiêu
chuẩn. Mà trong giáo dục, nó chính là bằng cấp, và người mua
là nhà tuyển dụng, người bán không ai khác chính là người
kiếm việc, sản phẩm muốn bán chính là kĩ năng làm việc.
Quay lại câu chuyện các bằng cấp Anh văn chuẩn quốc gia của
Việt Nam, tại sao ngày nay, các nhà tuyển dụng lại chê bằng
chứng nhận Anh văn chuẩn quốc gia như vậy? Tôi nghĩ các bạn
có thể tìm ra câu trả lời khi tham gia kì thi này, điều mà
tôi đã làm cách đây tám năm.
Như mọi kì thi Anh văn khác, kì thi bằng B bao gồm 4 phần: nghe,
nói, đọc, viết và do ba tổ chức có uy tín là Sở giáo dục
đào tạo Tp.HCM, ĐH XHNV, hoặc ĐH Sư Phạm Tp.HCM cấp, ba tổ
chức sẽ có ba đề thi khác nhau.
Ngày tôi dự thi, cả hội đồng thi - nếu tôi nhớ không nhầm
là trường THCS Hai Bà Trưng Q3 - chỉ có một chiếc máy cát-set
cho tất cả khoảng trên dưới hai mươi phòng thi, không phải
vì không có điều kiện sắm thêm những chiếc máy khác, mà có
điều nếu các máy cùng bật một lúc thì tiếng vọng từ cách
phòng sẽ tạo thành tạp âm và khiến cho thí sinh không thể
nào nghe được. Cho nên chiếc máy được đem từng phòng, phòng
này nghe xong, hết khoảng 15', thì đến lượt phòng khác. Có
thể do điều kiện cơ sở vật chất không cho phép, tôi có
thể bỏ qua vấn đề này, nhưng điều mà tôi muốn nói là khi
phát đề môn nghe, các thí sinh khác đã lập tức điền đáp
án vào trước sự ngơ ngác của tôi, mặc dù máy hoàn toàn
chưa được bật, thậm chí chưa được đem đến. Sau khi thi
xong tôi có hỏi một anh bạn thì mới biết hóa ra bài thi nằm
trong quyển Stream line English (một giáo trình quen thuộc của văn
bằng A/B/C), mọi người ở các lò luyện đã học thuộc lòng
rồi nên cần gì phải nghe nữa, cứ thế điền vào thôi. Đến
phần thi đọc, sau khi làm bài xong, tôi khoanh tay lại trên bàn
đợi đến giờ nộp bài, bỗng nhiên giám thị có đến chỗ
tôi và nói: "Em làm bài xong chưa?", "Dạ, em làm xong rồi!" tôi
đáp, hơi sợ sệt một chút, tưởng là mình có làm gì đó sai
quy định, và giám thị đã nói một điều mà tôi hơi bất
ngờ "Làm xong rồi sao không quay xuống dò với các bạn khác
đi?". Câu nói này hoàn toàn đi ngược lại với trách nhiệm
của một giám thị phòng thi.
Có lẽ là cô giám thị cũng chỉ muốn tốt cho tôi, cô muốn
tôi đậu kì thi này không phải tốn tiền bạc và thời gian thi
lại, nhưng lòng tốt này tôi nghĩ không đúng chỗ. Kết quả
là sau khi thi bằng B xong, tôi thấy cũng chẳng cần thiết phải
thi thêm bằng C làm gì nữa. Và các bạn hãy nghĩ nếu như cá
nhân tôi sau này nếu là một nhà tuyển dụng thì tôi sẽ đánh
giá thế nào về một ứng viên đem bằng C Anh văn đến dự
tuyển. Và nếu như phần dông nhà tuyển dụng nào cũng có ý
nghĩ giống tôi, thì bằng B, C Anh văn quốc gia sẽ không được
chấp nhận rộng rãi nữa, <strong>bởi vì uy tín của tấm bằng
- điều cốt lõi của tấm bằng đã không còn.</strong> Người
kiếm việc làm sẽ tự động đăng kí các kì thi khác có uy
tín hơn như TOEIC, TOEFL hay IELTS là điều dễ hiểu.
Vừa qua, Đà Nẵng là địa phương đầu tiên đi đầu trong cả
nước không chấp nhận bằng tại chức. Mặc dù bản thân
bằng tại chức không hề có một lỗi lầm gì cả, ngược
lại nó có một mục đích tốt, tạo cơ hội cho một số tầng
lớp được tiếp cận với giáo dục bậc cao và có tấm bằng
đại học. Nhưng tại sao bằng đại học tại chức lại không
được chấp nhận, âu cũng là do những người làm giáo dục.
Đa phần học viên học tại chức là người vừa học vừa
làm, ngày đi làm, tối đến lớp học, vì vậy thời gian cho
việc học bị hạn chế. Thầy cô dạy tại chức cũng biết
điều này và có châm chước trong việc chấm và gác thi. Nhưng
chính ý tốt ấy dần già đã làm cho tấm bằng ngày càng mất
đi giá trị quan trọng nhất của nó - chứng nhận người mang
nó đạt tiêu chuẩn.
Sẽ có những ý kiến cho rằng bằng cấp thật sự không quan
trọng, tại sao nhà tuyển dụng không kiểm tra trình độ của
các ứng viên trong buổi phỏng vấn thử việc. Bản lĩnh làm
việc của người học tại chức cụ thể chưa chắc đã kém
hơn bạn học đại học chính quy cụ thể. Nhưng xét về trung
bình, một anh học đại học sẽ làm công việc được giao hơn
một người học tại chức. Và vấn đề nằm ở chỗ, một
vị trí không chỉ có một người nộp đơn dự tuyển, mà con
số đó có thể lên đến hàng chục, hàng trăm. Thời gian của
nhà tuyển dụng thì có hạn nên họ sẽ dựa theo cách suy nghĩ
phân biệt theo thống kê trên (statistical discrimination)[**]. Giống
như thị trường ô tô cũ, thị trường nhân lực quá lớn, và
thông tin về các ứng viên hoàn toàn họ không biết được,
nhà tuyển dụng sẽ tin tưởng vào các tấm bằng đại học
hoặc của các tổ chức uy tín cấp.
Bây giờ còn bằng đại học, thạc sĩ và tiến sĩ, các giấy
chứng nhận hàng đạt tiêu chuẩn, thực phẩm sạch, các tem
chứng nhận hàng giả, v.v... mong sao các nhà chức trách không
làm cho người mua dần mất đi niềm tin vào những giấy tờ
trên. Hãy để những tờ giấy chứng nhận làm đúng bổn phận
của nó.
VuA. Nguyen
---------------------------------------------
* Ví dụ chiếc xe tồi trị giá 1$, xe tốt trị giá 10$ đối
với người mua. Người bán xe tồi khi người mua trả giá cao
hơn 1.5$, người bán chỉ bán xe tốt nếu giá bán vượt 8$.
Trên thị trường có 10 xe tồi và 2 xe tốt, vì không có thông
tin của chiếc xe là tốt hay tồi, người mua sẽ tính giá trị
trung bình của những chiếc xe trên thị trường: (10*1$ + 2*10$) /
12 = 2.5$, với giá bán này, chỉ có người bán xe tồi chịu
bán, người bán xe tốt sẽ không bán, dẫn đến kết quả,
trên thị trường chỉ toàn xe tồi.
Câu chuyện sẽ khác nếu có một bên thứ ba chứng nhận chất
lượng của những chiếc xe.
** Statiscal discrimination: vì thiếu hụt thông tin, con người
thường phân biệt cá thể theo nhóm của họ (theo xã hội,
giới tính, tuổi, v.v). Thuyết này có thể dùng để giải thích
lý do tại sao một khách hàng là nam dưới 25 tuổi, khi trả phí
mua bảo hiểm, sẽ phải trả phí cao hơn các nhóm đối tượng
khách hàng khác, vì theo thống kê, nhóm này có tỉ lệ gây tai
nạn cao hơn các nhóm khác. Trong giáo dục, một sinh viên bằng
loại trung thường bị đánh giá thấp hơn sinh viên loại giỏi
cũng vì cách suy nghĩ này.
<strong>P/S:</strong> <em>Hôm nay cuối tuần, ngồi ôm bát cơm cà
mà nghĩ chuyện quốc gia, uống miếng nước lu và hét to chuyện
vũ trụ thôi ;))</em>
<em>Bài viết này của tôi cũng không có gì đặc sắc, nhưng có
vẻ mọi người thích, tôi nghi ngờ các bạn đọc nó là vì
tôi có đề cập đến một lý thuyết kinh tế đoạt giải Nobel
- quá uy tín rồi -> làm tôi rút ra nhiều kinh nghiệm cho bản
thân quá, cảm ơn mọi người :D</em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/8801), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét