4/4/2011 </strong></em>
Tại cuộc nói chuyện ở Đại học Hoa sen 23/3, nhà văn Nguyên
Ngọc bảo cái mới của Phan Châu Trinh (PCT) là chỉ ra mất
nước do văn hóa. Theo Nguyên Ngọc, "<em>Xây dựng con người
tự chủ, để dân tộc tự chủ, đó là chương trình vĩ đại
bị dở dang của Phan Châu Trinh</em>" "<em>Chính từ tinh thần
tự chủ ấy, ông đã dũng cảm chỉ ra hai nhược điểm chí
tử của dân tộc: <strong>chủ nghĩa yêu nước hẹp hòi</strong>
và <strong>ý thức vọng ngoại mù quáng</strong></em>."
Về phần mình tôi cho rằng PCT mang lại một cách nghĩ
mới về các vấn đề quốc gia dân tộc. Sự phát triển tư
tưởng ở ông đánh dấu một bước ngoặt trong việc tiếp
nhận văn hóa tư tưởng phương Tây ở VN. Ông cũng có cách
nhìn nhận hiện đại đối với các vấn đề thiết cốt như
tình trạng đời sống tinh thần của dân tộc trong lịch sử,
từ đó có quan niệm riêng về yêu nước về dân chủ -- những
quan niệm sâu săc tới mức mà xem ra ở vào thời điểm đầu
thế kỷ XXI , nhiều người chúng ta vẫn còn chưa với tới
được.
Tôi dự định sẽ dẫn lại trên trang blog này một số
tư tưởng của Phan, kèm theo một vài điều suy nghĩ của bản
thân. Trong chừng mực còn hạn chế, người viết sẽ trở lại
với lịch sử vấn đề PCT ở ta trong thời gian qua.
Nhưng trước hết xin kính trình bạn đọc một số
đoạn PCT tôi đã dẫn trong khi sưu tầm tài liệu khi làm
chuyên đề Những lời cảnh tỉnh của người xưa --Thói hư
tật xấu của người Việt trong con mắt của các nhà trí
thức đầu thế kỷ XX đã in rải rác từ mấy năm trước
<h2>Sống như mơ ngủ</h2>
Nước ta từ ngày Pháp sang bảo hộ trên mấy mươi năm,
người mình học Tây học chỉ làm được việc phiên dịch nói
phô mà thôi, không có ai hấp thu được chỗ tinh tuý, phăn
(phanh) tìm đến nơi màu nhiệm về mà đào tạo ra học trò
để làm việc vẻ vang cho nòi giống. Trái lại bụng không một
hạt gạo mà nói chuyện thi thư (1), tay không nửa đồng mà tự
xưng Khổng Mạnh. Có lẽ da thịt huyết tuỷ của người nước
mình mấy ngàn năm nay đã bị cái hấp lực của huyết dẫn
người Tàu chi phối hết cả, nên ngày nay đành làm nộm rối
cho người Tàu mà không tự biết chăng? Không thế thì sao lửa
đốt bên da mà không biết nóng, sét đánh ngang trán mà không
biết sợ, thày hay bạn giỏi ở một bên mà không biết gắng
sức bắt chước bước theo. Thậm nữa trằn trọc tráo trở,
một hai toan tìm một nước thứ ba nào yêu thương mình mà vui
lòng làm tôi làm tớ.
Hiện trong lúc ngủ say mới tỉnh, xu hướng chưa định, học
mới học cũ ngả đường phân chia công hội thương hội
chương trình chưa nên, thành hiện ra một cái quái tượng,
đầy nhà rối rít ồn ào, chưa giải quyết vội được.
(1) Nghĩa gốc: Kinh Thi và Kinh Thư. Ở đây chỉ kiến thứ tư
tưởng ở trình độ cao
<div class="rightalign"><em>Hiện trạng vấn đề, 1907</em></div>
<h2>Dân khí bạc nhược</h2>
Nước Nam độ bốn mươi năm nay, vận nước ngày một suy,
suốt từ trên đến dưới chỉ biết chuyện lười biếng vui
chơi. Pháp chế lề luật không còn có cái gì ra trò, nhân tài
cũng tiêu diệt đi mất cả. Người trên thì lâu lâu được
thăng trật (1), chẳng qua như sống lâu lên lão làng; người
dưới thì đem của mua quan, thật là tiền bạc phá lề luật
(...) Suốt cả thành thị cho đến hương thôn, đứa gian giảo
thì như ma như quỷ, lừa gạt bóc lột, cái gì mà chẳng dám
làm; đứa hèn yếu thì như lợn như bò, giẫm cổ dè đầu,
cũng không dám ho he một tiếng.
(1) trật: cấp bậc phẩm hàm
<div class="rightalign"><em>Thư gửi chính phủ Pháp, 1906</em></div>
<h2>Còn qua lơ mơ khi thời thế đã thay đổi </h2>
Khi cái tư tưởng quốc gia đã nảy ra trong óc người Tàu,
người Cao Ly, người nước ta vẫn còn say sưa trong giấc ngủ
ngàn năm, chưa có chút gì gọi là giật mình mở mắt cả. Bọn
già thì lo làm quan để kiếm tiền nuôi vợ con, bọn trẻ thì
lo làm thầy đặng kiếm gạo nuôi miệng, ngoài cái lo xác thịt
ra thì không có một tư tưởng gì khác.
Lại thêm một bọn ra vênh mặt múa tay tự xưng là ái
quốc ái chủng, nhưng hỏi đến họ cách khuếch lợi trừ
hại, tự cường tự lập thì họ ập ạ như người mơ ngủ
chỉ ngồi ngong ngóng ước mơ thế lực ngoài tràn vào mà thôi.
<div class="rightalign"><em>Đạo đức và luân lý Đông Tây,
1925</em></div>
<h2>Dân hư, kẻ sĩ có lỗi</h2>
Người nước ta không hiểu cái nghĩa vụ loài người ăn ở
với loài người đã đành, đến nghĩa vụ của mỗi người
trong nước cũng chưa hiểu gì cả. Phải ai tai nấy, ai chết
mặc ai! Đi đường gặp người bị tai nạn, gặp người yếu
bị kẻ mạnh bắt nạt cũng ngơ mắt bỏ qua, hình như người
bị nạn khốn ấy không quan hệ gì đến mình.
Dân không biết đoàn thể, không trọng công ích, là bởi ba
bốn trăm năm trở về đây, bọn học trò trong nước mắc ham
quyền tước, ham bả vinh hoa của các triều vua, mà sinh ra giả
dối nịnh hót, chỉ biết có vua chẳng biết có dân.
Dẫu trôi nổi, dẫu cực khổ thế nào mặc lòng, miễn là có
kẻ mang đai đội mũ ngất ngưởng ngồi trên, có kẻ áo rộng
khăn đen lúc nhúc lạy dưới, trăm nghìn năm như thế cũng xong.
Dân khôn mà chi! dân ngu mà chi! dân lợi mà chi! dân hại mà chi!
Dân càng nô lệ, ngôi vua càng lâu dài, bọn quan lại càng phú
quý.
Chẳng những thế mà thôi, "một người làm quan một nhà có
phước ", dầu tham dầu nhũng, dầu vơ vét dầu rút tỉa của
dân thế nào cũng không ai phẩm bình; dầu lấy của dân mua
vườn sắm ruộng xây nhà làm cửa cũng không ai chê bai. Người
ngoài thì khen đắc thời, người nhà thì dựa hơi quan, khiến
những kẻ ham mồi phú quý không đua chen vào đám quan trường
sao được?!
<div class="rightalign"><em>Đạo đức và luân lý Đông Tây,
1925</em></div>
<h2>Sự suy đồi toàn diện</h2>
Trong khoảng vài mươi năm nay, các bậc đại thần ăn dầm nằm
dìa ở chốn triều đình, chỉ biết chiếu lệ cho xong việc;
quan lại ở các tỉnh thì chỉ lo cho vững thần thế mà hà
hiếp bóp nặn ở chốn hương thôn; đám sĩ phu thì ganh nhau vào
con đường luồn cúi hót nịnh, không biết liêm sỉ là gì;
bọn cùng dân bị nặn bóp mãi mà máu mủ ngày một khô, không
còn đường sinh kế nữa. Đến bây giờ thì thế sự hư hỏng,
nhân dân lìa tan, phong tục suy đồi, lễ nghĩa bại hoại, một
khu đất bốn mươi vạn dặm vuông, một dân tộc hơn hai mươ
triệu người lại sắp ở vào cái địa vị bán khai mà quay
về cái địa vị dã man.
Nước Nam đã lâu nay học thuyết sai lầm, phong tục hư hỏng,
không có liêm sỉ, không có kiến thức. Trong một làng một ấp
cũng cấu xé lẫn nhau, cùng nòi cùng giống vẫn coi nhau như thù
hằn; có dẫu ai có muốn lo toan việc lớn, chưa kể rằng không
có chỗ mà nương thân, không có khí giới mà dùng, không có
tiền của mà tiêu, giá phỏng Chính phủ (1) cho mượn dăm nghìn
khẩu súng, cấp đất vài tỉnh cho ở, không thèm hỏi đến,
tha hồ muốn làm gì thì làm, chẳng qua vài năm nếu không báo
thù lẫn nhau thì cũng tranh giành địa vị với nhau, nếu không
cướp đoạt tiền tài thì cũng giành giật tước vị, tự chém
giết nhau đến chết hết mới thôi, quyết không thể sống
nổi trong thế giới này, lại còn chống cự ai được nữa.
(VTN lưu ý)
(1) đây là chính phủ thực dân Pháp
<div class="rightalign"><em>Thư gửi chính phủ Pháp,1906</em></div>
<h2>Sang đến xứ người cũng không biết đường học hỏi</h2>
Người nước ta thường tự xưng là đồng loại, đồng
đạo, đồng văn (1) với Nhật Bản, thấy họ tiến thì nức
nở khen chứ không khi nào chịu xét vì sao họ được tiến
tới như thế ? Họ chỉ đóng tàu đúc súng mà được giàu
mạnh hay họ còn trau dồi đạo đức sửa đổi luân lý mới
được như ngày nay ? Tôi rất lấy làm lạ cho những người
đã qua Nhật về, không đem cái hay cái tốt về cho dân nhờ
mà chỉ làm giàu thêm tính nô lệ! Hay là người mình như kẻ
đã hư phổi rồi cho nên một nơi có thanh khí như nước Nhật
mà cũng không thở nổi chăng ?! Lấy lịch sử mà nói thì dân
tộc Việt Nam không phải là không thông minh, thế thì vì lẽ
nào ở dưới quyền bảo hộ hơn 60 năm nay (2) mà vẫn còn mê
mê muội muội bịt mắt vít tai không chịu xem xét không
chịu học hỏi lấy cái hay cái khéo của người.
(1) cùng theo đạo Khổng cùng sử dụng chữ Hán
(2) tính tới thời điểm tác giả nói trong bài này, nước
Pháp mới đô hộ nước ta 60 năm
<div class="rightalign"><em>Đạo đức và luân lý Đông Tây,
1925</em></div>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/8569), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét