"Lề phải"nào lúc đó đăng cả. Trừ tờ tuấn báo "Lao
động – xã hội"đăng vào cuối tháng 11/1993 nhưng lại cắt
xén, sửa chữa thành một bài…khác ! Bài báo ấy tôi vẫn
giữ đến bây giờ để làm kỉ niệm.
Nay có điều kiện tôi viết lại bài báo có nhan đề đó để
quý độc giả yêu mến của tôi tham khảo!
Người tri thức, nếu hiểu một cách thật nghiêm túc về khái
niệm này, là những người suy nghĩ và hành động hướng tới
lẽ phải, tới chân lý, tiến bộ xã hội. Triết gia Pháp J.P.
Sartre viết: <em>Nếu ai đó chế ra quả bom nguyên tử, thì
người đó là bác học, chỉ khi nào ông bác học ý thức
được cái vũ khí giết người ghê gớm ấy, đứng lên hô hào
chống bom nguyên tử, lúc đó ông ta là trí thức.</em> Giáo sư
Cao Huy Thuần, giảng dạy đại học Picardie Pháp có một định
nghĩa thật độc đáo, bất ngờ về thế nào là một người
tri thức: <em><strong>Ai đánh thức không cho xã hội ngủ, người
đó là tri thức, bất kể họ là ai!</strong></em>
Trong lịch sử dân tộc tay các bậc tiền hiền như Nguyễn
Bình Khiêm, Nguyễn Trường Tộ, Trương Vĩnh Ký, Phạm Quỳnh,
Võ An Ninh... Chính là các bậc trí thức tiêu biểu của đất
nước.
Trong giờ phút trang nghiêm của lịch sử hôm nay, khi mà cõi
bờ biên cương, biển đảo ngoài khơi đã bị lấn chiếm, đang
bị nhòm ngó từng ngày, khi mà kinh tế đất nước đang suy
sụp, tham nhũng lan tràn, người dân khắp nơi bị cường hào
cướp đất, cướp nhà, các tiếng nói dân chủ đó đây còn
bị thù ghét thì có những người cương trực thì là
hình ảnh tiêu biểu và là niềm tự hào của trí thức Việt
Nam. Đất nước có qua được những năm tháng hiểm nghèo này
là trông cậy vào sự dấn thân của những người trí thức và
sự can đảm của toàn dân. Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư cũng là
một ví dụ sinh động theo cách hiểu của giáo sư Cao Huy Thuần
về người trí thức.
Về các vị trí ngủ, hiểu theo nghĩa phổ thông là những vị
có bằng cấp, có học vị cao ở nước ta thì đông lắm và
buồn lắm. Một giáo sư đại học, thậm chí còn là chủ
nhiệm khoa, khi đi nước ngoài dự hội thảo khoa học thì tranh
đi bằng được. Nhưng đến hội nghị thì chỉ ngồi yên. Ai
hỏi có ý kiến gì về bản báo cáo vừa được nghe, thì chỉ
lắc đầu…vì không biết tiếng Anh (!) Sao lại có chuyện đau
lòng đến thế (!). Đó là di hại của nền giáo dục XHCVN lấy
công nông làm nền tảng. Chọn người đi học, không chọn
người có khả năng học mà chọn theo lý lịch. Cứ được tổ
chức cử đi học "đào tạo"thì thế nào cũng đỗ đến
tiến sỹ!
Hồi tôi còn là sinh viên Đại học sư phạm Văn Khoa Hà Nội
đầu những năm 60 (Thế kỷ 20), khi chúng tôi được giới
thiệu thầy Hoàng Ngọc Hiến mới ở Liên Xô về với học vị
Phó tiến sỹ. Thầy Hiến hỏi cả lớp các anh chị có biết
phó tiến sỹ là gì không? Cả lớp ngơ ngác, thầy Hiến liền
nói: <em>Đem một con bò Việt Nam qua Liên Xô 9 năm, dắt nó về
là thánh phó tiến sỹ!</em> Cả lớp đã cười ầm. Đó là
thời thầy Hiến, sự học còn rất nghiêm túc. Còn ngày nay, có
tiền có thể thuê người đi học thay mình mà vẫn đỗ cử
nhân, cao học là chuyện "thường ngày ở huyện". Chỉ một
chế độ tồn tại trên sự giả dối mới sinh ra một lớp
"Trí ngủ" đông đảo đến như thế. Cái sự học của nhân
loại là nghiêm túc lắm. Không phải ai cũng có thể học
được, có thể đỗ bằng này bằng kia được, nếu không
phải là người có năng lực học hành, có khả năng lao động
trí óc. Vừa qua, giáo sư Trần Văn Giầu có công bố cuốn hồi
ký. Đọc cuốn sách này trên mạng tôi mới hay, nhà ông Giầu
là đại điền chủ ở Nam Bộ, nhà đông anh em, nhưng chỉ có
ông là đi học mà thôi.
Các người anh em khác của ông không học được vì không
"sáng dạ" bằng ông. Gia đình phải chia ruộng cho họ để
lại thành điền chủ không thể thành trí thức được. Đọc
hồi ký của ông Trần Văn Giầu, tôi lại nhớ đến trường
hợp của ông già tôi. Ông già tôi thi diplôme tới 4 lần không
đỗ. Cũng thời ấy, có người rất chịu học, có vợ rồi mà
vẫn đi thi lấy cái bằng Tiểu học, nhưng năm lần bảy lượt
vẫn không đỗ!
Vì nền giáo dục "Tư sản"là như vậy nên các người có
bằng tú tài thời xưa đã có kiến thức đáng nể. Nếu đỗ
đại học, thạc sỹ, tiến sỹ thì họ là trí thức chứ không
phải mang danh "Trí ngủ" như ở nước ta dưới nền giáo
dục XHCN.
Bây giờ nói đến các vị "<em>Trí trá</em>": Hồi còn mồ
ma bác sỹ Nguyễn Khắc Viện, ông nhiều lần nói với tôi về
tình hình tri thức Pháp và Phương Tây. Ông cho hay, chính phủ
Pháp chỉ tuyển lựa vào bộ máy của mình những người đạt
đỗ cao, có danh tiếng. Vì thế khi bước chân vào một cơ quan
công quyền thì người Pháp biết rằng, quan chức nhà nước là
người họ gặp xưa kia đi học cùng với họ, đều là những
người giỏi. Vì thế quan chức Nhà nước là những người
vừa có quyền, vừa có uy, thế mới gọi là uy quyền, nhưng dù
uy quyền đến mấy, khi đã ngồi vào ghế quan chức thì anh
chỉ là một công chức, một viên nha lại mà thôi. Đã là nha
lại thì phải từ lời nói đến việc làm, dù làm viện
trưởng, vụ trưởng, thứ trưởng,… nhất nhất phải nghe
lời cấp trên. Không thể có sáng tạo gì được, không thể
được xã hội xem là trí thức. Đổi lại anh ta được lương
cao bổng hậu, vợ đẹp con khôn, phú quý của đời. Một bộ
phận khác, dù đỗ đạt cao, nhưng không chịu chui vào bộ máy
quan chức, mà làm nghề tự do như bác sỹ, kiến trúc sư, luật
sư, nhà báo, nhà văn…. Tầng lớp này dám tư duy độc lập,
dám ăn dám nói, dám phụng sự lẽ phải…. Họ chính là trí
thức của nhân dân Pháp. Họ có thể bị bầm dập nhưng
được xã hội kính trọng.
Bạn sẽ hỏi tôi: Thế thì anh "Trí trá" nằm ở đâu trong
xã hội Tây cũng như Ta? Xin thưa, đó là các vị công chức, nha
lại… nhưng lại muốn tỏ ra thức thời, lên tiếng về các
vấn đề chính trị xã hội. Nhưng đã là nha lại, bị "Áo
xiêm dàng buộc lấy nhau" mà lại lên tiếng nên phải uốn
éo, phải trí trá… làm cho người khác bị lừa nhờ danh
tiếng của mình (!). Nhưng không lừa được những người trí
thức đích thực, có lương tâm với dân tộc.
Để kết thúc cho bài viết này, tôi cũng nhân đây nói về
Toán học. Năm 1976, sau ngày nước nhà thống nhất, trong không
khí hồ hởi, Việt Nam đã tổ chức một hội nghị Toán học
lớn, có rất nhiều nhà toán học giỏi gốc Việt các nước
về dự. Lúc đó tôi là phóng viên dài TNVN công tác trong bộ
phận tuyên truyền trong giới trí thức nên phải ra tận sân bay
để đón các tri thức Việt kiều về dự hội nghị. Tôi nhớ
đã đón tiến sỹ toán học Lê Dũng Tráng, người Thanh Hóa, 29
tuổi, giáo sư Fédéric Phạm cha là nhà toán học Việt Nam, mẹ
là người Pháp, giáo sư Phạm sinh ra ở Pháp nên nói tiếng
Việt rất khó khăn, chỉ nói được từng từ một, không thành
câu! Đa số các vị là các nhà toán học lý thuyết. Một nữ
giáo sư toán học ở trường Đại học sư phạm Hà Nội dự
hội nghị đó, bà là một người rất nổi tiếng, rất tâm
huyết với nền khoa học của nước nhà rất được mọi
người kính trọng vì tính tình thẳng thắn, cương trực, bà
đã nói với tôi: Toán lý thuyết rất quan trọng, rất vĩ đại
nhưng với nước ta thì chẳng có tác dụng thiết thực là bao,
thế mà tôi ngày nào cũng phải xếp hàng mua bắp cải để ăn!
Rổi bà hỏi tôi: Anh có biết trường phái "Toán học kỳ
dị" là thế nào không, anh có biết thế nào là: "Bài toán
bốn mầu không"? Rồi bà giải thích "Bài toán bốn mầu là,
tôi cho anh bốn mầu khác nhau anh phải tô được bản đồ thế
giới mà các nước ở xung quanh một nước lại không trùng màu
nhau. Nhưng trên thực tế có nước giáp gianh tới 5 – 6 nước
thì làm sao mà tô được bản đồ thế giới, khi trong tay chỉ
có 4 màu! Ấy vậy mà trên lý thuyết bài toán đó lại giải
được. Thế nên giới toán học lý thuyết gọi bài toán đó
là "Bài toán bốn mầu"! Toán lý thuyết là thế đấy anh
ạ! Nó chỉ làm người nghiên cứu nó vinh thân phì gia, với
một nước nghèo và lạc hậu như nước ta thì….
Được vị nữ giáo sư đáng kính này giảng giải tôi mới
vỡ lẽ, tại làm sao trong hội nghị đó, đại tướng Võ
Nguyên Giáp lúc đó là Phó Thủ Tướng phụ trách công tác khoa
học đã kêu gọi các nhà toán học Việt Nam mà tuyệt đại là
toán học lý thuyết chuyển sang nghiên cứu toán học ứng dụng
cho đất nước được nhờ.
Nhưng ít ai theo lời khuyên của Tướng Giáp (!) Giáo sư tiến
sỹ Trần Kiêu, chủ nhiệm khoa Sinh học trường Đại học Sư
Phạm Hà Nội, một chuyên gia hàng đầu thế giới về sinh học
rắn hổ mang, còn kể cho tôi một chuyện lý thú. Năm thiếu tá
phi công vũ trụ Ti Tốp sang thăm Việt Nam. Ta có tổ chức 1
buổi gặp mặt giữa phi hành gia vũ trụ với các nhà khoa học
VN, khi thiếu tá Ti Tốp khuyên các nhà khoa học VN nghiên cứu
vũ trụ và đi vào lĩnh vực vụ trụ, bỗng Bác Hồ đứng ngay
dậy, ngắt lời thiếu tá Ti Tốp, Bác khuyên các nhà khoa học
VN nên nghiên cứu các khoa học là là mặt đất thôi! Giáo sư
Trần Kiên kết luận "Tôi đã suy nghĩ nhiều về lới khuyên
của Bác và chuyển đề tài "Thần kinh cá chép" của tôi
rất được các nhà khoa học thế giới quan tâm sang nghiên cứu
đề tài "là là mặt đất" là "khẩu phần ăn của cá Rô
– Phi".
Toán học rất vĩ đại, Viện nghiên cứu toán học cao cấp mà
Giáo sư Ngô Bảo Châu đang là Viện trưởng rất sang trọng.
Nhưng các bệnh viện nhi đồng ở nước ta các cháu thiếu nhi
đang phải nằm chung 2 – 3 cháu một giường, các bà mẹ phải
nằm dưới đất. Khi một em bé bị đau ruột thừa, mẹ em vừa
khóc vừa bế em đến bệnh viện, vạn lạy các bác sỹ cứu
nhân độ thế, nhưng bệnh viện còn chờ bố em đi bán bò có
tiền nộp viện phí thì mới mổ ruột thừa cứu em… thì mọi
sự sang trọng phải xem lại! Mọi vật trang trí phải xem lại.
LPK
4/2011
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/8519), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét