vị theo dõi một cuộc tranh luận đang sôi nổi trên nhiều
diễn đàn ở nước Mỹ và lan sang cả Á Đông, về <span
class="underlined-text">cách bà mẹ dậy con tốt nhất</span>. Đầu
têu "gây chuyện" là một bài báo của bà Amy Chua, một giáo
sư Luật khoa Đại học Yale (hai cựu Tổng thống và ông bà
Clinton đều đã học trường này). Bà Chua là người gốc Hoa
sinh trưởng tại Mỹ, bà dậy con theo lối rất nghiêm khắc.
Tựa đề của bài báo đã khiến nhiều người muốn "cãi
nhau" ngay! Đặt ngay một câu hỏi: "<em>Tại sao bà mẹ Trung
Hoa là ưu việt?</em>" (Why Chinese Mothers Are Superior?) – làm như
chuyện Bà Mẹ Trung Hoa dậy con giỏi nhất thế giới đã là
điều hiển nhiên rồi, chỉ cần tìm hiểu tại sao thôi! Sau
này bà Chua cho biết cái tựa đó là do tòa soạn đặt cho bài
báo chứ không phải chính bà đặt tựa. Tòa soạn báo Wall
Street quả có tài đặt tựa để kích thích trí tò mò của
người đọc, ai cũng muốn coi xem sao. Một bà mẹ khác sau viết
phản bác lại bà Chua nhưng cũng cám ơn là bài báo đó kích
thích cả hai đứa con trên 10 tuổi của mình khiến các em đó
cũng tìm đọc. Xúi dục được trẻ em đọc báo, thay vì coi ti
vi hoặc chơi game đã là khó! Làm sao mà hai cô bé lại chịu
đọc cả tờ báo Wall Street (nghiêm nghị và khô khan), đúng là
điều hãn hữu! Bài báo trên trích từ một cuốn sách bà Chua
vừa mới in xong. Sách sắp xuất bản mà đã được thiên hạ
đem ra bàn cãi ồn ào như vậy, thật là một cách quảng cáo
hạng nhất.
Bao nhiêu người phản ứng không những trên tờ báo trên mà
cả trên ti vi, radio, rồi viết trên bao nhiều tờ báo khác
khắp thế giới. Vì cách bà dậy con của bà Chua (tên Hán Việt
đọc là Thái Mỹ Nhi) hoàn toàn trái ngược với thói quen của
đa số người Mỹ, kể cả những bà mẹ Mỹ gốc Trung Hoa!
Chẳng hạn, bà Amy Chua nói các bậc cha mẹ gốc Trung Hoa nghĩ
rằng các con phải chịu ơn họ về tất cả các thứ mà các
cháu được hưởng. Do đó các con phải vâng lời và có bổn
phận làm sao cho cha mẹ hãnh diện (ông Mạnh Tử cũng nói
giống như vậy). Ngược lại, người Tây phương không thấy
các con phải chịu ơn mình. Ông chồng bà Amy là Jed Rubenfeld
dậy cùng trường Luật ở Yale, cũng nói như thế: "<em>Các con
chúng không chọn ai làm cha mẹ chúng cả. Ngay cả việc chúng ra
đời cũng không phải do chúng tự chọn. Thành ra bồn phận cha
mẹ là phải nuôi dậy chúng. Con không nợ nần gì cha mẹ hết.
Chúng sẽ có bổn phận với những đứa con chúng sau
này.</em>" Bà Chua nhận xét: Nghĩ theo lối Tây phương thì cha
mẹ bị thiệt thòi quá!
Bà Amy Chua phân trần ngay rằng những chữ "<em>Người Mẹ
Trung Hoa</em>" mà bà dùng chỉ là một biểu tượng cho dễ
hiểu, để nói về những người dậy con theo lối khắt khe.
Những bà mẹ đó có thể gốc người Hàn Quốc, Ấn Độ,
Jamaica, Irish, Ghana, vân vân, chứ không chỉ có người Trung Hoa
mà thôi. Còn khi nói đến cha mẹ Tây phương cũng là nói về
một phương pháp dậy con dễ dãi, bà biết ở Tây phương cũng
có đủ loại người mẹ dậy con theo nhiều cách khác nhau.
Bà Chua nói cha mẹ Trung Hoa tin rằng chỉ có họ mới biết cái
gì là tốt nhất cho con cái, chứ không phải đứa con mới
biết. Cho nên cha mẹ sẽ quyết định thay cho con cái mà không
cần biết đến ý thích của chúng. Bà phân trần: Xin đừng
hiểu lầm là cha mẹ Trung Hoa không quan tâm đến con cái. Trái
lại là khác. Họ hy sinh tất cả cho các con. Chỉ có cách họ
dậy con của họ khác thôi. Nhiều bà mẹ Trung Hoa vẫn nghĩ là
chính họ lo lắng cho con cái hơn các cha mẹ Tây phương, những
người này thả lỏng cho con, chấp nhận nếu chúng có hư cũng
chẳng sao cả. Các Bà mẹ Trung Hoa thường dùng gấp mười số
thời giờ so với người Tây phương để kèm con học bài, làm
bài mỗi ngày.
Amy Chua nói rằng các bà mẹ Trung Hoa chủ trương con mình phải
học giỏi nhất lớp, phải giữ kỷ luật, không được thoái
chí, và cha mẹ không ngần ngại mắng con một cách nặng nề.
Bà viết ngay từ đầu bài rằng hai cô con gái bà bị cấm
mười điều, giống như "thập giới" vậy! Xin kể vài thí
dụ: Các con không được coi ti vi và chơi games, tức trò chơi
điện tử; không được ngủ lại nhà bạn (sleepover); không
được tham gia ban kịch trong trường; không được xuống dưới
điểm A; không được tụt xuống đứng hạng nhì trong tất cả
các môn học, trừ môn thể dục và diễn kịch; bắt buộc
phải học một trong hai nhạc khí piano và violin, và không
được chơi một thứ nhạc khí nào khác; vân vân. Amy Chua kể
một người bạn bà bắt con tập đàn nửa tiếng mỗi ngày, cho
là mình đã nghiêm khắc lắm rồi. Nhưng với một "bà mẹ
Trung Hoa" thì tập đàn một giờ đầu là chuyện dễ dàng,
giờ thứ hai, thứ ba mới là khó!
Amy Chua nói khi một đứa con bị tụt xuống hạng B (bà viết
thêm: chuyện đó không bao giờ xẩy ra đối với một bà mẹ
Trung Hoa) thì người mẹ sẽ làm ầm lên. Bà sẽ bắt con từ
nay phải ngồi xuống làm bài tập hàng chục lần, hàng trăm
lần, cho tới khi nó được điểm A mới thôi. Các cha mẹ
người Tây phương rất quan tâm bảo vệ lòng tự tin của con
cái, cho nên không muốn chê con khi chúng bị điểm thấp. Bà Amy
nói, cha mẹ người Trung Hoa không tránh né như vậy; vì họ tin
là con cái họ rất mạnh, không hơi tý là bị mất tự tin như
thế.
Cho nên cha mẹ người Trung Hoa có thể hành động theo lối mà
cha mẹ Tây phương không dám làm. Bà mẹ Trung Hoa có thể mắng
con "Thằng Lười!" Người Tây phương không mắng như vậy.
Cha mẹ gốc Trung Hoa có thể ra lệnh "Con phải được điểm
A!" Các cha mẹ người Tây phương chỉ yêu cầu con cái cố
gắng hết sức, thế thôi. Bà Ami kể hồi nhỏ có lúc bà phạm
lỗi rất nặng vì vô lễ với mẹ, ông đã bố mắng: "Mày
là thứ Rác Rưởi!" bằng tiếng Hẹ. Bố mẹ bà Amy Chua từng
sống ở Phi Luật Tân trước khi di cư sang Mỹ. Họ gốc người
Hẹ (phần lớn người Hẹ sống ở Quảng Đông, các ông Lý
Quang Diệu, Diệp Kiếm Anh, cựu tổng thống Đài Loan Lý Đăng
Huy đều là người gốc Hẹ). Lời mắng nặng nề của ông bố
có hiệu quả. Cô bé Amy cảm thấy xấu hổ. Nhưng không phải
vì thế mà cô mất tự tin, như nhiều bậc cha mẹ Mỹ thường
lo và tránh không nói nặng với con. Sau này khi đã có con, bà
Chua cũng có lần mắng Sophia, đứa con gái lớn là "garbage"
bằng tiếng Anh. Một lần bà đem kể lại chuyện đó trong một
bữa tiệc, bà bị tất cả mọi người chung quanh "tẩy chay"
(coi như hủi, ostracized). Một phụ nữ người Mỹ nghe chuyện
"bất bình" đó đã quá xúc động đến nỗi bật khóc, rồi
phải rời bỏ bữa tiệc ra về sớm.
Nhưng bà Chua cho biết cha mẹ người Trung Hoa thật sự vẫn
nghĩ rằng các con họ đều giỏi giang, đáng đứng đầu lớp
cả; nếu các con không xuất sắc trong trường học tức là cha
mẹ không biết dậy con! Ngược lại, cha mẹ người Tây phương
nghĩ là không nên bắt trẻ em bị áp lực phải thành công trong
học đường, làm như vậy sẽ có hại cho sức khỏe tinh thần
của trẻ em.
Một câu chuyện mà bà amy Chua kể về đứa con gái thứ hai
của bà cho ta thấy cách làm mẹ của bà là "cưỡng bách lối
Trung Hoa" vẫn tốt hơn. Năm Lulu lên 7 tuổi, cô tập một bài
đàn dương cầm của Jacques Ibert mãi vẫn không ráp được tay
trái với tay phải. Cô bé thất vọng, không chịu tập nữa.
"Quay lại ngồi vào đàn ngay!" Bà mẹ ra lệnh.
"Mẹ không ép con được!"
"Mẹ ép được!"
Lulu phản ứng dữ. Ngồi vào đàn, cô quăng quật, xé cả bản
nhạc, vứt xuống đất (Xin lỗi, mẹ nào con nấy)! Bà mẹ
nhặt các mảnh của bản nhạc lên, dán lại, bọc bao plastic
để không xé được nữa. Và bà thi hành hình phạt: Dọa đem
những đồ chơi quý nhất của cô bé đem cho hội thiện. Dọa
không được ăn trưa, không được ăn tối. Sẽ không bao giờ
cho cô con quà lễ Giáng Sinh, quà lễ Hanukka (của Do Thái giáo).
Trong ba, bốn năm sẽ không cho tổ chức sinh nhật. Bà bảo cô
đừng có lười, đừng cứ nghĩ là mình kém cỏi. Ông bố
khuyên bà mẹ đừng nhục mạ con (Không, bà phân trần, bà chỉ
động viên nó). Chồng bà cũng giải thích có lẽ cô con 7 tuổi
chưa tập đủ kỹ thuật, chưa đủ khả năng đàn hai tay một
lúc. "Ông chỉ không có lòng tin tưởng vào con ông!"
Sau một hồi tranh luận, bà Mẹ Trung Hoa sắn tay áo lên, dùng
đủ mọi phương cách kéo cô con gái trở lại đàn. Ngồi tập
đi tập lại, bỏ cả giờ cơm tối, không được phép đứng
dậy, không được vào nhà tắm. Cứ như vậy, mãi không thấy
cô bé tiến bộ, chính bà mẹ bắt đầu nghi ngờ phương pháp
của mình. Rồi bỗng một hôm, hai bàn tay cô bé đánh đúng
nhịp với nhau, tự nhiên như vậy. Cả mẹ và con ngạc nhiên.
Rồi cô bé thử lần nữa, lần nữa. Sau cùng, cô kêu lên:
"Mẹ! Dễ quá! Con đàn được!" Thế là cô bé tiếp tục
ngồi đàn, mê mải, quên cả đói.
Amy Chua kết luận: "Cha mẹ tây phương cứ lo làm con mất tự
tin. Đối với một người mẹ như tôi, không có gì làm một
đứa trẻ mất tự tin hơn là khi nó phải bỏ cuộc. Ngược
lại, không có gì xây dựng đức tự tin tốt hơn là tự mình
học được rằng mình có sức làm những việc mà trước đó
mình tưởng là không làm được!" Bà viết, người Trung Hoa
tin rằng cách bảo vệ con tốt nhất là chuẩn bị cho chúng vào
đời, cho chúng cơ hội biết mình đủ sức làm được gì,
trang bị cho chúng kỹ thuật, thói quen chăm chỉ, và lòng tự
tin không bao giờ mất được.
Bài báo của Amy Chua dài hơn 2,600 chữ, chúng tôi tóm tắt chỉ
dài bằng 60%. Mới lên báo, bài này được 5700 độc giả góp
ý kiến trong một tuần lễ; chưa bao giờ có bài nào trên báo
Wall Street được nhiều người đáp ứng như vậy. Rất nhiều
độc giả góp ý là người gốc Trung Hoa, ở khắp thế giới,
và rất nhiều người không đồng ý với lối dậy con của bà
Amy Chua. Quý vị độc giả Người Việt đọc tới đây trong
đầu chắc cũng đầy những ý kiến ủng hộ hoặc phản bác.
Chắc đây cũng là một đề tài nhiều vị không đồng ý với
nhau, có thể tranh luận rất lâu, và khá nhức đầu. Quý vị
có thể viết góp ý trên trang Diễn Đàn nhật báo Người Việt
và Người Việt Online. Khi thảo luận, xin chú ý đây chỉ là
vấn đề phương pháp dậy con. Không nên phân biệt chủng tộc,
vì nhiều bà mẹ Việt Nam, Do Thái hay Đức cũng dậy con giống
lối bà Amy Chua mô tả. Ngược lại, nhiều bà mẹ gốc Trung Hoa
cũng thích dậy con theo lối Mỹ.
Chúng tôi sẽ tóm tắt một số ý kiến phản ứng trên báo Wall
Street và các báo khác trong một bài sau.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/7782), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét