con đường riêng để đóng góp cho xã hội, và thật khó có
thể cân đong đo đếm xem sự đóng góp nào hiệu quả hơn sự
đóng góp nào. Chúng ta tôn trọng những đóng góp của GS Ngô
Bảo Châu, của ông Nguyễn Cảnh Bình,... nhưng cũng không nên
vì thế mà xem nhẹ vai trò của những người trí thức chọn
con đường "soi mói" đường đi nước bước của Đảng và
chính quyền.</div>
Tôi bắt đầu bằng một nhân vật cụ thể, anh này là một
người biết chữ, ở Mỹ và là chủ một trang web có nhiều
thông tin kiểu điểm báo. Đặc sản của web này là vô số
điểm báo mỗi ngày kèm theo các nhận xét ngắn gọn và
thường là đả kích chế diễu chính sách. Tôi thường đọc
các nhận xét của anh này và tự hỏi tại sao anh này biết
chữ mà thái độ của anh ấy với xã hội và bộ máy vận
hành cái xã hội ấy lại hằn học như vậy.
Tôi nghĩ người biết chữ muốn trở thành trí thức thì cần
phải có thêm nhiều thứ, trong đó có lòng dũng cảm.
Lòng dũng cảm cao nhất chính là không sợ hãi cái ác, không
sợ hãi quyền lực, không sợ bạo chúa. Lòng dũng cảm ấy nó
ở cốt cách, không phải ở việc to còi. Lòng dũng cảm ấy
rất khó mà giữ được, nhất là khi phải rơi vào hoàn cảnh
ngặt nghèo.
Có một lòng dũng cảm thấp hơn nhưng lại khó thực hiện hơn.
Đó là dũng cảm nhìn thấy và đón nhận những cái hay của
chính phủ, cái tốt đẹp của xã hội, thay vì soi mói hằn
học với vô số cái tồi tệ, cái xấu xa của xã hội đương
thời. Lòng dũng cảm ấy còn ở thái độ cởi mở đón nhận
cái mới, cái táo bạo, cái hay từ những người khác.
Xã hội bây giờ, nền kinh tế nâng đỡ nó và cốt lõi văn
hóa của nó, có bao nhiêu vấn đề ung nhọt và phức tạp. Ai
cũng biết cả. Nhưng phải làm gì để giải quyết một số
lượng khổng lồ những vấn đề phức tạp và chồng chéo
lẫn nhau ấy.
Phản biện xã hội dường như không còn cần thiết nữa. Phản
biện quá nhiều mà không có hành động, cuối cùng sẽ chỉ là
nói xấu và chê bai xã hội, bất chấp phản biện được lồng
vào triết thuyết hay đường lối hay ho cỡ nào đi chăng nữa.
Phản biện mà toàn nhìn thấy, vạch ra vấn đề mà không đưa
ra cách giải quyết, chỉ toàn là chê bai, dần dần những
người biết chữ sẽ thành một cộng đồng bất đắc chí,
một nhóm chí phèo biết chữ mà không biết nghĩa, co cụm lại
mà thủ dâm với nhau.
Những nhà văn hóa lớn, những nhà tư tưởng lớn dường như
không còn cần thiết nữa. Xã hội đã đủ trưởng thành để
không cần những cá nhân dẫn đường chói lóa hay những thần
tượng văn hóa để noi theo. Xã hội cần những lãnh đạo hành
động. Còn mỗi cá nhân trong xã hội, nhất là những người
biết chữ, đã đủ chín để tự góp một phần rất nhỏ,
nhưng là của riêng mình cho cộng đồng và xã hội.
Nhưng góp bằng cách nào? Hành động ra sao?
Hành động cho xã hội rất khó, khó hơn phản biện xã hội
một nghìn lần. Khó là vì hành động là phải chấp nhận có
lúc sai, có lúc hoàn toàn thất bại. Khó là vì người hành
động phải là người có nghị lực. Rất hiếm người biết
chữ lại có thể hành động được. Ở đây lại phải nói
đến một người cụ thể nữa là anh Châu. Bỏ ra hơn chục
năm tuổi trẻ để giải một bài toán, không chỉ đam mê và
tài năng là đủ, mà còn cần rất nhiều nghị lực. Giải toán
xong, có vị thế vững chắc trong xã hội, không nghỉ ngơi, anh
bắt tay vào hành động. Việc cần làm thì anh quyết tâm làm,
anh không sợ dị nghị chê bai, không sợ là phải đứng về
phía ai, cũng không e dè đón nhận những gì người ta sẵn lòng
mang đến. Bởi như chính anh tâm sự với tôi: "<em>Phản biện
cũng là một hoạt động để làm xã hội lành mạnh, nhưng nó
rất dễ kéo người ta vào cái vòng luẩn quẩn của lý luận
xuông. Khi mình nói chỉ với mục đích là nói cho hay thì lúc
đó mình đã bắt đầu tự đánh lừa mình rồi.</em>"
Nhưng hầu hết những người biết chữ lại không có được
những thứ mà anh Châu có. Cho nên có lẽ cần chọn một cách
khác.
Người biết chữ có thể hành động bằng đúng thế mạnh
của mình. Họ có thể đưa ra giải pháp. Giữa hàng ngàn vấn
đề bê bối, lãnh đạo phải làm gì, khi họ, hơn ai hết,
hiểu rõ tất cả những vấn đề ấy và chịu sức ép phải
giải quyết. Họ cần giải pháp.
Lại nói đến một nhân vật cụ thể nữa là Cảnh Bình. Anh
này ý tưởng không nhiều, nhưng lại sẵn lòng đón nhận các
ý tưởng mới, táo bạo và có tính giải pháp. Với nguồn lực
rất hữu hạn của mình, anh này luôn nỗ lực hết sức để
thúc đẩy ý tưởng trở thành giải pháp thực tiễn. Những gì
anh này làm được hoặc thất bại với Alpha Books đều rất
thú vị. Những gì anh này đang ấp ủ, cũng thú vị không kém.
Đấy chính là cái mà ta vẫn gọi là trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp.
Cá nhân tôi không thích doanh nghiệp Vina vì tính chụp giật và
bạc ác của nó. Nhưng không thích không có nghĩa là không chấp
nhận. Nên chấp nhận bởi ở giai đoạn tư bản nửa mùa, các
doanh nhân không có nhiều lựa chọn. Hoặc là có tiền, hoặc
là mất. Đơn giản như vậy. Nhưng vì đơn giản nên doanh nhân
lại là những tay thực tiễn số một. Tôi cho rằng nguồn lực
xã hội lớn nhất, xét cả về tiềm năng, đều nằm trong tay
doanh nghiệp.
Người ta vẫn nói đến trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.
Nhưng doanh nghiệp phải phát triển đến mức nào đó, quy mô
hoặc chiều sâu, thì mới tự thân gánh vác trách nhiệm xã
hội. Đấy là khi nó vượt qua giai đoạn kiếm lợi nhuận đơn
thuần và cảm thấy nhu cầu phát triển bền vững. Phát triển
bền vững của doanh nghiệp lại gắn liền với nhu cầu và
lợi ích từ phía xã hội. Nó có thể là nguồn nhân lực, có
thể là phát minh sáng chế, có thể là dịch vụ giáo dục và
sức khỏe. Đến lúc doanh nghiệp tự nó tham gia vào việc nâng
cao đời sống vật chất và tinh thần của cá nhân; hay đủ
chiều sâu để nguồn lực mà nó sở hữu bùng nổ lên đẳng
cấp cao hơn cả về sáng tạo, cống hiến lẫn hưởng thụ;
thì cũng là lúc trách nhiệm xã hội của và sự phát triển
bền vững của doanh nghiệp tự động gắn liền với nhau.
Con đường đi đến lúc gánh vác trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp Vina còn xa phía trước, nhưng chắc chắn nhiều doanh
nhân đã nhận ra điều này bởi như đã nói ở trên doanh nhân
luôn là những tay thực tiễn số một. Nhiều người trong số
họ, tôi tin chắc, đã bắt đầu chuẩn bị cho việc ấy.
Lãnh đạo cần giải pháp. Doanh nghiệp có nguồn lực và phần
nào đó đã sẵn sàng đảm đương trách nhiệm. Người biết
chữ biết cách tìm ra giải pháp.
Vậy người biết chữ phải làm gì?
Hehe, đầu năm khai phím phát, chúc mọi người năm mới nhiều
tiền bạc và không mất đi hạnh phúc!
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/7713), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét