Vương Tắc Kha - Phải kiên quyết bảo vệ kinh tế thị trường

<div class="special_quote"><strong>Lời người dịch:</strong> Những
năm gần đây giới trí thức Trung Quốc đã nhiều lần cảnh
bảo về hiểm họa nghiêm trọng của sự phát triển chủ nghĩa
tư bản thân quen ở nước này: một số ít người lợi dụng
quan hệ thân quen với chính quyền để độc quyền thao túng
nền kinh tế, làm thiệt hại quyền lợi của đa số nhân dân;
các doanh nghiệp nhà nước độc quyền là công cụ để thực
hiện sự thao túng đó. Tình trạng liên kết quyền thế với
tiền bạc (tức chính quyền với giới tư bản) đang làm mất
bản chất xã hội chủ nghĩa của nhà nước Trung Quốc. Dưới
đây xin giới thiệu một bài viết của nhà kinh tế nổi tiếng
Vương Tắc Kha [1] đăng trên "Đông phương Tảo báo" Trung
Quốc số ra ngày 28/10/2010. Mong rằng bài này có thể giúp làm
sáng tỏ một số vấn đề trong nền kinh tế Việt Nam hiện
nay.

<strong>Nguyễn Hải Hoành</strong> (lược dịch)</div>

<em>Là một nhà kinh tế học, tôi đặc biệt tán thưởng câu
nói của giáo sư Trương Duy Nghênh "Bảo vệ kinh tế thị
trường là trách nhiệm cơ bản của các nhà kinh tế". -
Vương Tắc Kha</em>

Giáo sư (GS) Trương Duy Nghênh [2] là người kiên định bảo vệ
kinh tế thị trường. Cá nhân ông đã thực sự có những cống
hiến cho công cuộc cải cách thể chế kinh tế định hướng
thị trường của Trung Quốc. Tác phẩm mới của GS "Lô-gic
của thị trường" tập hợp 16 bài viết của ông từng đăng
trên báo chí Trung Quốc và nước ngoài trong một phần tư thế
kỷ qua. Theo tôi nghĩ, tư tưởng trung tâm của cuốn sách này
chính là câu nói của ông: <span class="underlined-text">Bảo vệ
kinh tế thị trường</span>.

<h2>Tư Mã Thiên và Adam Smith</h2>

Ngay từ đầu GS Trương đã nêu rõ: "Kinh tế thị trường là
sáng tạo vĩ đại nhất của loài người, là Luật chơi tốt
nhất trong các tiến bộ của loài người!", "Lô-gic cơ bản
của kinh tế thị trường là: Nếu ai muốn được hạnh phúc
thì người ấy trước hết phải làm cho người khác được
hạnh phúc."

Cơ chế của kinh tế thị trường hiện đại là để "đồng
tiền-phiếu bầu" [3] lên tiếng, giỏi thắng kém thua, nâng cao
mức độ phúc lợi toàn xã hội.

Nếu bạn muốn giành được nhiều đồng tiền-phiếu bầu thì
bạn phải cung cấp cho thị trường các mặt hàng được
người ta thích mua, kể cả các mặt hàng có tính dịch vụ như
cắt tóc, du lịch. Trước tiên người ta bằng lòng bỏ tiền
mua hàng của bạn, dưới tiền đề món hàng ấy đem lại cái
tốt cho người ta, tốt hơn so với việc người ta giữ lại
trong túi mình số tiền họ cần trả cho việc mua món hàng ấy
của bạn. Thứ hai, người ta bằng lòng bỏ tiền mua hàng của
bạn chứ không mua hàng của người khác, nguyên nhân là bỏ ra
cùng một số tiền như nhau, hàng của bạn đem lại nhiều cái
tốt hơn so với hàng của người khác.

So sánh cái tốt tức là so sánh giá trị. Bởi vậy, GS Trương
Duy Nghênh nói: "Bản chất của cạnh tranh thị trường là sự
cạnh tranh giá trị tạo ra cho người khác".

Đó chính là ý tưởng "Bàn tay vô hình" mà Adam Smith [4], ông
tổ kinh tế học hiện đại khái quát lại trong danh tác Nghiên
cứu về bản chất và nguyên nhân sự giàu có của các dân
tộc.

Theo giải thích của GS Trương, Adam Smith nói "<em>Trong nền kinh
tế thị trường, mỗi người đều theo đuổi lợi ích của
mình – ở đây là lợi ích theo nghĩa rộng, kể cả mưu cầu
tài sản, cũng có thể mưu cầu thanh danh cho mình – nhưng có
một bàn tay vô hình làm cho bạn, trong khi theo đuổi lợi ích
của mình thì lại tạo ra một giá trị cho người khác, cái
giá trị ấy lớn hơn giá trị mà ý định chủ quan của bạn
muốn đóng góp cho xã hội.</em>" GS Trương cho rằng đây chính
là điều kỳ diệu của kinh tế thị trường.

GS Trương Duy Nghênh nói một cách quy nạp: "Thị trường là
gì? Thị trường là chế độ trong đó xấu hay tốt là do
người khác đánh giá chứ không phải do bạn tự đánh giá.
Trên thị trường, bất cứ ai không tạo ra giá trị cho người
khác thì sẽ không thể có thu nhập. Cho nên bạn phải cố
gắng tạo ra giá trị cho người khác." "Cái nào có giá
trị, cái nào không có giá trị, điều đó phải được thử
nghiệm trên thị trường, phải do người mua đánh giá."

Những kẻ phản đối kinh tế thị trường không những hạ
thấp ý tưởng "Bàn tay vô hình" của Adam Smith là "chủ
nghĩa độc tôn thị trường" mà còn, trên độ cao ý thức
hệ, quy nó vào ảnh hưởng của kinh tế học dung tục của giai
cấp tư sản phương Tây – nghe thật là sởn tóc gáy.

Thực ra, trong cuốn Sử ký của mình, Tư Mã Thiên, nhà văn và
nhà tư tưởng nổi tiếng Trung Quốc thời Tây Hán đã thể
hiện rõ ràng ý tưởng sau này Adam Smith khái quát lại thành
"bàn tay vô hình".

Trong Sử Ký, Tư Mã Thiên đã viết một đoạn văn ngắn, đại
ý có nghĩa là: Nhờ vào sự trồng trọt của nông dân mà
người ta có cái ăn, nhờ thợ sơn tràng mà người ta có gỗ
ván để làm đồ đạc, nhờ thợ thủ công làm ra đồ dùng mà
người ta được thỏa mãn nhu cầu; nhờ các nhà buôn chở và
bán mọi thứ vật dụng đó mà người ta có dịp chọn mua. Lẽ
nào lại còn phải cần tới nhà nước ra lệnh dạy bảo dân
chúng định kỳ họp chợ để thực hiện những việc nói trên
hay sao? Mọi người ai nấy làm việc theo khả năng của mình,
gắng sức mình làm, qua đó thỏa mãn nhu cầu của mình. Bởi
thế, khi vật giá rẻ thì họ tìm cách mua hàng, khi vật giá
đắt họ tìm cách bán hàng. Ai nấy cần cù, vui vẻ làm nghề
của mình, ví như nước chảy chỗ trũng, ngày đêm chảy mãi
không thôi, chẳng cần ai kêu gọi họ cũng làm, chẳng cần ai
tuyển mộ thì dân chúng cũng tự sản xuất ra mọi thứ. Điều
ấy hợp quy luật và tự nhiên được chứng minh là đúng.

Đoạn văn nói trên của Tư Mã Thiên thể hiện ý tương hầu
như hoàn toàn ăn nhập với cách trình bày "Bàn tay vô hình"
nổi tiếng của Adam Smith, ông tổ của kinh tế học hiện
đại. Nhưng Tư Mã Thiên của Trung Quốc có trước Adam Smith
của Anh Quốc hơn 1800 năm!

Đáng tiếc là từ khi "Bãi truất Bách gia, độc tôn Nho
thuật" [5] trở đi, chủ trương dùng đạo đức thay cho pháp
trị trong việc cai trị quốc gia đã trở thành giấc mộng của
giai cấp đại sĩ phu Trung Quốc. Đây là căn nguyên của bao
nhiêu vấn đề tồn tại trong xã hội phong kiến, cũng là
nguyên nhân quan trọng làm cho Trung Quốc từ sau đời Đường
Tống trở nên lạc hậu. Trên ý nghĩa đó, chúng ta cần "trở
lại Tư Mã Thiên", tôn thờ kinh tế thị trường.

<h2>Thị trường bị biến dạng cho nên không hoàn mỹ</h2>

GS Trương Duy Nghênh chỉ rõ: "Dĩ nhiên, trong thực tế, thị
trường bao giờ cũng không hoàn mỹ mà luôn tồn tại vấn đề
này vấn đề nọ. Nguyên nhân chính là ở chỗ môi trường
pháp lý mà thị trường dựa vào đó để vận hành thường là
không hoàn thiện, hiểu biết của con người có giới hạn,
thị trường sẽ chịu sự can nhiễu của các lực lượng
chống thị trường, nhất là sự can nhiễu từ các nhóm lợi
ích và từ chính quyền."

Nhân tố "môi trường pháp lý mà thị trường dựa vào đó
để vận hành thường là không hoàn thiện" có ảnh hưởng
rất rõ ràng đối sự vận hành của kinh tế thị trường. Thí
dụ, nếu hiện tượng cân thiếu, hàng sai chủng loại mà không
bị trừng phạt thì giao dịch thị trường sẽ không thể bảo
đảm tạo ra giá trị cho đối phương. "Môi trường pháp lý
thường xuyên không hoàn thiện" còn bao gồm mua tranh bán
cướp, vơ vét hàng hóa… đều là hậu quả của sự phá hoại
điều kiện tiền đề: giao dịch thị trường phải đem lại
lợi ích cho cả hai bên giao dịch.

Chính quyền quấy nhiễu thị trường là nhân tố có ảnh
hưởng lớn nhất. Trên thực tế, sự can nhiễu của "môi
trường pháp lý không hoàn thiện" và của các nhóm lợi ích
đều có thể bao hàm trong sự can nhiễu của chính quyền, bởi
lẽ "môi trường pháp lý không hoàn thiện" chính là kết
quả công việc của chính quyền; nếu chính quyền hoàn thiện
được môi trường pháp lý kinh tế thị trường thì các nhóm
lợi ích không thể quấy nhiễu được.

Sau khi khẳng định "Không có chính quyền thì kinh tế không
thể phát triển; bản thân chính quyền là một nhu cầu của
thị trường", GS Trương chỉ rõ "Nhưng vấn đề là ở chỗ
biện pháp mà chính quyền kiếm được thu nhập thì khác với
biện pháp của các doanh nghiệp. Doanh nghiệp không tạo ra giá
trị thì không thể có thu nhập, còn chính quyền thì dù không
tạo ra giá trị nhưng vẫn có thu nhập qua biện pháp thu
thuế."

Đây là mấu chốt của vấn đề. GS Trương viết "Cái gọi
là cạnh tranh không phải là nói một ngành nghề có nhiều doanh
nghiệp, mà là nói chính quyền cho phép tự do làm ngành nghề
đó." Đúng vậy, khi một địa phương nào đấy chỉ có một
cửa hàng mằn thắn, xem ra là không có cạnh tranh, nhưng ý nghĩ
"người khác cũng có thể mở hiệu mằn thắn" lại là một
sức ép cạnh tranh vô hình, nó khiến cho cửa hiệu kia khi nghĩ
tới khả năng ấy phải ra sức làm cho cửa hiệu mình có thức
ăn ngon, giá rẻ, chứ không được tùy tiện nâng giá vì lý do
mình là cửa hiệu duy nhất. Lúc này, nếu chính quyền đặt ra
trở ngại bên ngoài tiêu chuẩn mở cửa hiệu mằn thắn mới,
thì sẽ xuất hiện không gian để tham nhũng.

Vụ sữa bẩn Tam Lộc là một bài học đau xót. Có người phê
phán đó là do kinh tế thị trường để cho các doanh nghiệp
theo đuổi lợi nhuận. Nhưng vì sao ở nhiều nước có cạnh
tranh thị trường mạnh hơn Trung Quốc lại không có hiện
tượng như vậy? Tam Lộc gây thiệt hại lớn cho người tiêu
dùng, họ dựa vào cái gì để thành công trên thị trường?
Đó chủ yếu là do thị trường Trung Quốc chưa chuẩn hóa,
đặc biệt là chính quyền đã thọc gậy bánh xe.

Thì ra một năm trước khi xảy ra vụ Tam Lộc, dưới sự dàn
dựng của Bộ Khoa học kỹ thuật, sữa bột Tam Lộc được
tặng "Giải tiến bộ Khoa học kỹ thuật nhà nước hạng
nhì", một giải thưởng rất cao. Với hào quang như thế, sữa
Tam Lộc giành được thành công thị trường ở Trung Quốc.

<h2>Doanh nghiệp nhà nước là hình thức quan trọng để chính
quyền can thiệp thị trường</h2>

GS Trương vạch ra: chính quyền can thiệp thị trường làm cho
thị trường không phát triển tốt; lẽ ra việc chính quyền
nên làm là bảo vệ quyền sở hữu tài sản, đẩy mạnh cạnh
tranh. GS viết: bất cứ biện pháp nào hạn chế cạnh tranh
đều chỉ có lợi cho một số ít người. Việc điều động
bố trí tài nguyên chỉ có hai cách: hoặc theo thị trường,
hoặc theo đặc quyền. Nếu không theo thị trường thì nhất
định là theo đặc quyền. Bất cứ biện pháp nào cố ý hạn
định giá cả, hạn chế cạnh tranh, cuối cùng chỉ có lợi cho
một số ít người có đặc quyền.

Doanh nghiệp nhà nước là hình thức quan trọng để nhà nước
can thiệp thị trường, kể cả nhiều đặc quyền miễn phí
chiếm dùng tài nguyên nhà nước.

Mới đây Ủy ban Phát triển Cải cách Nhà nước nói: "Mùa
đông năm nay việc cung ứng khí đốt chịu nhiều sức ép, Tập
đoàn Dầu khí Trung Quốc bị lỗ nặng." Loại tiếng nói tạo
dư luận cho một đợt tăng giá mới này lập tức bị quần
chúng nhân dân phê bình. Họ nói: Tập đoàn Dầu khí Trung Quốc
rõ ràng là tập đoàn kiếm tiền nhiều nhất trên thế giới,
nắm độc quyền vững chắc nhất, thế mà ngày nào cũng kêu
lỗ, đó chẳng qua là họ muốn kiếm thêm lợi nhuận lấy từ
nhân dân cả nước mà thôi.

Vài năm gần đây, một quan chức nhà nước tự khoe là "trung
thần" gọi tập đoàn độc quyền ấy là "Con cả của
nước Cộng hòa". Vị này nói nếu không có "Ba Thùng Dầu"
như Tập đoàn Dầu khí Trung Quốc thì chẳng biết nền kinh tế
quốc dân nước ta sẽ ra sao đây.

Chúng ta không thể không hỏi: Những mỏ dầu và nhà máy lọc
dầu được xây dựng bằng vốn đầu tư lấy từ mấy chục
năm tiền thuế của hơn 1 tỷ dân ta đã trở thành tài sản
riêng của vị "Con cả nước Cộng hòa" ấy; mấy chục
triệu km2 đất đai và vùng biển tài nguyên thiên nhiên của
toàn dân hầu như được miễn phí giao cho vị "Con cả nước
Cộng hòa" ấy bới tung lên, khai thác với hiệu suất cực
thấp… vì sao họ không kiểm điểm trách nhiệm mà ngược
lại còn huênh hoang không biết xấu hổ?

Tại các nước lớn trên thế giới, thuế suất đánh vào ngành
khai thác dầu đều bằng khoảng mười mấy phần trăm giá
dầu. Chỉ có ở Trung Quốc thuế suất loại thuế tài nguyên
này chưa tới 1%. Như vậy chẳng phải là hầu như miễn phí
giao tài nguyên thiên nhiên cho vị "Con cả nước Cộng hòa"
ấy bới tung lên đó sao? Trong tình hình đó tổng giá trị thị
trường của doanh nghiệp dầu khí độc quyền Trung Quốc xếp
thứ nhất toàn cầu, lợi nhuận ngày một tăng, điều này có
gì mà huênh hoang? Họ chẳng đem lại bao nhiêu lợi ích lớn cho
đời sống nhân dân, sau này khi tài nguyên khô kiệt sẽ chỉ
để lại sự bần cùng và ô nhiễm.

Chính là cái doanh nghiệp độc quyền hiệu suất cực thấp mà
lợi nhuận cực cao ấy lại dăm ngày ba bận gây ra sự căng
thẳng trong cung cấp dầu khí, không ngại gây thiệt hại cho
các doanh nghiệp khác và thúc ép Bộ Tài chính thỉnh thoảng
cấp cho họ những khoản "trợ cấp" khổng lồ.

Than ôi! Những vị "Con cả của nước Cộng hòa" có "giá
trị thị trường đứng đầu toàn cầu" ấy có hiếu kính cha
mẹ của mình – nhà nước – hay không? Có yêu mến hơn một
tỷ "em trai em gái" của mình hay không?

Doanh nghiệp quốc doanh là hình thức quan trọng để chính
quyền can thiệp thị trường, đặc biệt là các doanh nghiệp
quốc doanh độc quyền. Nhân dân nước ta cần cù lao động mà
không giàu lên được, tài nguyên nước ta bị khai thác với
hiệu suất thấp như vậy – trong việc này các doanh nghiệp
quốc doanh độc quyền phải chịu trách nhiệm chủ yếu.

Trong một bài báo của mình, ông Hứa Tiểu Niên [6] viết: Trải
qua 30 năm cải cách mở cửa, chính quyền trở thành tập đoàn
lợi ích đặc biệt trong thị trường. Quyền thế chuyển hóa
thành lợi ích kinh tế; một thị trường như vậy nếu phát
triển tiếp sẽ rất nguy hiểm – đây là con đường của
Suharto ở Indonesia, của Marcos ở Philippines, con đường áp chế
quyền lợi của dân chúng và quyền lợi của các doanh nghiệp,
đi ngược lại phương hướng cải cách thị trường hóa của
Đặng Tiểu Bình.

Đúng như GS Ngô Kính Liên [7] từng chỉ rõ: đặc điểm bản
chất nhất của kinh tế thị trường là sự trao đổi tự do,
tự chủ; nếu ở bên trên luôn luôn có sự khống chế của
lực lượng hành chính, nếu chính phủ có thế lực mạnh lại
hoạt động mạnh tới mức chủ đạo trình độ điều phối
nguồn tài nguyên kinh tế, thế thì không gọi là kinh tế thị
trường nữa mà gọi là chủ nghĩa tư bản thân quen [8] mất
rồi!

<h2>Cần kiên quyết bảo vệ kinh tế thị trường</h2>

GS Trương Duy Nghênh viết tiếp: Vì sao phải bảo vệ kinh tế
thị trường? Trước hết, kinh tế thị trường không được
những kẻ đã giành được quyền lợi và tầng lớp đặc
quyền ưa thích lắm. Kinh tế thị trường là chế độ bình
đẳng nhất kể từ khi loài người có sử, nó tạo ra cơ hội
cho mỗi người, nó từ chối đặc quyền. Nó có thể làm cho
người nghèo trở thành giàu và làm cho người giàu trở thành
nghèo. Cho nên kẻ có đặc quyền, hoặc kẻ thích đặc quyền,
hoặc kẻ muốn qua đặc quyền mà thu được lợi ích đều
không muốn chấp nhận sự thách thức của kinh tế thị
trường, vì nền kinh tế đó xung đột với lợi ích của họ.
Lịch sử cho thấy, lực lượng lớn nhất chống đối kinh tế
thị trường chính là tầng lớp đặc quyền và những kẻ đã
giành được quyền lợi.

GS Trương viết, kinh tế thị trường có một nhược điểm: khi
bạn được hưởng mặt tốt của nó thì bạn có thể thấy nó
toàn là khuyết điểm; khi bạn không có dịp hưởng mặt tốt
của nó thì bạn lại chẳng thấy đâu là ưu điểm của nó.
Nhất là khi do sự can thiệp không thích đáng của chính quyền
hoặc của một cường quyền nào đó làm cho sự vận hành bình
thường của kinh tế thị trường bị phá hoại, khiến cho nó
thể hiện thành một loại kinh tế thị trường bệnh hoạn, khi
ấy người ta thường hay tưởng rằng đó là khiếm khuyết
bản thân của nó.

Như vậy, cảm giác sai lầm nói trên của mọi người sẽ rất
dễ bị bọn theo chủ nghĩa cơ hội lợi dụng.

"Vì rất nhiều người chưa thể nhìn nhận một cách có lý
trí các vấn đề xuất hiện trong xã hội, do đó đã tạo cơ
hội cho những kẻ quen phỉnh phờ lấy lòng quần chúng. Bọn
họ phê bình kinh tế thị trường, không phải vì họ nhất
định cho rằng kinh tế thị trường không tốt mà là do họ
biết rằng phê bình như thế sẽ được công chúng khen ngợi
và ủng hộ. Số người ấy có thể là học giả, cũng có thể
là các nhân vật chính trị.

Do nhu cầu chính trị, từ xưa tới nay bao giờ cũng có một số
nhà chính trị nói xấu kinh tế thị trường, bởi lẽ họ
biết rằng nếu đưa ra các khẩu hiệu và chính sách chống kinh
tế thị trường thì họ sẽ được ca ngợi, giành được
nhiều phiếu bầu. Các nhà chính trị thích hứa cho mọi người
được ăn bữa trưa miễn phí, vì mọi người thích được ăn
như thế, nhưng các nhà kinh tế thì lại bảo mọi người là
trên thế giới này không bao giờ có bữa trưa miễn phí. Cho
nên dù xưa hoặc nay, dù ở Trung Quốc hoặc nước ngoài bao
giờ cũng có rất nhiều người phản đối lô-gic của kinh tế
học, coi các nhà kinh tế là kẻ thù."

Đúng vậy, việc các quan chức chính quyền tự giác hoặc không
tự giác đổ lỗi cho kinh tế thị trường đã trở thành một
hiện tượng phổ biến.

Vì thế chúng ta phải bảo vệ kinh tế thị trường!

V. T. K.

Ghi chú của người dịch:

[1] Wang Ze-ke, GS kinh tế Đại học Trung Sơn, Quảng Châu

[2] Zhang Wei-ying, GS kinh tế Đại học Bắc Kinh

[3] Tiếng Anh là Currency votes: Khi người tiêu dùng chọn mua một
sản phẩm trong vô số sản phẩm cùng loại, số tiền họ bỏ
ra mua tựa như số phiếu bầu cho sản phẩm đó, giúp nâng cao
địa vị của nó (và doanh nghiệp sản xuất nó). Khi ấy đồng
tiền được coi là phiếu bầu. Thể hiện rõ nhất trên thị
trường chứng khoán: cổ phiếu công ty nào được nhiều
người mua tức là công ty đó nhận được nhiều phiếu bầu.

[4] Adam Smith (1723-1790), triết gia, nhà kinh tế người Scotland,
một trong những nhà sáng lập kinh tế học cổ điển. Tác
phẩm lớn: An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations,
1776.

[5] Gạt bỏ trăm nhà, độc tôn Nho giáo. Thực chất là dựng
Nho giáo làm hệ tư tưởng chuyên chế phong kiến phản động,
tiêu diệt mọi tư tưởng dân chủ tự do bình đẳng.

[6] Xu Shao-nian, GS kinh tế Học viện Công thương quốc tế Trung
Âu, nguyên cố vấn Ngân hàng Thế giới.

[7] Wu Jing-lian, Nghiên cứu viên Trung tâm Phát triển Quốc vụ
viện Trung Quốc, Ủy viên thường vụ Chính Hiệp Trung Quốc

[8] Tiếng Anh là Cronycapitalism, Trung Quốc dịch là chủ nghĩa tư
bản quyền quý: tình trạng kết hợp tư bản với quyền lực,
độc chiếm và độc quyền sử dụng tài sản xã hội, nó ngăn
chặn lối thoát (qua sự công bằng về lao động và trí tuệ)
của các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Từ ngữ này nhằm vào hành
vi tham nhũng của tầng lớp quyền quý nắm chính quyền, do quan
hệ thân thích, hôn nhân và bạn bè mà giành được lợi ích
chính trị, kinh tế; cũng nhằm vào hành vi bao che bênh vực,
đề bạt và tưởng thưởng của nhà lãnh đạo chính trị
đối với những kẻ trung thành và bám theo mình.

<em>Người dịch gửi trực tiếp cho BVN.</em>

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/7443), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét