<center><em>Ngô đồng nhất diệp lạc</em> 梧桐一葉落,
<em>Thiên hạ cộng (tận) tri thu</em> 天下共(盡)知秋</center>
Thấy một lá ngô đồng rụng, mọi người đều biết mùa
thu đã về.
Không chỉ bởi nét đẹp <em>"mùa thu lá rụng"</em>, câu thơ
cổ chinh phục các nghệ sĩ và thức giả muôn đời chính bởi
nét đẹp triết lý. Ở đây có quan hệ giữa cái cụ thể là
chiếc lá rụng với cái trừu tượng là mùa thu, tình thu, hơi
thu…! Lại có quan hệ giữa cái <em>"một"</em> đơn chiếc
và cái tổng thể, <em>"thiên hạ"</em> , <em>"cộng"</em>
hoặc <em>"tận"</em> là yếu tố rộng lớn, bao trùm. Lại có
quan hệ giữa cảm giác nhìn thấy lá rụng trước mắt, với
<em>"tri"</em> tức tri giác, là bước phân tích và tổng hợp
của tư duy trừu tượng bên trong não bộ.
Sở dĩ chỉ nhìn qua mà biết, nhìn vật nhỏ mà biết
điều lớn, nhìn hiện tượng bên ngoài mà biết bản chất bên
trong là bởi thiên nhiên vốn có quy luật, mọi thứ đều ràng
buộc với nhau chặt chẽ, cái nọ là kết quả của cái kia,
cái này là tín hiệu của cái khác.
Trời sinh vạn vật nhưng ràng buộc chúng với nhau như
vậy, vạn vật tương quan, nên dẫu <em>"thiên vô ngôn"</em>
mà vạn vật vẫn cứ hữu duyên, hữu lý, hữu tình, một vài
tín hiệu cũng tự nói thay tất cả.
Dẫu là một thi nhân đa cảm hay một thức giả túc trí ,
bằng những kênh riêng đều <em>"ngộ"</em> được lẽ huyền
diệu ấy, nên họ thường kiệm lời. Hội họa cũng vậy, tranh
thủy mặc, nhất là tranh Tề Bạch Thạch chỉ khắc họa vài
nét đơn sơ, tưởng như rời rạc mà dưới mắt người
thưởng ngoạn những nét chấm phá ấy cứ nối vào nhau, tạo
nên những chỉnh thể sinh động, lấp lánh. Người thưởng
ngoạn sẽ tự lấp đầy những khoảng trống mà họa sĩ hay
thi nhân kia chẳng cần mô tả, nên tự cảm thấy mình được
ủy nhiệm hoàn thành nốt quá trình sáng tác như một đồng
tác giả. Trong khung cảnh ấy con người như thấy mình được
đắm trong một thiên nhiên khoáng đạt, thanh cao, được chủ
động khám phá, được tôn trọng, thì đáp lại, anh ta tự
nhiên thấy mình cũng phải đáp ứng một cách nhạy cảm, trí
tuệ, thanh cao, phải tự nâng mình lên cho xứng. Ta thấy trong
lòng yên ả, cuộc sống sao mà đẹp!
Thơ như thế, họa như thế, biết lắng nghe những tín hiệu
từ lúc còn thầm kín, manh nha, mà đã hiểu nhau và đáp ứng
nhau tương xứng, phải chăng đó chính là nét đẹp truyền
thống của phép ứng xử phương Đông, văn hóa phương Đông?
<strong><center> *</center></strong>
Tiếc thay nét đẹp văn hóa truyền thống ấy dường như đã
biến mất khỏi xã hội ta hôm nay.
Chưa cần tìm đâu xa, chưa cần cọ xát trực tiếp với phố
phường kẹt xe, ẩu đả, văng tục, chẳng thèm để ý đến
ai, soi đuốc khó tìm một cử chỉ tế nhị, thanh lịch; chỉ
cần ngồi trong nhà, nhắp chú chuột vi tính, đọc những tin
cả <em>"lề phải-lề trái"</em> về những vấn đề lớn
đang chi phối bầu khí quyển xã hội, ta sẽ thấy một cơn
bất an, vẩn đục, náo loạn nổi dậy trong lòng...
Từ những dự án khổng lồ như khai thác Bô-xít Tây
nguyên, dự án tàu cao tốc xẻ dọc Bắc Nam, đại chương trình
Lễ hội Thăng long nghìn tuổi, chương trình mở rộng thủ đô,
thái độ giữ gìn biên cương tổ quốc...đến những chương
trình nhỏ hơn như cải cách giáo dục, đào tạo tiến sĩ và
dựng bia tiến sĩ, làm thế nào để chống tham nhũng, chống
nạn cướp đất của dân..., tất cả đều khiến ta đồng
cảm ngay với những từ ngữ tả sự trơ lỳ đến cực độ
của nhân tình thế thái: này đui điếc, cố tình, ngụy biện,
này nước đổ lá khoai, nước đổ đầu vịt, này cố đấm
ăn sôi, cãi chày cãi cối...đến đứt cả dâu thần kinh xấu
hổ!
<center><img src="http://danluan.org/files/u23/danluan001.jpg" width="514"
height="379" alt="danluan001.jpg" /></center>
Những thông tin đập vào tai vào mắt đã không còn là những
tín hiệu, những dự báo, mà đã thành những sự thật rành
rành, thậm chí dù đui mù cũng phải biết, mà những người có
trách nhiệm vẫn làm như không có gì xảy ra, như <em>"không
có gì mới"</em> hết. Trước những lẽ phải tưởng đến
<em>"củ cải"</em> cũng phải nghe, mà xem chừng người ta còn
lỳ hơn củ cải. Có blogger phải bực mình thốt lên: <em>Ừ
thì có gì mới, nếu thành nô lệ của Tàu thì cũng đã bị
Bắc thuộc 1000 năm rồi chứ mới gì đâu?</em> Điều ngược
đời là những phong cách trơ lỳ này lại ở những người
thường lấy đặc điểm văn hóa phương Đông để phản bác
những người không cùng chính kiến. Người phương Đông nhìn
chiếc lá rơi đã biết cả một một thu đã về, nay thấy cả
một làn sóng của giới trí thức và nhân sĩ lên tiếng ầm
ầm như vậy mà những người có bổn phận phải lắng nghe
lại không hề giật mình rằng thời thế đã biến đổi,
nước đã đến chân, rằng niềm tin của dân đã rụng vèo vèo
hơn lá rừng mùa thu hay sao?
Nhân bài thơ về chiếc lá ngô đồng, kẻ văn nhân không
khỏi lan man nghĩ về những chiếc lá như một mô-típ giàu
biểu cảm trong văn học: chiếc lá cuối cùng, chiếc lá đầu
tiên, chiếc lá tình yêu, chiếc lá cô đơn, chiếc lá vô tình,
chiếc lá thu phai, lá rụng trong vườn...và cả chiếc lá đa
nữa. Nhưng liên quan đến câu chuyện về sự tế nhị và thô
thiển , về sự thanh lịch và trơ tráo thì độc chiếm văn
đàn là chiếc lá nho.
Không biết tự bao giờ chiếc lá nho đã được chọn làm tấm
bình phong, làm vật trung gian hòa giải cho cái tục trước cái
thanh, cái thô trước cái tinh, cái giả trước cái thật, cái
xấu trước cái đẹp, cái ác trước cái thiện..., để những
mặt đối lập ấy có thể cùng chung sống? Lá nho, tức lá bồ
đào 葡萄, vì thế đã thành thứ lá ngụy trang, che mắt
người đời.
Chiếc lá nho tuy thuộc loại lá có diện tích vào loại
lớn nên được dùng làm vật che đậy, song nó chỉ có tác
dụng ngắn hạn. Những vật liệu khác kiên cố hơn nhiều, như
<em>"mo"</em> như <em>"thớt"</em> mà còn bị lật ra, hỏi
chiếc lá nho bền được bao lâu?
Xứ sở của những câu thơ, những bức họa kết tinh của
triết lý, tinh tế, nhạy cảm, phong nhã như bài về chiếc lá
ngô đồng, như tranh Tề Bạch Thạch, là xứ Trung Hoa. Nhưng có
mấy ai biết đây cũng chính là xứ sở thiên tài về sử dụng
chiếc lá nho che sự chai lỳ? <em>"Mười sáu chữ vàng"</em>
và <em>"chiêu bài bốn tốt"</em> chẳng phải là chiếc lá nho
một thời hiệu nghiệm, từng che được bộ mặt khả ố của
cả kẻ bán lẫn kẻ mua đối với giang sơn gấm vóc và văn
hóa kiêu hùng của ta đấy ư?
<center><img src="http://danluan.org/files/u23/danluan002.jpg" width="529"
height="377" alt="danluan002.jpg" /></center>
Nhưng dân Việt là dân Phù Đổng, bình thường thì như đứa
trẻ thơ, mà khi có giặc là vụt lớn lên trăm trượng, có
thiên lý nhãn, biến tre trúc thành gươm đao, biến sắt thành
ngựa chiến, biến hơi thở thành cuồng phong rực lửa, thì
một chiếc lá nho kia chịu được mấy nả mà lo? Thắng bại
chưa nói, nhưng chiếc lá nho đã rụng, nhiều chiếc lá nho khác
rụng theo.
Vậy xin "update" câu thơ cổ tuyệt diệu kia thành:
<center><em>BỒ ĐÀO nhất diệp lạc</em> 葡萄一葉落,
<em>Thiên hạ cộng tri...THÙ! </em> 天下共(盡)知...讎</center>
(một chiếc lá nho rớt xuống, cả thiên hạ trông rõ mặt kẻ
thù)
Và câu thơ Việt ứng tác:
<em><center>Biển Đông rụng một lá nho
Tái tê "ba vạn", tô hô...cửu trùng.</center></em>
Đà lạt ngày 1-11-2010
HSP
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/6895), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét