những bài viết đóng góp với Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ XI, xin cho biết ông có cảm nghĩ gì về quá trình chuẩn
bị đang diễn ra?</em>
<strong>Trả lời:</strong> Trong điều kiện có thể do các
phương tiện thông tin đại chúng mang lại, tôi cố gắng theo
dõi tình hình các đại hội các đảng bộ các tỉnh, các cơ
quan và các ngành (gọi là đại hội các cấp đảng bộ), cũng
như các bài viết góp ý vào các văn kiện dự thảo đã được
công bố ngày 15-09-2010 để chuẩn bị cho Đại hội Đảng toàn
quốc.
Trước hết nói về đại hội các cấp đảng bộ, hầu như
đã được tiến hành xong ở mọi địa phương (tỉnh, thành
phố) và mọi ngành. Tôi hiểu là công việc chuẩn bị Đại
hội Đảng toàn quốc cơ bản đã hoàn tất. Các phương tiện
thông tin đại chúng đều tường thuật và đánh giá mọi
chuyện đã thành công tốt đẹp.
Tôi không rõ là hoạt động của các phương tiện truyền thông
có theo đuổi một mục đích chung hay tuân thủ một sự chỉ
đạo gì chung không, trên trang báo và trên màn ảnh nhỏ đâu
đâu tôi cũng thấy một không khí hào hùng rất giống nhau về
những quang cảnh hội nghị được trang hoàng hoành tráng, các
đại biểu ăn mặc chỉnh tế với nghi thức đại lễ, nghiêm
trang nghe các diễn văn – báo chí chỉ đưa các các câu trích,
tôi hiểu đấy là báo cáo chính trị của cấp đảng bộ và ý
kiến chỉ đạo đại hội của các ủy viên Bộ Chính trị.
Ngồi xem tivi, không hiểu tại sao những đoạn trích báo chí
đưa ra như thế ở các đại hội các cấp đảng bộ đều na
ná giống nhau đến kỳ lạ, thậm chí đôi ba lần tôi đoán
trước được những điều sắp được nói ra… Rồi đến
hình ảnh các đại biểu chăm chú ghi chép, các đại biểu
nghiêm trang và hớn hở đi bỏ phiếu bầu cấp ủy lãnh đạo
mới…
Tôi hiểu mỗi tỉnh, mỗi ngành đều có rất nhiều vấn đề
trọng đại của riêng mình, đại hội các đảng bộ như vậy
là dịp mang ra tranh luận, trao đổi, mổ xẻ để tìm giải
pháp, quyết định hướng đi mới… Đấy sẽ là những chuyện
quyết định vận mệnh và tiền đồ của mỗi tỉnh, mỗi
ngành trong 5 năm tới, trong nhiều năm tới… Hơn nữa, chuyện
mổ xẻ như vậy chẳng những sẽ nâng cao tầm nhìn mọi đại
biểu dự họp, bồi bổ kinh nghiệm cho những nơi khác.., và
chắc chắn sẽ làm cho đại hội Đảng toàn quốc có nội dung
phong phú, liên quan mật thiết đến vận mệnh đất nước…
Mong mỏi như thế, nhưng tôi chẳng tìm được gì, thầm tiếc
công sức bỏ ra nghe ngóng. Đây là hệ quả của báo chí yếu
kém, hay nội dung các đại hội các cấp quá chung chung?
Các phương tiện truyền thông còn đưa ra một nét giống nhau
nữa của các đại hội cấp đảng bộ này, giống nhau đến
mức làm cho tôi lo sợ, đó là hầu hết những vấn đề trọng
đại và rất nóng bỏng đã được nêu trong các văn kiện dự
thảo chuẩn bị cho đại hội Đảng toàn quốc – ví dụ
những vấn đề: hiệu quả kinh tế và chất lượng tăng
trưởng thấp, tham nhũng và thoái hóa biến chất nặng nề trong
đội ngũ cán bộ đảng viên, chất lượng cuộc sống và lòng
tin của nhân dân giảm sút, vấn đề văn hóa giáo dục, đòi
hỏi cải cách thể chế chính trị và đổi mới xây dựng
Đảng, công tác cán bộ và vấn đề nhân sự, những vấn đề
đối ngoại vô cùng bức xúc, vân vân và vân vân… – tất
cả những vấn đề này chỉ được các báo cáo chính trị
của các đại hội cấp đảng bộ đề cập qua loa như điểm
đầu việc hay nêu khẩu hiệu – nghĩa là không thấy bàn các
giải pháp, thậm chí nhiều nơi thiếu (tại vì bị bỏ sót hay
là tại báo chí đưa tin không đầy đủ?).
Còn một vấn đề đặc biệt quan trọng khác là Tổng bí thư,
Chủ tịch nước và Thủ tướng trong thời gian gần đây đã
có lúc nhắc đến yêu cầu đất nước phải chuyển sang phát
triển kinh tế theo chiều sâu. Tôi kiên tâm ngóng chờ xem vấn
đề được thoáng nhắc tới như thế này sẽ được xử lý
thế nào. Nhưng vấn đề sống còn này hầu như không thấy
đại hội cấp đảng bộ nào bàn tới. Tôi không muốn đổ oan
mọi việc cho các đại hội cấp đảng bộ, thật ra dự thảo
báo cáo chính trị chuẩn bị cho đại hội Đảng toàn quốc
cũng không làm rõ được vấn đề trọng đại này, mà chỉ
nhấn mạnh chung chung là "phải nâng cao chất lượng tăng
trưởng, chú trọng phát triển bền vững, kinh tế tri
thức…".
Cuối cùng, theo dõi báo chí như vậy, đọng lại trong tâm trí
tôi chỉ là hình ảnh các đại biểu ngồi chăm chỉ nghe diễn
thuyết, ghi ghi chép chép, rồi đi bỏ phiếu, chẳng thấy thảo
luận hay tranh luận gì cả. Đại hội các cấp đảng bộ hời
hợt như vậy, đến đại hội toàn quốc sẽ ra sao đây?
Các phương tiện truyền thông và báo chí đưa nổi bật một
thông tin khác nữa làm tôi sợ hãi: Đại hội cấp đảng bộ
ở tất cả các tỉnh và thành phố đều nhất loạt ghi vào
báo cáo chính trị của mình tốc độ tăng trưởng 2 con số cho
5 năm tới – nếu làm đúng như thế, phải chăng kinh tế cả
nước 5 năm tới nhất thiết phải tăng trưởng 2 con số! Bằng
cách nào? Chất lượng? Hay là tỷ trọng phần kinh tế các
tỉnh trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân quá nhỏ bé, nên các
tỉnh tăng trưởng 2 con số cũng không sao? Hay là các số liệu
thống kê đá nhau?.. Hay là chuyện gì nữa?.. Tôi không có cách
gì lý giải các băn khoăn của chính mình..
Trong khi đó dự thảo Cương lĩnh đòi hỏi: "xây dựng cơ
cấu kinh tế hợp lý, hiện đại, có hiệu quả và bền
vững".
Xin lưu ý cho: kinh tế cả nước 2006-2010 tăng trưởng khoảng
gần 7%/năm với rất nhiều vấn đề "nóng" và không bền
vững, thậm chí trong 5 năm qua đã xảy ra không ít sự cố nguy
hiểm, có lúc đã đẩy kinh tế đất nước tới sát bờ vực
thẳm: lạm phát đã có lúc nhẩy lên 2 con số, dự trữ ngoại
tệ giảm nhanh, đã xảy ra những cơn khủng hoảng nghiêm trọng
của thị trường chứng khoán và thị trường địa ốc, thâm
hụt ngân sách nhà nước vượt mức luật cho phép, nạn phá
rừng và cho thuê rừng tràn lan, ô nhiễm môi trường không
kiểm xoát được, bức xúc về việc làm ngày càng nóng bỏng,
bất công xã hội và khoảng cách thu nhập tiếp tục gia tăng,
những ách tắc về giao thông, về năng lượng, về nước…
cứ theo nhau lớn mãi lên, nợ quốc gia tăng nhanh và có nguy cơ
lấn lướt mức an toàn… Chính dự thảo báo cáo chính trị
chuẩn bị cho đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI cũng
phải đề cập đến một số yếu kém và khó khăn này. Tôi
không sao hình dung nổi: Trong tình hình chung của đất nước
như hiện nay, nếu các đảng bộ các địa phương và ngành
thực hiện đúng nghị quyết của đại hội đảng bộ cấp
mình, thi nhau tăng trưởng 2 con số như đã loan tải trên các
phương tiện thông tin đại chúng, tình hình toàn cục của
đất nước ta sẽ ra sao đây? Như thế là tái cấu trúc, là
chuyển đổi cơ cấu, là bền vững?.. Hay là nghị quyết các
đại hội cấp đảng bộ viết ra như thế chỉ để chứng tỏ
giữa các tỉnh "không ai kém ai"? Hay là cứ viết như thế
cho có đủ đầu mình chân tay? Hay còn nhằm mục đích thi đua
gì nữa?..
Hay là… vô luận đất nước ta ngày nay đang đứng ở đâu
trong thế giới này, vô luận đất nước ta đang có những đòi
hỏi phát triển gì, phải đối phó với những thách thức
nào.., cứ nhắm mắt tiếp tục tăng trưởng cao với bất kỳ
giá nào trong khuôn khổ tư duy nhiệm kỳ và "nền kinh tế GDP
tỉnh"? V… v…
Nhưng để làm gì cơ chứ?…
Hay là… cứ yên tâm đi, đời cua cua máy đời cáy cáy đào, lo
gì… – đại thể như cách suy nghĩ của vị cán bộ lãnh
đạo Lạng Sơn hôm nào chung quanh việc cho nước ngoài thuê
rừng 50 năm khiến cho cả nước bàng hoàng [1]!..
Bao nhiêu tiền của, công sức đã phải bỏ ra để quyết
định như thế vận mệnh của đất nước!
Tóm lại trong một câu, theo dõi quá trình chuẩn bị cho Đại
hội XI cho đến hôm nay, trong tôi choáng váng nỗi lo trệch
hướng.
<em><strong>Hỏi:</strong> Thưa ông, nỗi lo trệch hướng? Ông kiên
định định hướng hội chủ nghĩa?</em>
<strong>Trả lời:</strong> Thưa không. Cho đến hôm nay tôi vẫn
chưa hiểu định hướng xã hội chủ nghĩa là gì. Một đảng
viên tồi, có phải không?
Tôi đã nhiều lần cố tình tìm ra những điều tốt đẹp
nhất mà các văn kiện và ngôn ngữ chính thống của Đảng lúc
này lúc khác nói về đề tài này để làm sáng tỏ cho bản
thân mình khái niệm định hướng xã hội chủ nghĩa, nhưng
lần nào tôi cũng chỉ tìm thấy: cái tốt đẹp, chí ít là cái
mà Ban Tuyên giáo giải thích hay định áp dụng, thì các nước
văn minh đều làm như thế và có không ít cái họ làm tốt hơn
ở nước ta rất nhiều, ví dụ vai trò quản lý của nhà
nước, vai trò và quyền hạn gắn với trách nhiệm của đảng
cầm quyền, các quyền tự do dân chủ của dân… vân vân…
Tất cả những điều tốt đẹp mà Ban Tuyên giáo muốn này
(tôi cứ giả định là Ban Tuyên giáo muốn như vậy cho đất
nước) hầu hết những nước văn minh này đều có rất đậm
nét hơn ở nước ta mà họ không cần đến định hướng xã
hội chủ nghĩa. Nhiều cái họ làm tốt hơn hẳn ta. Nhìn chung,
tại những nước này người dân có nhiều quyền tự do dân
chủ hơn người dân nước ta, các quan chức nhà nước làm
việc nghiêm túc và có chất lượng cao hơn, bộ máy nhà nước
có hiệu quả hơn, vân vân.., khỏi phải nói đến không ít
gương tốt – trong đó có chuyện buồn rất đáng ghi nhớ và
trân trọng như là cái chết tự vẫn của cố Tổng thống Roh
Moo-huyn… Tại những nước này, tất cả những việc làm trong
bộ máy quốc gia, của các viên chức mọi cấp và của đảng
cầm quyền đều phải gắn với hiến pháp và luật pháp với
tính cách là sự ràng buộc tối thượng. Những nước văn minh
tôi nói đến ở đây bao gồm không ít những nước đang phát
triển có thu nhập theo đầu người chỉ ngang bằng nước ta,
hoặc nhiều hơn nước ta một chút, hoặc thậm chí kém hơn, ví
dụ như Moldova, Ấn Độ, Philippines, Indonesia… Không phải mọi
chuyện ở những quốc gia này đều mỹ mãn, nhưng công khai minh
bạch hơn ở nước ta rất nhiều trên 2 tiêu chí cơ bản, đó
là: "cái được phép làm", và "cái bị cấm". Ở những
nước này không thể tùy tiện vận dụng những khái niệm chung
chung như "chỉ đạo", "lãnh đạo", "quán triệt",
"chống diễn biến hòa bình", phải kiên định "giữ vững
định hướng"…
Theo tôi, nên bỏ cách nói "định hướng xã hội chủ nghĩa"
chung chung và quá mơ hồ như thế này đi, vì nó chỉ có tác
dụng biện hộ cho lạm dụng. Chỉ nên trong khuôn khổ của
hiến pháp và pháp luật hiện hành nói thẳng ra các việc A, B,
C,.. mà Đảng và các đảng viên phải làm, nhà nước, cán bộ
và công dân ta phải làm, những cái gì là cấm. Còn ai thích mơ
mộng về định hướng xã hội chủ nghĩa, thì đấy là quyền
cá nhân riêng tư của người ấy – vì tư duy là tự do mà,
phải tôn trọng; nhưng đưa mơ mộng riêng tư của mình vào
luật pháp và thể chế của cả nước thì không được. Mỗi
công dân trong xã hội chúng ta, dù là ai, chỉ được phép có 3
thứ quyền giống nhau do hiến pháp quy định, ràng buộc, đó
là: quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ. Hiến pháp hiện hành dù
đang đứng trước yêu cầu phải sửa đổi, song cũng đã ghi
rõ được 3 thứ quyền giống nhau này của mọi người, phải
tìm cách thực hiện (xem: Hiến pháp sửa đổi 2001, Chương V,
các điều 50, 51, 52).
<em><strong>Hỏi:</strong> Vậy ông lo trệch hướng khỏi cái gì,
thưa ông?</em>
<strong>Trả lời:</strong> Tôi lo đại hội từ các cấp đến
toàn quốc mà tiến hành theo quá trình như thế này, thì có
thể nhiệm kỳ tới này Đảng lại sẽ trệch hướng khỏi
nhiệm vụ của mình như đã ghi trong Cương lĩnh (dự thảo):
"Đảng không có lợi ích nào khác ngoài việc phụng sự Tổ
quốc, phục vụ nhân dân…". Nói cụ thể hơn nữa, quá trình
chuẩn bị đại hội toàn quốc nếu tiếp tục được xúc
tiến như thế này, tôi lo có thể Đảng sẽ trệch hướng
khỏi những nhiệm vụ cấp bách nhất, nóng bỏng nhất của
đất nước trong những năm tới mà ở mức độ nhất định
dự thảo Báo cáo chính trị đã đề cập đến.
<em><strong>Hỏi:</strong> Tại sao ông lại nói dè dặt như vậy
về dự thảo Báo cáo chính trị?</em>
<strong>Trả lời:</strong> Đúng là có sự dè dặt này.
Đơn giản là theo thiển ý của tôi, dự thảo Báo cáo chính
trị và dự thảo Chiến lược phát triển đến năm 2020 vẫn
được soạn thảo chủ yếu theo đường mòn cũ của các Đại
hội trước cho đến nay, có quá nhiều việc được nhắc lại
hoặc chỉ có tên mà không có nội dung mới… Trong đầu, tôi
còn nghĩ sau này nếu thay đổi một số câu từ và điền lại
thời gian, thêm thắt ít câu từ mới cho hợp thời.., thì
những văn kiện dự thảo này về cơ bản vẫn còn có thể
dùng được cho Đại hội XII, XIII, hoặc lâu hơn nữa nếu
có… Suy nghĩ bệnh hoạn này của tôi nảy ra từ việc so sánh
những văn kiện dự thảo này với văn kiện của Đại hội X,
một số Đại hội trước đó nữa.
Xin lẩy ra vài ví dụ, các văn kiện Đại hội X và các văn
kiện dự thảo cho Đại hội XI khi đánh giá về thành tích và
yếu kém đều sử dụng cách tư duy và những khái niệm như
"được nâng cao", "được cải thiện", "khắc phục
được một bước", "còn một số hạn chế", "chậm
đổi mới", "còn nhiều bức xúc"…… Tôi tạm đặt tên
đó là cách tư duy và những khái niệm bao giờ cũng đúng,
nhưng chẳng nói lên được điều gì. Vì đấy là cách nói
chung chung, phổ cập cho mọi thời gian. Trong khi đó mỗi nhiệm
kỳ đại hội có rất nhiều vấn đề rất riêng với những
đặc thù riêng, đòi hỏi cách tiếp cận và xử lý phải rất
"riêng" cho từng vấn đề đặt ra. Ví dụ, vấn đề kinh
tế tập đoàn kinh tế nhà nước trong nhiệm kỳ Đại hội X
có rất nhiều vấn đề trầm trọng hơn so với các nhiệm kỳ
đại hội trước và đang đặt ra nhiều vấn đề bức xúc
mới rất gay gắt cho nhiệm kỳ Đại hội XI. Không phải ngẫu
nhiên gần đây đã có ý kiến trên báo chí cho rằng khái niệm
"sở hữu toàn dân" trong vấn đề đất đai như đang được
vận dụng là mầm mống cho tham nhũng của những người có
chức có quyền. Có ý kiến đề nghị bỏ hẳn những khái
niệm chung chung, mù mờ, còn nhiều tranh cãi về lý luận và
khoa học như "kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo",
"kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể là nền tảng vững
chắc của nền kinh tế quốc dân"… như đã từng được
viết ra tương tự trong các Đại hội VIII, IX, X và được
tiếp tục chép lại trong các văn kiện dự thảo chuẩn bị cho
Đại hội XI… Có ý kiến đề nghị bỏ hẳn cách Nhà nước
bao cấp quyền và vốn từ ngân sách quốc gia cho các tập đoàn
kinh tế Nhà nước để tạo ra những "quả đấm" và phải
chuyển hẳn sang hình thái Nhà nước mua và bán sòng phẳng
những dịch vụ công – kê cả trong lĩnh vực phát triển kết
cấu hạ tầng, vân vân… Không thể quy chụp bừa bãi đấy là
những ý kiến chống lại đường lối của Đảng, mà cần
công khai thảo luận tới cùng cho hết nhẽ.
Khi bàn về những nhiệm vụ mới, tất cả 2 loại văn kiện
này (Đại hội X và dự thảo cho Đại hội XI) hầu như đều
được xây dựng theo những tư duy vĩnh hằng đã từng được
viết đi viết lại trong các văn kiện của các Đại hội
trước, ví dụ như "đẩy mạnh", "tăng cường", "phát
triển", "nâng cao", "đổi mới", "cải tiến",
"khắc phục một bước", "hoàn thiện", "phải phòng
chống…"… Thế nhưng bằng những giải pháp nào, chính sách
cơ chế nào? Cuộc sống chẳng có một vấn đề nào có thể
giải quyết được bằng nguyện vọng, bằng mong muốn, bằng
một đòi hỏi, hay bằng một mệnh lệnh chay như vậy! Xin đơn
cử một ví dụ: Nhiều Đại hội nhận định cải cách chính
trị không theo kịp cải các kinh tế, Đại hội X đặt vấn
đề tiếp tục kiện toàn Quốc Hội, Chính phủ và đẩy mạnh
cải cách hành chính; dự thảo văn kiện Đại hội XI cũng
đặt vấn đề "hoàn thiện bộ máy nhà nước, tạo bước
chuyển mạnh về cải cách hành chính". Song biện pháp là
"đẩy mạnh cải cách lập pháp, tư pháp,… tập trung xây
dựng hệ thống hành chính nhà nước trong sạch vững
mạnh…" (dự thảo văn kiện Đại hội XI). Xin hỏi, cứ hô
hào tập trung và đẩy mạnh… như thế thì sẽ chỉ là mong
muốn, hay tệ hại hơn nữa sẽ chỉ còn là khẩu hiệu?
Sự thật là tình trạng lạc hậu của hệ thống chính trị
hiện nay đã thành trở ngại kìm hãm sự phát triển năng
động của đất nước.
Dù là có một số cải cách hành chính cụ thế mang tính thủ
tục đã được thực hiện trong thời gian nhiệm kỳ Đại hội
X, song nhìn chung trong nhiệm kỳ này tình trạng mất dân chủ
nặng nề hơn trước, thước đo rõ nét nhất là tham nhũng và
tội phạm cũng nhiều và trầm trọng hơn trước, xuất hiện
nhiều ách tắc mới. Cái khó nhất trong câu chuyện này đã
được cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt nêu ra nhiều lần trong
những kiến nghị bằng lời nói và bằng văn bản của mình
gửi các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước về yêu
cầu bức xúc phải xây dựng một Nhà nước mạnh. Theo đồng
chí Võ Văn Kiệt, Đảng thiếu hẳn ý chí chính trị và biện
pháp xây dựng một Nhà nước mạnh, có một Nhà nước mạnh
thì mới có thể có Đảng mạnh. Tôi hiểu ý của đồng chí
Võ Văn Kiệt là: Trong tình hình hệ thống chính trị một
đảng của nước ta, một nhà nước èo uột sẽ chỉ có thể
là mảnh đất mầu mỡ cho tha hóa của Đảng, kết cục cả
Đảng và Nhà nước đều yếu, sự phát triển của đất
nước bị kìm hãm.
Dự thảo Cương lĩnh chuẩn bị cho Đại hội XI viết "Quyền
lực nhà nước là thống nhất; có sự phân công, phối hợp
giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp,
hành pháp và tư pháp, có cơ chế kiểm tra, giám sát trong việc
thực hiện ba quyền đó… Đảng lãnh đạo hệ thống chính
trị đồng thời là bộ phận của hệ thống ấy…" Đây là
biện pháp xây dựng một nhà nước mạnh chăng? Tôi không tin
như vậy. Có rất nhiều vấn đề cần được thảo luận rảnh
rọt trong một đoạn trích ngắn ngủi vài dòng này của Cương
lĩnh (dự thảo), cần huy động trí tuệ và thảo luận dân
chủ để làm rõ.
Ví dụ: "Quyền lực nhà nước là thống nhất" – thống
nhất trên cơ sở nào? Vai trò của Hiến pháp đứng ở đâu
(chưa nói đến đòi hỏi bức xúc phải xây dựng Hiến pháp
mới). Trong mấy kỳ họp Quốc hội gần đây nhất, khi bàn về
những vấn đề quan trọng như bauxite Tây Nguyên, phá hội
trường Ba Đình, xáp nhập thủ đô, đường sắt cao tốc… có
đại biểu quốc hội đã nói thẳng ra Bộ Chính trị và Ban
chấp hành Trung ương Đảng là cấp trên của Quốc hội –
vậy quyền lực nhà nước thống nhất trên cơ sở nào?
"…có sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan trong việc
thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp…" Sao
lại phân công, sao lại phối hợp, thế thì luật pháp đứng
ở đâu, phải làm theo luật như thế nào? Không phối hợp,
không phân công thì không thực thi luật pháp hay sao? "Các cơ
quan" được nói tới ở đây là những cơ quan gì, luật pháp
nào quy định? Phối hợp và phân công trên cơ sở những luật
nào?… Trong những năm gần đây xuất hiện ngày càng nhiều ký
kết kết nghĩa giữa các cơ quan nhà nước với nhau trong việc
thực hiện công vụ, gần như là một "mốt" làm việc mới.
"Kết nghĩa" với nhau như vậy, luật pháp đứng đâu? Có
cách gì kiểm tra, giám sát những "kết nghĩa" như thế này?
Không có những "kết nghĩa" này thì luật pháp và những
công vụ không thực hiện được hoặc chỉ được thực hiện
tồi hay sao?…
"…Đảng lãnh đạo hệ thống chính trị, đồng thời là bộ
phận của hệ thống ấy". Trong cuộc sống thực hiện nay,
cái "bộ phận của hệ thống ấy" đang là cái hiện hữu
quyết định tối hậu toàn bộ hệ thống ấy. Đó chính là
hiện tượng đảng hóa trong toàn bộ hệ thống kinh tế, chính
trị, xã hội đang diễn ra ở đất nước ta trong suốt 35 năm
nay. Dự thảo Cương lĩnh viết như vậy là hợp pháp hóa hiện
tượng đảng hóa, và nếu muốn thì hoàn toàn có thể lạm
dụng để vô hiệu hóa bất kể nỗ lực cải cách thể chế
chính trị hay cải cách hành chính nào.
Đoạn này của Cương lĩnh (dự thảo) viết tiếp: "Đảng
gắn bó mật thiết với nhân dân, tôn trọng và phát huy quyền
làm chủ của nhân dân, dựa vào nhân dân đề xây dựng Đảng,
chịu sự giám sát của nhân dân, hoạt động trong khuôn khổ
Hiến pháp và pháp luật." Các Đại hội trước và Cương
lĩnh 1991 cũng nói và viết như vậy. Song thực tế đã diễn ra
như thế nào? Khi dư luận rông rãi trong dân và nhiều đại
biểu quốc hội không tán thành khai thác bauxite Tây Nguyên, thì
Đảng nói đây là chủ trương lớn của Đảng và cuối cùng
vẫn phải thực hiện. Các vấn đề như phá Hội trường Ba
Đình, sáp nhập Thủ đô, đường sắt cao tốc… cũng diễn ra
tương tự – vì là những chủ trương lớn của Đảng.
Cương lĩnh (dự thảo) nói Đảng "hoạt động trong khuôn khổ
Hiến pháp", cần nói rõ ra như thế là đứng dưới hay
đứng trên Hiến pháp? có thể diễn giải thẳng thừng ra Hiến
pháp là tối thượng được không? Thực tế có diễn ra như
thế không?.. Cương lĩnh (dự thảo) viết Đảng "chịu sự
giám sát của nhân dân"; trong thực tế cuộc sống cho đến
nay việc giám sát này diễn ra như thế nào, có thực hiện
được không? Hiệu quả?…
Bàn về quyền lực nhà nước, tóm lại là nếu thực hiện
những điều được gọi là thống nhất, tập trung, phân công,
phối hợp… như viết trong Cương lĩnh (dự thảo), thì các
quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp còn lại được bao nhiêu?
Chồng chéo nhau thế nào, được thực thi ra sao?.. Ngoài ra còn
có sự song trùng giữa hệ thống Đảng và hệ thống chính
quyền theo tinh thần "Đảng là một bộ phận của hệ thống
ấy"… Có thể nói Cương lĩnh (dự thảo) nêu lên khá đầy
đủ nội dung tập trung dân chủ và làm rõ thế nào là nhà
nước pháp quyền định hướng xã hội chủ nghĩa.
Còn nhiều ví dụ khác nữa.
Tôi hy vọng đã nói rõ được phần nào tại sao tôi có thái
độ dè dặt đối với các văn kiện dự thảo chuẩn bị cho
Đại hội XI.
<em><strong>Hỏi:</strong> Xin phép được nêu lên một câu hỏi
khó: Nhìn vào mọi việc chuẩn bị để sắp sửa đưa ra bàn
tại Đại hội XI, theo ông vấn đề nào là hóc búa nhất?</em>
<strong>Trả lời:</strong> Tôi thực sự muốn uốn lưỡi bẩy
lần trước khi nói, vì trong những vấn đề khó Đại hội XI
phải giải quyết, chọn ra vấn đề hóc búa nhất thật không
dễ…
Nghĩ đi nghĩ lại, theo tôi, có lẽ đổi mới xây dựng Đảng
là vấn đề khó nhất…
Càng nghĩ, tôi càng tin như vậy.
Lý lẽ của tôi như thế này: Chí ít từ Đại hội VII cho
đến nay, vấn đề xây dựng Đảng là vấn đề được các
Đại hội quan tâm nhiều nhất, công sức bỏ ra cho nhiệm vụ
này trong xuốt những khóa Đại hội này rất lớn; riêng trong
nhiệm kỳ khóa Đại hội X những nỗ lực này càng lớn…
Song có lẽ trong khóa nhiệm kỳ Đại hội X này, nếu lấy
những hiện tượng xuống cấp và những hiện tượng tiêu cực
đã xảy ra trong đời sống mọi mặt của đất nước làm
thước đo, nếu lấy những sai phạm và những hiện tượng
bất cập trong thực hiện những nhiệm vụ phải giải quyết
trong quá trình phát triển của đất nước làm thước đo, nếu
lấy tình trạng mất dân chủ đang gia tăng, nếu lấy lòng tin
của nhân dân đối với chế độ và đối với Đảng làm
thước đo.., nghĩa là đại thể với cách nghĩ Đảng là lực
lượng chính trị duy nhất nắm quyền lãnh đạo đất nước,
vì lẽ này Đảng cũng phải là người chịu trách nhiệm toàn
diện về tình hình mọi mặt của đất nước… Với cách nghĩ
như thế, đổi mới xây dựng Đảng có lẽ là nhiệm vụ khó
nhất của Đại hội XI.
Với cách nghĩ như vậy, tôi cho rằng trong nhiệm kỳ khóa Đại
hội X Đảng lại xuống cấp thêm một nấc nữa, vì hai nguyên
nhân chính:
- Những việc phải làm trong nhiệm vụ xây dựng và bảo
vệ đất nước trong khóa này khó khăn phức tạp hơn, Đảng
phạm nhiều sai lầm nghiêm trọng hơn, bất cập của Đảng gia
tăng.
- Tình trạng tha hóa trong đội ngũ cán bộ đảng viên
trầm trọng hơn trước, tiếp tục làm giảm sút , thậm chí có
lúc có nơi làm tê liệt tính cảnh giác cách mạng và tính
tiền phong chiến đấu của Đảng (nhất là trong nhiều vấn
đề kinh tế và an ninh quốc phòng mà dư luận phản đối của
nhân dân và báo chí đã nêu lên), khiến cho tính bất khả xâm
phạm của chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia bị tác
động, lòng tin của nhân dân giảm sút.
Rất tiếc tình hình nêu trên chưa được kiểm điểm nghiêm
khắc trong các văn kiện dự thảo chuẩn bị cho Đại hội XI.
Tình hình còn thúc bách hơn nữa ở chỗ cải cách hệ thống
chính trị hiện nay trở thành chìa khóa để giải quyết thành
công những nhiệm vụ và những thách thức mới của đất
nước trong tình hình mới. Nhiệm vụ cải cách này không thể
trì hoãn. Đổi mới xây dựng Đảng là bước đột phá, là
tiền đề cho tiến hành cuộc cải cách thể chế chính trị
đã trở nên chín muồi. Sự tồn tại và vai trò lãnh đạo
của Đảng cũng bắt buộc phải tiến hành cuộc cải cách thể
chế chính trị này. Song các văn kiện dự thảo chuẩn bị cho
Đại hội XI không đặt vấn đề như thế.
Thậm chí các văn kiện dự thảo này có những bước thụt lùi
rất đáng suy nghĩ, có những tư duy sai, có nhiều nhận định
sai về tình hình thế giới và tình hình trong nước; nhiều
đảng viên tâm huyết đã lên tiếng phê phán. Rõ nét nhất là
những bài viết của đồng chí Trần Đức Nguyên phân tích
những "thụt lùi" của Cương lĩnh (dự thảo), các bài viết
của đồng chí Bùi Đức Lại phân tích sự cần thiết phải
xây dựng chế độ dân chủ nhân dân ở nước ta… Trên báo
chí còn nhiều bài khác rất có ý thức trách nhiệm suy nghĩ
theo hướng này. Tất cả những kiến nghị như vậy cần
được phân tích kỹ trong Đại hội XI để đi đến kết
luận.
Riêng tôi xin nêu thêm nhận xét: Mặc dù công sức bỏ ra lớn
như thế, nhưng hầu như Đảng chưa gặt hái được gì đáng
kể trong nhiệm vụ đổi mới xây dựng Đảng, trong khi đó sự
tha hóa trong Đảng gia tăng. Hướng dẫn số 112 HD/BTGTW ngày
10-09-2010 của Ban Tuyên giáo viết "…Không đăng và phát trên
các phương tiện thông tin đại chúng những ý kiến phản bác
chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng, về con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội, về học thuyết Mác – Lê
nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, về vai trò lãnh đạo của
Đảng; những vấn đề cần giữ bí mật về quốc phòng, an
ninh, đối ngoại; những ý kiến đả kích cá nhân hoặc tổ
chức đảng, cơ quan nhà nước." Hướng dẫn này phản ánh
một bước tha hóa mới của Đảng. Trong nhà nước có chế
độ chính trị một đảng, việc của Đảng cũng là việc của
quốc gia, vì thế Hướng dẫn 112 còn vi phạm điểu 53 của
Hiến pháp, ghi rõ: "Điều 53 : Công dân có quyền tham gia quản
lý Nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận các vấn đề chung
của cả nước và địa phương, kiến nghị với cơ quan Nhà
nước, biểu quyết khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân."
Đặt vấn đề đổi mới xây dựng Đảng như đã viết ra trong
các văn kiện dự thảo chuẩn bị cho Đại hội XI, nỗi lo
trệch hướng trong tôi càng day dứt.
Hỏi: Nêu lên nhiều ý kiến quan trọng như vậy, xin ông cho
biết ông có định nêu lên những kiến nghị cụ thể gì với
Đại hội XI không?
Trả lời: Cách đây gần một năm, trong phạm vi hiểu biết
của mình, tôi đã viết bài "Việt Nam trong thế giới thập
kỷ thứ hai thế kỷ 21" và bài "Trách nhiệm lịch sử",
phân tích Việt Nam đang đối mặt với một thế giới như
thế nào và nêu ra những vấn đề nước ta phải giải quyết
trong thập kỷ 20 của thế kỷ này.
Tựu trung lại, 2 bài viết này tôi cố gắng trình bầy 3 nhiệm
vụ trọng đại nhất Việt Nam cần hoàn thành trong thập kỷ
tới:
1. Đưa đất nước bước vào một thời kỳ phát triển
mới.
2. Xử lý thành công mối quan hệ đối ngoại khó nhất là
đối với Trung Quốc, để bảo tồn lợi ích quốc gia, vì lợi
ích của bình, hữu nghị và hợp tác.
3. Cải cách hệ thống chính trị để phát huy sức mạnh
toàn dân tộc cho việc thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ
trên.
Các văn kiện dự thảo chuẩn bị cho Đại hội XI hầu như
không thấy bóng dáng những ý kiến của tôi nêu trong 2 bài
viết này. Nghĩa là những suy nghĩ, kiến nghị của tôi có thể
không được lắng nghe. Hoặc có thể những điều tôi nêu lên
trong hai bài này là sai.
Kinh nghiệm này không phải là lần đầu tiên. Tôi đã từng so
sánh các văn kiện dự thảo chuẩn bị cho Đại hội X với
những văn kiện chính thức đã được Đại hội X thông qua.
Cả một phong trào thảo luận sôi nổi khắp toàn quốc hồi
ấy góp ý cho Đại hội X chỉ mang lại kết quả sửa đổi và
bổ sung một số từ trong các văn kiện chính thức. Biết vậy,
nhưng trách nhiệm và lương tâm người công dân đảng viên
trong tôi vẫn bắt tôi cầm bút viết hai bài nói trên góp ý
với Đại hội XI, chí ít là để trao đổi rộng rãi trong dư
luận nhân dân. Trong thâm tâm, đây còn là cách riêng của tôi
tôn kính công lao của tổ tiên nhân dịp kỷ niệm 1000 năm
Thăng Long.
Trong bài Trách nhiệm lịch sử tôi cố làm rõ cải cách thể
chế chính trị đã trở nên bức bách và là trách nhiệm hàng
đầu của Đảng trong giai đoạn phát triển hiện nay của đất
nước, là vấn đề quan trọng nhất Đại hội XI cần giải
quyết. Nội dung chính yếu của cải cách thể chế chính trị
lần này diễn đạt nôm na là phải làm cho Đảng là Đảng,
Nhà nước là Nhà nước, ai phải làm đúng việc người nấy
trên cơ sở Hiến pháp là tối thượng, phát huy dân chủ làm
nền tảng cho đoàn kết và hòa hợp dân tộc để thực hiện
quyền lực của nhân dân, khắc phục hẳn tình trạng hai trong
một và một trong hai trong cấu trúc và trong mối quan hệ giữa
Đảng và Nhà nước như đang diễn ra hiện nay.
Bây giờ tôi đang quan tâm theo dõi những ý kiến tâm huyết
của nhiều người, tôi rất chú ý đến những ý kiến nêu lên
sự cần thiết phải xây dựng Hiến pháp mới và đẩy mạnh
thực hiện dân chủ.
<em><strong>Hỏi:</strong> Cảm ơn ông. Xin nêu một câu hỏi cuối
cùng: Ông nghĩ gì chung quanh vấn đề Đại hội bầu Tổng bí
thư kiêm Chủ tịch nước?</em>
<strong>Trả lời:</strong> Những ngày gần đây tôi có dịp hầu
chuyện vài vị lão thành cách mạng, trao đổi ý kiến với
nhiều đảng viên đã vào sâu cái tuổi "thất thập cổ lai
hy" như tôi. Rất tiếc là một bầu không khí bi quan bao chùm
những đối thoại như thế về các văn kiện dự thảo chuẩn
bị cho Đại hội XI. Có cụ còn nói: Thôi, quên chuyện văn
kiện đi!
Tuy nhiên, vâng tuy nhiên, trong những đối thoại này có một
luồng ý kiến đáng chú ý: Nếu Đại hội bầu được Tổng
bí thư có bản lĩnh và phẩm chất, thì các văn kiện dù hay hay
dở cũng không thành vấn đề lắm, vấn đề nhân sự là bầu
Tổng bí thư mới là quyết định.
Tôi thấy luồng ý kiến này không phải vô lý.
Trong bài viết "Việc của Đảng là việc của quốc gia"
(Tuần Viêt Nam, ngày 08-03-2010) tôi đã nêu suy nghĩ của tôi về
vấn đê này. Hôm nay chỉ xin nhắc lại vắn tắt: (a) xin đừng
bầu cử hình thức; (b) người được bầu cần gương mẫu về
công khai minh bạch, có cam kết công khai với cả nước (chương
trình hành động) những việc mình sẽ làm để thực hiện
những nhiệm vụ hay một số nhiệm vụ trọng đại nhất của
đất nước trong nhiệm kỳ 5 năm này, có tuyên thệ thực hiện
cam kết; (c) Đại hội XI quyết định và tổ chức cách thức
giám sát công khai trong toàn Đảng và cả nước việc thực
hiện những cam kết của Tổng bí thư.
Đại hội kiến nghị và Quốc Hội quyết định bầu Tổng bí
thư làm Chủ tịch nước, thì đây sẽ là một đổi mới và
cũng một may mắn cho đất nước.
Xin cảm ơn ông./.
____________________________
[1] Đại ý đồng chí này nói: 50 năm nữa đến lượt ai làm
việc thì người ấy lo giai quyết hậu sự chuyện cho thuê
rừng này…
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/6591), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét