nước ta là như thế.</strong></em>
Trong một văn bản dài thì <em>đoạn mở đầu</em> của nó
nhằm đưa nhanh người đọc đi tới chỗ mà người soạn thảo
muốn; còn <em>đoạn kết</em> nhằm chốt lại điều gì đó.
Đoạn kết dự thảo Cương Lĩnh trình đại hội XI viết
(nguyên văn):
<div class="special_quote"><em>Cương lĩnh này là ngọn cờ chiến
đấu vì thắng lợi của sự nghiệp xây dựng đất nước
Việt Nam từng bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội, định
hướng cho mọi hoạt động của Đảng hiện nay và trong những
thập kỷ tới. Thực hiện thắng lợi Cương lĩnh này, nước
nhà nhất định trở thành một nước xã hội chủ nghĩa phồn
vinh.</em>
<em>Đảng kêu gọi tất cả những người cộng sản, toàn thể
đồng bào ở trong nước và ở nước ngoài mang hết tinh thần
và nghị lực phấn đấu thực hiện thắng lợi Cương lĩnh,
vững bước đi tới tương lai.</em></div>
Như vậy, theo văn kiện, muốn tới CNXH phải đi "từng bước
quá độ", mỗi bước tính bằng "những thập kỷ" (bước
đầu, kể từ khi đổi tên nước năm 1976 là <em><strong>Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam</strong></em> cho đến nay đã là
trên ba chục năm và chỉ còn nước ta - có lẽ là nước cuối
cùng cùng với Libya (Đại Dân quốc Nhân dân Xã hội Chủ nghĩa
Ả Rập Libya) mà quốc hiệu có cụm từ "xã hội chủ
nghĩa"1 ). Sẽ gian khó, phức tạp, do vậy đảng ta phải nhấn
mạnh Cương Lĩnh là "ngọn cờ chiến đấu"; và phải huy
động mọi nguồn lực của "toàn đảng, toàn dân", "mang
hết tinh thần, nghị lực phấn đấu" để thực hiện. Dẫu
vậy, phải hết <em><strong>thời kỳ quá độ</strong></em> nước
ta mới "thành một nước XHCN". Lại còn thời kỳ đi lên
CNCS tiếp theo nữa chứ.
<em>Đi lên CNXH là khát vọng của nhân dân ta </em>(Cương Lĩnh).
Nếu đúng vậy, đảng CSVN cần giữ vững sứ mạng lãnh đạo
và cầm quyền, dù hết sức lâu dài, nhưng đó là do lịch sử
trao phó - cho tới tận khi nào nước ta có CNXH, rồi chủ nghĩa
Cộng Sản, dân ta bước vào Thế Giới Đại Đồng. Tính ra,
không thể dưới vài-ba thế kỷ. Trung Quốc dự kiến một thế
kỷ để có "cơ sở vật chất ban đầu" của CNXH mà vẫn
bị coi là quá lạc quan.
Chốt lại, <em><strong>thời kỳ quá độ sẽ rất dài, CNXH còn
rất xa</strong></em>.
<strong>XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN
CNXH</strong> là tên văn bản.
Do vậy, điều đương nhiên là văn bản phải sử dụng các từ
CNXH và XHCN. Và quả nhiên, chúng xuất hiện hơi nhiều: 22 lần
đối với tính từ XHCN và 15 lần đối với danh từ CNXH.
Cái gọi là "CNXH" mà dân Liên Xô tốn cả đời người để
xây dựng, rốt cuộc lại không phải là CNXH. Chính dân Liên Xô
đã hoảng sợ đưa nó vào Lịch Sử - như <a
href="http://chungta.com/Desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Suy-ngam/Dang_cong_san_tan_ra_Lien_Xo_am_tham_rut_khoi_vu_dai/">loạt
bài của THỜI NAY nêu trên báo Nhân Dân điện tử (tháng
10-2010)</a>. Rõ ràng, CNXH dù trên giấy tốt đẹp đến đâu,
vẫn không phải cái có thể đem thử nghiệm tuỳ hứng trong
cuộc sống. Và, kể từ khi Mác và Enghen công bố Tuyên Ngôn
Đảng Cộng Sản cho Quốc tế cộng sản Đệ Nhất tới nay đã
162 năm, trên hành tinh chúng ta chưa đâu có CNXH đích thực.
Trong khi đó, các bậc cách mạng tiền bối khi nói về CNXH
(trên lý thuyết, tất nhiên) lại chỉ chấm phá vài nét khá sơ
sài, khiến không ai có thể mường tượng cho cụ thể được.
Chính Lê nin cũng không hình dung ra nó khi ông phải thay chính
sách "cộng sản thời chiến" bằng NEP. Còn <a
href="http://chungta.com/Desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Suy-ngam/Tien_len_CNXH_tu_phuong_thuc_san_xuat_chau_A/">Stalin
- người có công sáng tạo cụm từ "chủ nghĩa
Mác-Lênin"</a>, cũng là người xác định nội hàm cho nó, và
đích thân áp dụng nó để xây dựng CNXH – thì rốt cuộc
lại thành một chế độ mang đặc trưng "phương thức sản
xuất châu Á", rất lạc hậu, khá tàn bạo. Nông nỗi nào ra
thế?
Dẫu sao, hãy thống nhất một điều, từ nay hễ nói tới cụm
từ "chủ nghĩa Mác-Lênin", chúng ta phải nhớ tới người
sáng tạo ra nó: Stalin.
Chốt lại, CNXH (danh từ) còn khó hình dung, chưa ở đâu có;
vậy thì XHCN (tính từ) càng cần được tìm hiểu cho thấu
đáo. Nhất là, với một văn bản nghiêm túc như Cương Lĩnh –
liên quan quãng đường tính bằng thế kỷ, lôi cuốn toàn dân
tộc ta vào cuộc – càng phải được hiểu cho tường tận.
Xin nói ngay: đến nay, chính tôi cũng chưa tường tận, và sẵn
sàng nghe mọi giải đáp.
<strong>Sử dụng một từ sẵn có phải tôn trọng nội hàm đã
xác định của nó!</strong>
Chúng ta có quyền nghĩ ra một từ mới và gán cho nó một nội
hàm, miễn là mọi người chấp nhận và đồng ý sử dụng nó.
Điều này không dễ, trí thức nước ta đóng góp rất ít.
<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>Căn bệnh ấu trĩ tả
khuynh, duy ý chí là căn bệnh của Đảng ta theo lời nhận xét
của Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh vào dịp Đại hội VI: Căn
bệnh này có liên quan đến "nguồn gốc lịch sử là nước ta
chưa trải qua giai đoạn dân chủ tư sản", "tư tưởng phong
kiến còn nặng nề", "trình độ kiến thức, khả năng thông
tin còn thấp kém"…<img class="quoright" src="/misc/quoright.png"/>
<br class="quoteclear"></div></div>
Không nghĩ ra từ mới thì vay mượn mà dùng, cũng hoàn toàn là
chuyện bình thường, nhưng phải tôn trọng nội hàm gốc của
từ. Đó là thái độ văn hoá, sòng phẳng và lương thiện. Các
nhà cách mạng tiền bối (Lương Văn Can, Phan Bội Châu, rồi
đến Hồ Chí Minh…) đều có thái độ như vậy khi sử dụng
các khái niệm mới - của cách mạng tư sản - như dân chủ,
tự do, dân quyền, pháp quyền… vân vân. Chúng ta vẫn cứ
dùng, không cần chú thích gì thêm, chứng tỏ chúng được
hiểu theo nguyên gốc. Khi cần giải thích để đồng bào trình
độ thấp cũng hiểu được, các vị vẫn trung thành với nghĩa
gốc của từ ngữ.
Sau này, nhiều từ được một số người gắn thêm tính từ,
như "kiểu phương Tây" và "kiểu phương Đông" để phân
biệt…
Không khó lắm để nhận ra mục đích của sự phân biệt: vì
học thuật hay vì cái khác.
Trước hết, liệu chúng có khác biệt thật hay không. Thứ hai,
nếu có, bối cảnh dùng từ có cần phân biệt hay không. Cuối
cùng tính từ thêm vào để phân biệt có bóp méo hay đảo
ngược khái niệm gốc không. Giả sử, nếu thật sự có hai
kiểu dân chủ (phương Tây và phương Đông) thì nội hàm cơ
bản/ bản chất của khái niệm dân chủ vẫn phải là một.
Phần khác biệt, dù kể lể ra vô số, nhưng cộng lại vẫn
chỉ là chi tiết. Để dễ hiểu, đã là "người" thì dù ở
phương Tây hay phương Đông vẫn cứ là "người", dù có
thêm cả đống tính từ để phân biệt rõ thêm.
<strong>Thêm XHCN vào khái niệm (để phân biệt) là cần thiết,
nhưng xin chú ý…</strong>
Tính từ XHCN được dùng để nêu tính ưu việt của CNXH so
với các chủ nghĩa khác. Nguyên tắc muôn thuở là, tính từ
không được phép làm thay đổi nghĩa cơ bản của danh từ -
như trên đã nêu. Khi ta nói "xã hội XHCN" thì "xã hội"
là một danh từ có nội hàm cơ bản đã xác định, không ai
được tự ý thay đổi. Nhưng khái niệm "xã hội XHCN" là
cái hoàn toàn mới hơn (chưa có mô hình trên thực tế), do vậy
chúng ta buộc phải xác định rõ nội hàm (lý thuyết) cho nó.
Đương nhiên, chúng ta có quyền dùng suy nghĩ chủ quan để gán
cho nó một nội dung theo ý ta muốn - tất nhiên có dựa vào
những căn cứ khoa học nào đó. Ví dụ, với Việt Nam thì nội
hàm của "xã hội XHCN" là: <em>Dân giàu, nước mạnh, xã
hội dân chủ, công bằng văn minh…</em> Hai vấn đề sẽ nảy
sinh:
a) Nội hàm này đã đặc trưng/ bản chất chưa? Chú ý: càng
phải dài dòng giải thích, kể lể, lại càng ít đặc trưng
(nếu không cẩn thận, có khi nó chỉ mới đặc trưng cho
"<em><strong>xã hội tư sản văn minh</strong></em>" ở thời kỳ
phát triển rất cao);
<div class="special_quote"><em>Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân
dân ta xây dựng là một xã hội: Dân giàu, nước mạnh, dân
chủ, công bằng, văn minh; do nhân dân làm chủ; có nền kinh tế
phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và
chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu; có
nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con
người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện
phát triển toàn diện; các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam
bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển;
có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do
nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo; có quan
hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước trên thế
giới (trích Dự thảo Cương Lĩnh).</em></div>
b) Nếu (về lý thuyết) được coi là đặc trưng, liệu thực
tiễn có chấp nhận nó? Câu hỏi này chỉ tương lai hàng thế
kỷ mới trả lời được. Như trên đã "chốt lại", thời
kỳ quá độ rất dài, thế hệ trẻ em sinh năm 2010 chưa hẳn
đã thấy CNXH. Do vậy, chúng ta cần có đủ khiêm tốn để
không quá khẳng định hoặc quá ca ngợi một sự vật chưa
hiện hình.
Với các khái niệm khác có gắn tính từ XHCN, như: Chế độ
XHCN, nhà nước XHCN, pháp quyền XHCN, dân chủ XHCN, con đường
XHCN, định hướng XHCN, Tổ quốc XHCN… vân vân, cũng đều
phải làm rõ như vậy. Tất cả, chúng mới chỉ tồn tại về
lý thuyết với nội hàm chưa xác định - trừ một điều
được hứa hẹn là chúng sẽ "tốt hơn" cái tương tự
(đang thật sự tồn tại) của CNTB. Chúng ta không thể hành văn
như chúng đã có hoặc sắp có. Nhiều khi một văn bản hết
sức nghiêm túc lại nguy cơ trở thành hài hước.
<strong>Thêm một ví dụ: khái niệm "Pháp quyền"</strong>
Khái niệm "dân chủ", "tự do", "pháp quyền" (danh
từ)… sinh ra trong chế độ tư bản, đều hàm nghĩa "tốt",
với nội hàm cơ bản đã xác định – dù nó gắn thêm tính
từ nào. Hồ Chí Minh đã sử dụng chúng rất nhiều lần và
phấn đấu cả đời để chúng thành hiện thực cho dân ta
được hưởng. Chưa thấy ở đâu Hồ Chí Minh phân biệt
"<em>dân chủ tư sản</em>" với "<em>dân chủ XHCN</em>".
Chính là các nhà lãnh đạo và lý luận sau này của đảng ta
đã thêm tính từ XHCN vào các danh từ này. Do vậy, cần xác
định cho rõ nội hàm, sao cho phân biệt rạch ròi với các khái
niệm "gốc" mà Hồ Chí Minh đã sử dụng.
Hãy khẳng định lại: Dân chủ (tư sản) là "tốt". Một
cách rất chính đáng (nhưng cũng rất chung chung) ta có thể nói:
dân chủ XHCN còn… "tốt hơn". Nhưng ta không có quyền nêu
"dân chủ XHCN" chỉ nhằm biến "dân chủ tư sản"
thành… xấu. Thái độ cần thiết là kế thừa, thực hiện
cái đã có sao cho tốt, rồi sau đó mới là tìm cách làm tốt
hơn nữa.
Khái niệm "pháp quyền XHCN" cũng vậy – do chúng ta đặt ra,
trên lý thuyết - chỉ hàm ý là sẽ "tốt hơn", chứ nó
không được phép biến pháp quyền TBCN thành… xấu. Ngược
lại, pháp quyền TBCN (có từ vài trăm năm nay) vẫn đáng để
nhiều Nhà Nước hiện tại phải thành tâm học tập. Chẳng
hạn, Nhà Nước pháp quyền ở Mỹ đã được xác định từ
1787 khi Hiến Pháp Mỹ ra đời (tam quyền phân lập), còn phương
châm "của dân, do dân, vì dân" được tổng thống Abraham
Lincoln nêu lên từ cách đây 147 năm (1863). Sau hàng 1-2 thế kỷ
hoàn thiện dần, nó đã cho phép đất nước này có một tổng
thống da đen. Hãy khiêm tốn mà đồng thuận với nhau: Chúng ta
còn xa mới đạt được như vậy (Việt kiều da vàng chưa
được phép tham gia chính phủ) nhưng mong ước của chúng ta là
đuổi cho kịp, sau đó mới là vượt lên trước.
Dự thảo Cương Lĩnh viết: Nhà nước ta là Nhà nước pháp
quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân… Một cách
khiêm tốn, chúng ta hiểu rằng:
a) Đây là điều hiện tại ta chưa thể có (do vậy, liệu có
nên thay cách viết: Nhà nước mà chúng ta phấn đấu có được
khi kết thúc thời kỳ quá độ là Nhà nước pháp quyền XHCN
của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân…). Trong khi chờ đợi,
chúng ta có thể cứ thực hiện Nhà Nước pháp quyền tư sản
(vẫn phải coi là "tốt").
b) Ta đang học những nước văn minh hơn ta, dù đó là tư sản
(của dân, do dân, vì dân). Học bao giờ cũng để làm.
<strong>Mong rằng…</strong>
Cương Lĩnh hãy thể hiện sự khiêm tốn, thận trọng và minh
bạch hơn nữa, trước hết là cân nhắc kỹ khi sử dụng tính
từ XHCN. Các khái niệm Nhà nước XHCN, pháp quyền XHCN, dân
chủ XHCN, xã hội XHCN, tổ quốc XHCN… mới chỉ có trên lý
thuyết.
Mác dạy: tồn tại xã hội sinh ra ý thức xã hội. Chưa ở
đâu có CNXH hiện thực để sinh ra các loại ý thức XHCN.
Tôi hiểu vì sao có những vị góp ý nên có <a
href="http://chungta.com/Desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Suy-ngam/Xay_dung_che_do_Dan_Chu_Nhan_Dan/">Cương
lĩnh xây dựng chế độ dân chủ nhân dân - bước đầu của
CNXH</a> (đăng trên chungta.com). Với cương lĩnh Dân chủ Nhân
Dân, chúng ta chẳng cần dùng một tính từ liên quan tới một
khái niệm chỉ có mặt trên lý thuyết, xa xôi, còn rất lâu
mới thành hiện thực.
________________________
1 Một số nước có chế độ nhiều nét tương tự nước ta có
tên quốc hiệu không có cụm từ "Xã hội Chủ nghĩa": Cuba
(Cộng hòa Cuba), Myanma (Cộng hòa Liên bang Miến Điện), Trung
Quốc (Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa), Lào (Cộng hòa Dân chủ Nhân
dân Lào), Campuchia (Vương quốc Campuchia), Triều Tiên (Cộng hòa
Dân chủ Nhân dân Triều Tiên), Albania (Cộng hoà Albania), Thụy
Điển (Vương quốc Thụy Điển), Venezuela (Cộng hòa Bolivar
Venezuela), Nam Yemen (Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Yemen), Algérie
(Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Algérie), Angola (Cộng hòa Angola),
Mozambique (Cộng hòa Mozambique).
Nguồn: Chungta.com
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/6871), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét