Biển Đông [nguyên văn: Biển Nam Trung Hoa] ở diễn đàn an ninh
hàng đầu trong khu vực hôm thứ Sáu đánh dấu một bước
ngoặt thay đổi trong quan hệ Trung-Mỹ và phơi bày những thiếu
sót chiến lược sâu sắc ở châu Á.
Ngay cả khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ, bà Hillary Clinton tấn công
một cách khéo léo vào vấn đề Biển Đông tại Hà Nội, Hoa
Kỳ và các tàu hải quân Nam Hàn chuẩn bị cho giai đoạn tập
trận với quy mô lớn ở biển Nhật Bản, hay Biển [Hoa?] Đông,
gần phía Đông Bắc Trung Quốc – tăng thêm căng thẳng cho bức
tranh toàn cảnh.
Những gì đã xảy ra ở Hà Nội là đặc biệt quan trọng. Khi
bà Clinton tuyên bố rằng giải quyết việc đòi chủ quyền
lãnh thổ ở Biển Đông hiện nay là "lợi ích quốc gia" và
là "ưu tiên ngoại giao" của Hoa Kỳ, bà không chỉ phản ánh
mối quan tâm ngày càng tăng của Hoa Kỳ về khả năng thống
trị hàng hải Trung Quốc. Điều đó cũng cho thấy Washington đã
nắm vững một cơ hội lịch sử.
Hàng tháng qua, một điệp khúc ngày càng tăng mối quan ngại ở
Đông Á về sự quyết đoán của Trung Quốc đã đượ cất lên
tại Washington, cũng giống như chính quyền non trẻ của Tổng
thống Mỹ Barack Obama đã đưa ra những phương cách để trở
lại tham gia vào khu vực bị bỏ quên. Hoảng sợ về điều
được lặp đi lặp lại rằng, Hoa Kỳ là cường quốc suy
yếu, các viên chức Mỹ đã nói chuyện riêng về việc cần
xác nhận lại ưu tiên chiến lược của Hoa Kỳ ở châu Á.
Sự khẳng định ồn ào ngày càng gia tăng của Trung Quốc về
lịch sử của nó, và bây giờ là về luật pháp, đòi hầu như
toàn bộ vùng biển này – ví dụ qua việc giam giữ hàng trăm
ngư dân Việt Nam, việc quấy rối các tàu của Hoa Kỳ và các
lực lượng hải quân và những đe dọa thực hiện việc kết
thúc các thỏa thuận khai thác với Hà Nội đối với các công
ty dầu hỏa quốc tế khổng lồ – đã cung cấp cơ hội đó.
Hành động của Hoa Kỳ không chỉ làm hài lòng những nước
đòi chủ quyền trên quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, những
nước là đối thủ của Trung Quốc như: Việt Nam, Malaysia,
Philippines và Brunei, mà còn làm yên tâm các nước lớn hơn như
Hàn Quốc, Nhật Bản và Indonesia bằng cách gửi thông điệp
ảm đạm tới Trung Quốc.
Trong gần 15 năm qua, Washington đã kiên định quan điểm đứng
bên lề các căng thẳng trên Biển Đông, trên tuyến đường
thuỷ chiến lược và giàu khoáng sản nối Đông Á với Trung
Đông và châu Âu. Đại diện ngoại giao của họ thỉnh thoảng
quan tâm về sự cần thiết cho một cách giải quyết hòa bình
các tranh chấp lãnh thổ, nhưng không đứng về bên nào trong
việc tranh chấp.
Những lời bình luận của bà Clinton đã thay đổi tất cả.
Chúng đã đưa Hoa Kỳ đứng đầu trong vấn đề chủ quyền
của Trung Quốc, thứ mà gần đâyTrung Quốc đã nói là "lợi
ích cốt lõi", quy tắc ngoại giao đặt ngang với Đài Loan và
Tây Tạng về sự nhạy cảm.
Đầu năm nay, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, Tiến sĩ Robert
Gates đã nói tại một diễn đàn an ninh ở Singapore rằng,
Washington phản đối bất kỳ nỗ lực nào nhằm đe dọa các
công ty dầu khí của Hoa Kỳ tham gia hợp các đồng hợp pháp
trong khu vực.
Bà Clinton bình luận chính thức ở Diễn đàn Khu vực Asean,
trong các cuộc họp song phương và trong các tuyên bố công khai.
Trong khi đó, các viên chức của bà thông báo ngắn gọn với
nhóm báo chí đi cùng với phái đoàn Washington để họ không
bỏ qua điểm chính.
Trong khi bà bị mắc kẹt vào kịch bản cũ về việc không
đứng về bên nào, bà đã nói rõ ràng là Washington muốn thúc
đẩy các cuộc thảo luận và các giải pháp trong khu vực –
một thách thức trực tiếp tới Bắc Kinh, đã cố gắng, kín
đáo nhưng mạnh mẽ, để chặn đứng Asean thảo luận vấn
đề này và các viên chức ngoại giao đã nhấn mạnh nó phải
được xử lý song phương – nói cách khác, từng nước tranh
chấp xếp hàng để giải quyết riêng với Trung Quốc.
Bà Clinton nói: "Hoa Kỳ hỗ trợ quá trình cộng tác ngoại giao
của tất cả các bên tranh chấp để giải quyết các tranh
chấp lãnh thổ khác nhau mà không cần cưỡng chế. Chúng tôi
phản đối việc sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ
lực của bất kỳ nước tranh chấp nào".
Những lời nói của bà là một thắng lợi ngoại giao quan
trọng cho Việt Nam, một món quà từ Washington khi hai nước
đánh dấu 15 năm kể từ khi chính thức khôi phục các quan hệ
ngoại giao sau cuộc chiến Việt Nam và gần 20 năm bị cấm vận
kinh tế.
Trong nhiều tháng, Việt Nam đã tìm cách khai thác vai trò Chủ
tịch Hiệp hội mười nước Đông Nam Á để giữ cho vấn đề
Biển Đông nóng bỏng. Các nước tranh chấp vùng biển giàu có
đã tuyệt vọng trong việc nhằm đạt được tiến bộ về
một ràng buộc pháp lý của quy tắc ứng xử – một cam kết
trong tuyên bố năm 2002 đã ký kết giữa ASEAN và Trung Quốc
trên Biển Đông kêu gọi tự kềm chế. Tuyên bố ban đầu này
được coi là một bước tiến quan trọng, nhưng nó ngày càng
hiện ra như một tờ giấy lộn trong việc chống đối các hành
động của Trung Quốc.
Bà Clinton nhiều lần nhắc đến các nguyên tắc của tuyên bố
đó, như điệu nhạc vang lên bên tai [làm vui lòng] các quan
chức Việt Nam.
Chỉ một năm trước, Trung Quốc đã được nhiều người xem
như là đang chia rẽ Asean, với mỗi thành viên có quan hệ riêng
với Bắc Kinh trước khi ASEAN thống nhất. Có rất ít động
lực về vấn đề [Biển Đông] trong các cuộc họp chính thức.
Và trong bối cảnh, áp lực Trung Quốc là không đổi, theo một
số nhà ngoại giao Asean. Ngay cả Campuchia, chế độ đã từng
là liên minh chặt chẽ với Hà Nội, đang bác bỏ các nỗ lực
của Việt Nam, nhân danh Bắc Kinh.
Sự thận trọng đó vẫn còn nhìn thấy vài giờ trước khi bà
Clinton đến. Vào một ngày trước khi Diễn đàn Khu vực ASEAN
tổ chức, các ngoại trưởng của khối đã có cuộc họp chính
thức hàng năm với Bộ trưởng Ngoại giao Dương Khiết Trì.
Chỉ có Philippines nêu ra vấn đề Biển Đông. Sự dè dặt như
thế phản ánh cách truyền thống của Asean. Các cuộc họp và
các tuyên bố chính thức nói chung là nhạt nhẽo nhất.
Ngay cả Việt Nam hiếm khi đổ lỗi cho Trung Quốc trước công
chúng, khuynh hướng duy trì vẻ bề ngoài của tình anh em. Hôm
qua, tràn ngập một chiến thắng hiếm hoi, báo chí nhà nước
bao giờ cũng thận trọng đã bị hạn chế đưa ra những lời
lẽ tán dương chính thức về các cuộc họp.
Một quan sát viên ngoại giao cho biết: "Đó là điều đáng
chú ý. Không ai muốn dẫn đầu. Tất cả mọi người đều
chờ đợi để cùng nhau được an toàn".
Sự xuất hiện của bà Clinton hôm thứ Năm đã đem đến cảm
giác an toàn đó, khi lời lẽ truyền đi thái độ cứng rắn
mới của bà.
Vào lúc diễn đàn bắt đầu hôm thứ Sáu, 11 thành viên khác
đã sẵn sàng với các báo cáo, bao gồm Brunei, Malaysia,
Philippines và Việt Nam – những nước có phần được hoặc
mất nhiều nhất – cũng như Indonesia, EU, Úc và Nhật Bản.
Tiếp theo là từng nước thay phiên đọc các báo cáo.
Trong khi ông Dương bày tỏ sự bực tức sau đó, những gì xảy
ra không có gì bất ngờ đối với Bắc Kinh. Trong hơn một năm,
quân sự, diễn tập chính trị và ngoại giao đã cho thấy các
mối quan ngại ngày càng tăng trong khu vực.
Các viên chức quân sự Việt Nam đã kín đáo bay ra tàu sân bay
Hoa Kỳ ở Biển Đông và đã được mời lên trên chiếc tàu
ngầm của Hoa Kỳ ở Hawaii. Và Việt Nam đã cho phép các tàu
chiến Hoa Kỳ sửa chữa tại cảng địa phương.
Hà Nội cũng đã thực hiện một thỏa thuận với Moscow, đồng
minh chiến tranh lạnh trước đây để mua sáu tàu ngầm hiện
đại loại Kilo.
Trong khi đó, Lầu Năm Góc và các quan chức Bộ Ngoại giao Hoa
Kỳ ngày càng nói thẳng lời điều trần trước Quốc hội Hoa
Kỳ về sự cần thiết để khẳng định quyền hàng hải trong
vùng biển quốc tế bất chấp sự quan tâm của Trung Quốc.
Trong khi Trung Quốc tuyên bố nhiều [phần] Biển Đông là vùng
đặc quyền kinh tế, Hoa Kỳ và các quốc gia khác nhấn mạnh
rằng nó vẫn thuộc vùng biển quốc tế và vì thế các hoạt
động quân sự thường xuyên, gồm cả giám sát, đều được
phép.
Những căng thẳng này đã hiện ra khi ở Singapore, ông Gates nói
với các cử tọa gồm các sĩ quan cao cấp của Quân đội Giải
phóng Nhân dân Trung Quốc.
Một viên chức PLA đã nổi giận sau đó khi tuyên bố: "Chúng
tôi không xem nó như là một 'cái hồ của Trung Quốc', chúng
tôi cho phép [các tàu thuyền] vô sự đi qua. Nhưng tôi xin lỗi,
sự giám sát của Hoa Kỳ không phải là vô hại. Sự quan tâm
của Trung Quốc không phải được đánh giá thấp".
Việc có hay không chuyện Washington đánh giá thấp các mối quan
ngại kia vẫn được nhìn thấy rõ. Chắc chắn Bắc Kinh sẽ xem
những sự kiện ở Hà Nội như là một sự khiêu khích đáng
kể. Cũng có một cảm giác ngày càng tăng trong khu vực, rằng
biển là quan trọng đối với tham vọng của Trung Quốc cho
việc hải quân trên "đại dương" có thể hoạt động xa
bờ, vì chỉ có nó cung cấp lối vào vùng nước sâu đến Thái
Bình Dương và Ấn Độ Dương.
Điều rõ ràng là Hoa Kỳ hiện đang chuẩn bị để giải quyết
một trong những vấn đề khó khăn nhất trong khu vực – một
sự thay đổi chính sách mà sẽ không dễ dàng quay ngược trở
lại. Và với Trung Quốc, tuần trăng mật với bất kỳ nước
Asean nào thì đã đi qua.
Đối với tất cả những rủi ro, Washington nhận biết cơ hội.
Ngọc Thu dịch
Nguồn: http://www.viet-studies.info/kinhte/how_the_us_ambushed_china.htm
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/5813), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét