Dân Luận: Gamal Nasser và Phong trào Sĩ quan Tự do

Gamal Nasser và Phong trào Sĩ quan Tự do

1. Bối cảnh địa lý và lịch sử của Ai Cập
(Egypt)

Ai Cập là một quốc gia nằm ở góc Đông Bắc của Châu Phi
với diện tích và dân số đều tương đương với Việt Nam;
các phía Nam giáp Sudan, Tây giáp Lybia, Bắc giáp Địa Trung Hải,
Đông giáp Hồng Hải và nước Israel (Do Thái); hai biển này
thông với nhau bằng kênh Suez là thủy lộ nối liền hai châu Á
và Âu.

Ai Cập có nền văn minh lâu đời từ khoảng 3000 BC, với những
kỳ tích như Kim tự tháp và xác ướp trong thời gian ở vị
thế đế quốc hùng mạnh vào khoảng 2000 BC đến 500 BC. Nhưng
sau đó là một chuỗi liên tiếp bị chiếm đóng, đô hộ, cai
trị bởi các đế quốc khác nhau như Ba Tư, Hy Lạp, La Mã, Á
Rập, Thổ, Pháp và sau cùng là Anh. Với tình huống như vậy
đời sống dân chúng rất thấp, chỉ một số ít thuộc giới
giàu sang. Văn hóa và xã hội Ai Cập vẫn giữ nét văn minh Hồi
giáo từ thời các đế quốc Á Rập và Thổ truyền lại.

Trước và trong Thế chiến II, Ai Cập và Sudan được triều Vua
Farouk và Quốc hội bù nhìn cai trị, đầy tham nhũng, trên danh
nghĩa là độc lập nhưng thật ra dưới sự bảo hộ của đế
quốc Anh. Cho đến khi chiến tranh chấm dứt, Anh chỉ còn cai
quản vùng kênh Suez trong vài năm.

2. Gamal Abdel Nasser

Nasser là người có công đưa đất nước Ai Cập ra khỏi thể
chế quân chủ lỗi thời, mở ra kỷ nguyên độc lập, đặt
nền tảng cho một xã hội mới. Ông cũng đã trở thành lãnh
tụ tinh thần cho toàn khối Á Rập và là một trong các các
lãnh đạo chủ yếu của Thế giới Thứ Ba và Phong trào phi
Liên kết (không theo Mỹ lẫn Nga thời Chiến tranh Lạnh).

Nasser sinh năm 1918. Vì công việc làm ăn của người cha, gia
đình thường phải di chuyển đến nhiều thành phố, hoặc ông
được gởi cho lúc thì người chú, lúc thì bà ngoại nuôi
nấng và đi học ở nhiều trường khác nhau. Vì thế ông có cơ
hội thấy được sự phân chia giai cấp trong xã hội Ai Cập.

Vào năm 10 tuổi Nasser đã tham gia một cuộc biểu tình mà không
biết mục đích của nó là gì. Năm 17 tuổi ông bị thương
trong một cuộc biểu tình chống người Anh và đụng độ với
cảnh sát; ông bị bắt giam cùng một số thành viên của đảng
Xã hội Ai Cập. Thời gian ở bậc Trung học ông tham gia hoạt
động chính trị thường xuyên và trong năm cuối cùng chỉ
đến lớp có 45 ngày. Năm 19 tuổi tạm thời gác qua các hoạt
động chính trị, Nasser nộp đơn xin vào Học viện Quân sự
nhưng bị bác lần đầu và thành công ở lần thứ nhì nhờ
một quan chức chính phủ bảo trợ. Chính ở Học viện ấy mà
Nasser đã gặp được Abdel Amer và Anwar Sadat, sau này là hai vị
phụ tá đắc lực.

Năm 1939 sau khi tốt nghiệp Nasser mang quân hàm Thiếu úy trong
ngành Bộ binh và được bổ nhiệm đi Sudan vốn thuộc Ai Cập.
Tuy lương bổng khá so với đa số dân chúng quá nghèo nhưng
vẫn kém rất xa mức sống của giới thượng lưu. Thời gian
này Thế chiến II vừa bùng nổ và Ai Cập ở vị thế trung
lập, không tham chiến nhưng bị quân Anh và Đông minh chiếm
đóng làm căn cứ cho các hoạt động quân sự trong vùng. Trong
cuộc chiến Nasser và Sadat tiếp xúc các nhân viên người Ý
của phe Trục (gồm Đức, Ý và Nhật), lập kế hoạch đảo
chánh chính quyền Vua Farouk cùng lúc với một cuộc tấn công
của Ý để đánh bật lực lượng Anh ra khỏi Ai Cập. Tuy nhiên
kế hoạch ấy đã không được thực hiện; sau đó ông trở
về dạy ở Học viện Quân sự.

Năm 1942 Thủ tướng Ai Cập Maher bị nghi ngờ có cảm tình với
phe Trục khi Tướng Rommel của Đức đem đoàn quân xe tăng xâm
nhập nhằm kiểm soát kênh Suez và nguồn dầu hỏa. Vị Đại
sứ Anh ở Ai Cập, đi cùng một tiểu đoàn quân Anh xông vào
Hoàng cung của Vua Farouk, ra lệnh nhà Vua bãi nhiệm Maher và đưa
El-Nahhas thân Anh lên thay thế. Cũng như phần lớn dân chúng,
Nasser cho đó là sự vi phạm trắng trợn chủ quyền của Ai
Cập. Ông nói "Tôi lấy làm tủi nhục vì quân đội của chúng
ta đã không phản ứng gì trước cuộc tấn công ấy". Ông
nhận định việc phản ứng thụ động với đế quốc cũng là
một vấn đề quan trọng không kém gì bản thân chủ nghĩa đế
quốc.

Nasser bắt đầu tổ chức một nhóm gồm những sĩ quan trẻ,
yêu nước và có xu hướng ủng hộ một cuộc cách mạng. Nasser
tiếp xúc với họ chính yếu nhờ trung gian của Amer vốn đi
tìm hiểu thêm những sĩ quan khác trong các ngành của quân đội
và cung cấp cho Nasser hồ sơ về các sĩ quan ấy. Nhóm của
Nasser hoạt động trong bí mật và hơn nữa trừ ông ta, mỗi
người trong nhóm không hề biết gì về những thành viên khác,
trừ liên lạc viên và vài người làm việc trực tiếp.

Đến năm 1948, người Israel lưu vong trở về lập quốc thuộc
vùng Palestine giáp giới với Ai Cập. Nasser phục vụ trong đoàn
quân gồm 5 nước Ả Rập cùng tiến đánh Israel từ nhiều
hướng. Nhưng Israel toàn thắng, dẫn đến một thỏa ước mà
Nasser cho là nhục nhã cho Ai Cập.

3. Phong trào Sĩ quan Tự do

Sau cuộc chiến với Israel, Nasser bị nghi ngờ đang lập một
nhóm bí mật các sĩ quan bất mãn nên bị điều tra và thẩm
vấn, nhưng ông khéo léo thuyết phục chối bỏ. Nasser vẫn
tiếp tục công trình, lập một Ủy ban các Sĩ quan Tự do gồm 9
thành viên với chính kiến khác nhau, từ đảng Ai Cập Trẻ
với khuynh hướng dân chủ, tổ chức Huynh Đệ Hồi giáo, đến
đảng Cộng sản, và cả giới thượng lưu. Rồi tin đồn cũng
xì ra và dân chúng bàn tán về quân đội. Nasser đánh giá phong
trào chưa đủ sức đối đầu với chính quyền dù con số
thành viên đã lên đến 90 nên trong hai năm không làm gì hơn
việc tiếp tục tuyển chọn các sĩ quan mới và phân phát bản
tin mật nội bộ.

Những xáo trộn liên tiếp ở vùng Suez do người Anh kiểm soát
dẫn đến một chuỗi các cuộc nổi dậy, dân phu đình công, du
kích đánh phá đồn bót của quân Anh và tấn công giới
thượng lưu đang cộng tác với Anh. Nhưng chính phủ Ai Cập
cảnh cáo các phần tử yêu nước không được xen vào các lãnh
vực liên hệ với thực dân Anh. Nasser đánh giá đó là thời
điểm tốt để bắt đầu hành động và ông quyết định tung
ra một "chiến dịch ám sát đại trà". Nasser và một số sĩ
quan thực hiện vụ ám sát vị tướng bảo hoàng Pasha bằng
cách bắn vào xe ông này trên đường phố Cairo, thủ đô của
Ai Cập. Nhưng vụ này không thành công, trái lại một phụ nữ
qua đường bị trúng đạn và rên la thảm thiết. Về sau Nasser
thố lộ rằng hình ảnh ấy đã ám ảnh và cảnh cáo ông ta
về những hành động tương tự trong tương lai.

Nasser xác quyết phải tạo cho quân đội sự độc lập khỏi
chế độ quân chủ và qua trung gian của Amer, họ chọn Tướng
Muhammad Naguib vốn đã từng nộp đơn xin từ chức đến Vua
Farouk và bị thương ba lần trong cuộc chiến Palestine làm
người đứng đầu cho phong trào. Qua một nhật báo nổi tiếng,
họ cho đăng những bài đề cao lòng yêu nước của quân đội
và công trạng của Tướng Naguib, chuẩn bị dư luận cho một
cuộc đảo chánh trong tương lai. Vào thời điểm này, các nhóm
yêu nước Ai Cập bị chia rẽ và không được tổ chức chặt
chẽ. Phong trào Sĩ quan Tự do là môi trường duy nhất phát
khởi những hoạt động có tổ chức. Họ đăng báo về những
nhu cầu cần cải cách và công bằng xã hội cũng như tổ chức
biểu tình làm áp lực Vua Farouk phải thoái vị. Phong trào Sĩ
quan Tự do hoạt động đáng kể khơi mào cho chủ nghĩa Quốc
gia Ai Cập và nền độc lập khỏi sự chiếm đóng của Anh.

4. Cuộc cách mạng 1952

Năm 1952 hàng ngàn người dân tràn ra đường phố Cairo tấn
công các trụ sở nước ngoài và thân Anh. Một thời gian ngắn
sau Nasser được tin Vua Farouk đã biết tên các sĩ quan trong phong
trào và ý định của nhà Vua ra lệnh bắt giữ họ. Vì vậy
ông vội thảo kế hoạch chiếm chính quyền bằng các đơn vị
quân đội trung thành với phong trào. Nasser không tin rằng với
quân hàm Trung Tá mà ông được dân chúng chấp nhận như một
nhà lãnh đạo nên ông chọn Tướng Naguib đứng chỉ huy cuộc
đảo chính.

Cuộc đảo chính mơ ước từ lâu được phát động và được
tuyên bố thành công ngày hôm sau. Phong trào Sĩ quan Tự do chiếm
lĩnh các công thự, đài phát thanh, đồn cảnh sát và cơ quan
đầu não quân đội. Trong khi các sĩ quan đang chỉ huy các đơn
vị, Nasser với bộ quần áo dân sự nhằm tránh bị phe bảo
hoàng phát hiện, đi khắp nơi trong thủ đô Cairo để xem xét
tình hình. Để phòng ngừa sự xen lấn của nước ngoài, hai
ngày trước khi khởi sự, Nasser đã thông báo cho Mỹ và Anh,
cả hai đều đồng ý không trợ giúp Vua Farouk với điều kiện
nhà Vua không bị làm hại và được phép rời khỏi Ai Cập
trong danh dự.

Phong trào Sĩ quan Tự do không có ý định lên nắm quyền mà
chỉ thiết lập nền dân chủ đại nghị. Khi đảo chánh thành
công Nasser và phong trào đứng ở vị thế "bảo vệ cho quyền
lợi nhân dân" chống lại thể chế quân chủ và dành trách
nhiệm chính quyền cho giới dân sự. Vì vậy họ mời cựu Thủ
Tướng Maher (người bị nhà Vua giải nhiệm do lệnh của Đại
sứ Anh) trở lại làm Thủ Tướng và thành lập nội các toàn
dân sự. Phong trào Sĩ quan Tự do được đổi tên thành Hội
đồng Chỉ huy Cách mạng với Naguib làm Chủ tịch và Nasser Phó
Chủ tịch.

Tuy nhiên liên hệ giữa Hội đồng Cách mạng và Thủ tướng
Maher ngày càng căng thẳng vì Maher cho rằng những chương trình
do Nasser đề ra vốn gồm có cải cách ruộng đất, giải thể
quân chủ, và chính sách với các đảng chính trị đều mang
tính cải cách tận gốc, cho nên Maher từ chức chỉ vài tháng
sau đó. Tướng Naguib nhận lãnh chức vụ Thủ Tướng, Nasser
làm Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Nội vụ; và chính phủ
mới bắt đầu thi hành Luật Cải cách Ruộng đất (xin xem thêm
phần chót của bài này). Theo Nasser, chính cuộc cải cách này
mà cuộc đảo chính mới được xem là cuộc cách mạng. Nasser
cũng chỉ định Amer (quân hàm Trung Tá) là Tổng tư lệnh Quân
đội khiến một số sĩ quan cao cấp từ chức để phản đối
vì cho đấy là "chính trị hóa quân đội".

5. Nasser trở thành Tổng Thống

Năm 1953, Tướng Naguib trở thành vị Tổng Thống đầu, còn
Nasser được giữ chức Thủ tướng, chế độ quân chủ bị
giải thể, và Cộng Hòa Ai Cập được tuyên bố ra đời. Đến
năm 1954 tất cả quân Anh rút về nước qua một thoả ước
với Ai Cập.

Naguib và Nasser bắt đầu tranh giành quyền lực, sau khi vượt
qua được sự chống đối của Tổng thống Naguib thì Nasser
cấm chỉ các đảng chính trị và thành lập "Tập hợp Giải
phóng" như một phong trào toàn quốc để thay thế tất cả các
đảng phái. Nasser bị một thành viên của nhóm "Huỵnh đệ
Hồi giáo" tổ chức ám sát nhưng thất bại, và liền sau đó
ông tung ra một cuộc đàn áp chính trị qui mô, bắt giữ
khoảng 20 ngàn người, đa số là thành viên của Huynh đệ Hồi
giáo và đảng Cộng sản. Tổng thống Naguib bị giải nhiệm và
quản thúc tại gia suốt 18 năm cho đến khi được Sadat trả
tự do. Một số sĩ quan của Hội đồng Cách mạng đòi hỏi
dân chủ thật sự phải xa xứ sống lưu vong.

Để củng cố quyền hành cũng như tuyên truyền cho "Tập hợp
Giải phóng" Nasser đi khắp nước đọc diễn văn và kiểm soát
tất cả các cơ quan truyền thông. Năm 1955 Hội đồng Cách
mạng chỉ định Nasser làm Tổng thống mà không do dân bầu
lên. Năm 1956 bản Hiến pháp mới được soạn thảo, thiết
lập thể chế độc đảng, theo đó Đảng Liên hiệp Quốc gia
sẽ cử ra một ứng viên tổng thống cho dân chúng bầu. Nasser
được đề cử chức Tổng thống và trong cuộc Trưng cầu Dân
ý ông được đại đa số chấp thuận. Đồng thời Hội đồng
Cách mạng cũng tự giải thể và các thành viên từ chức khỏi
quân đội.

6. Cuộc khủng hoảng kênh Suez

Tai hội nghị "Các Quốc gia Á-Phi" (năm 1955 ở Bandung, Indonesia)
Nasser được xem là nhà lãnh đạo của khối Á Rập trong "Phong
trào phi Liên kết" cùng các vị khác như Nehru của Ấn Độ và
Tito của Nam Tư. Tuy nhiên Ai Cập phải mua vũ khí từ khối
Đông Âu đang theo Cộng sản để đương đầu với Israel và
tiếp tục giữ vai trò lãnh đạo trong vùng.

Các chính sách về nội trị và đối ngoại của Nasser như thế
xung khắc với quyền lợi của Pháp, Anh và Mỹ. Những bằng
cớ khác là Ai Cập đã trợ giúp phong trào giành độc khỏi
Pháp của Algeria, công nhận Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc,
chống việc thành lập METO (Tổ chức Hiệp ước Trung Đông).
Năm 1956, Anh và Mỹ làm áp lực bằng cách hủy bỏ ngân khoản
giúp xây dựng các đập nước. Nasser bèn trả đũa sau khi cân
nhắc khả năng người quân Anh quay trở lại cũng như bị Israel
tấn công. Ông lên án việc Phương Tây xen lấn nội bộ Ai
Cập, và tuyên bố quốc hữu hóa kênh Suez. Đây là một đòn
ngoạn mục, không những dằn mặt các nước Phương Tây mà còn
kích động tinh thần của toàn khối Á Rập, ngay cả những
đối thủ của Nasser đang tranh giành vị trí lãnh đạo của
khối.

Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc phải họp để xem xét vấn
đề Suez và đưa ra nghị quyết công nhận Ai Cập được quyền
kiểm soát con kênh với điều kiện phải cho phép tàu thuyền
của mọi nước, dân sự lẫn quân sự, được sử dụng. Liền
sau đó Anh, Pháp và Israel cùng nhau âm mưu với một mật ước
nhằm chiếm đoạt kênh Suez.

Quân Israel vượt qua bán đảo Sinai, tiêu hủy các đồn bót Ai
Cập và tiến đến mục tiêu, còn Anh và Pháp dội bom các phi
trường trong vùng. Amer đang là Tổng tư lênh Quân đội hoảng
hốt vội vả triệt thoái khỏi Sinai và đề nghị Nasser kêu
gọi ngừng bắn. Nasser tuy xuống tinh thần nhưng vẫn chiếm
lấy quyền, tự tay chỉ huy quân đội. Ông cho mang các máy bay
sang những nước bạn để tránh bị tiêu hủy, rồi ông cho
lệnh ngăn chận lưu thông qua kênh Suez bằng cách đánh chìm
khoảng 50 chiếc tàu ở đó. Amer tiếp tục muốn đầu hàng
nhưng bị Nasser bác đi "Không ai được đầu hàng".

Trong lúc đó chính quyền Eisenhower ở Mỹ cảm thấy bị làm
nhục vì cuộc tấn công vào Ai Cập của ba nước, bị che dấu
trong ngoại giao, và cùng lúc với cuộc khủng hoảng ở Hungary.
Eisenhower lên án cuộc tấn công và ủng hộ một nghị quyết
của Liên hiệp quốc khiến ba nước gây chiến phải phải rút
lui. Qua biến cố này uy tín của Nasser lên cao trong khối Á
Rập.

7. Ảnh hưởng đến các nước trong vùng

Năm 1958 đảng Cộng sản hoạt động quá mạnh ở nước láng
giềng Syria nên chính phủ nước này đề nghị cùng với Ai
Cập thành lập một liên bang "Liên hiệp Cộng hòa Á Rập"
dưới sự lãnh đạo của Nasser để chống lại Cộng sản.
Nasser đồng ý và trở thành Tổng thống của liên bang, ông
biến Syria thành một bang "cảnh sát trị", bắt giam các phần
tử Cộng sản và các địa chủ nào chống lại cuộc cải cách
ruộng đất vốn theo khuôn mẫu của Ai Cập trước đây.

Theo gương Nasser, một nhóm sĩ quan trong quân đội nước Iraq
cũng tổ chức Phong trào Sĩ quan Tự do Iraq để rồi đảo chính
và sát hại Vua Faisal và vị Thủ Tướng. Họ cũng thành lập
Hội đồng Chỉ huy Cách mạng Iraq, với nhiều thành viên muốn
gia nhập "Liên hiệp Cộng hòa Á Rập", nhưng các thành viên
chống đối lại thắng thế. Do đó nhóm thân Nasser bắt đầu
được ông trợ giúp để tổ chức đảo chính và rồi thất
bại thê thảm. Về sau, Nasser không kiểm soát nổi Syria vì
nhiều vấn đề, nội bộ rối loạn cũng như bị các nước Á
Rập láng giềng quấy phá do sợ liên bang sẽ lớn mạnh, rồi
quân đội Syria nổi lên đảo chính thành công, do đó liên bang
tan rã năm 1961.

Đề phòng tình trạng tương tự như Syria sẽ xảy ra cho Ai
Cập, Nasser chú tâm tăng cường những kế hoạch xã hội cho
đất nước. Tin rằng hoàn toàn đi theo chủ nghĩa xã hội mới
có thể giải quyết vấn đề, năm 1961 ông thi hành một chương
trình quốc hữu hóa lớn. "Hiến chương Hành động Quốc gia"
được đưa ra, tổ chức các hội thanh niên, viện nghiên cứu
xã hội, luật lệ về tài sản, và các hợp tác xã nông
nghiệp. Việc này dẫn đến số lượng xí nghiệp quốc doanh
chiếm trên 50% và gây ra nhiều cuộc đàn áp với hàng ngàn
người bị bắt giam kể cả một số sĩ quan quân đội. Vì
Nasser ngày càng thiên về một hệ thống theo kiểu Xô viêt, vài
vị phụ tá đã từ chức để phản đối. Tuy cai trị nước
như một nhà độc tài nhưng Nasser vẫn được dân chúng Ai Cập
và toàn khối Á Rập ủng hộ.

Ghi chú: Phần tiểu sử của Nasser còn dài nhưng
thiết nghĩ như thế cũng tạm đủ vì thời gian về sau tình
hình Trung Đông hết sức phức tạp với quá nhiều chi tiết.
Vài điểm chính được tóm tắt sau đây:

- Algeria trở thành độc lập khỏi Pháp

- Nasser thực hiện những chương trình cho dân chúng: y tế, giáo
dục, nhà ở, mở rộng nữ quyền, ...

- Nasser đỡ đầu việc thành lập Tổ chức Giải phóng Palestine
(PLO) dẫn đến một loạt các vụ cướp máy bay để làm áp
lực chính trị với Phương Tây trong cuộc xung đột với Israel.

- Năm 1967 trận chiến 6 ngày bùng nổ giữa Israel có Mỹ giúp
ngầm, còn bên kia gồm Ai Cập, Syria, Jordan và sự chi viện của
khối Hồi giáo. Chỉ trong hai ngày đầu, hầu hết các máy bay
của khối Á Rập đều bị tiêu hủy (trên 400 chiếc). Israel
thắng thế, chiếm bán đảo Sinai cũng như vài vùng đất của
Syria và Jordan. Nasser tuyên bố từ chức nhưng rồi phải tiếp
tục chức vụ vì dân chúng biểu tình đòi hỏi ông ở nguyên
vị trí.

- Amer có ý làm phản nên bị bắt bỏ tù và tự sát. Còn Sadat
làm Phó Tổng Thống.

- Năm 1969, Muammar al-Gaddafi, một Đại Úy 27 tuổi trong quân
đội Lybia (nước láng giềng phía Tây của Ai Cập) từng du
học ở Anh cũng theo gương Nasser, cùng một số sĩ quan trẻ
đảo chính Vua Idris thành công, thành lập Hội đồng Chỉ Huy
Cách mạng và tuyên bố khai sinh nước Cộng hòa Á Rập Lybia.
Ông này cai trị Lybia theo đường lối còn cứng rắn hơn Nasser
và sẵn lòng trợ giúp những tổ chức khủng bố nào trên thế
giới có khuynh hướng chống Phương Tây.

- Năm 1970 Nasser đột ngột qua đời ở tuổi 52 vì bịnh tim,
cả khối Hồi giáo đều để tang cho ông.

8. Một nước Ai Cập hậu Nasser

Sau khi Nasser qua đời, Phó Tổng thống Anwar Sadat, vốn từng
thuộc nhóm Sĩ quan Tự do, lên thay thế. Lúc đầu ai cũng
tưởng ông nhu nhược vì đã từng là bù nhìn dưới thời
Nasser. Không ngờ ông tung ra một cuộc "Cách mạng Sửa sai"
loại bỏ những thành phần cốt cán thân Nasser trong chính
quyền và quân đội (vốn chủ trương kinh chỉ huy, đề cao tinh
thần Á Rập và không dựa vào Liên Xô).

Sadat ký một hiệp ước hữu nghị với Liên Xô và được
nước này gởi sang một số chuyên gia làm cố vấn. Năm 1973 Ai
Cập và Syria bất ngờ mở cuộc tấn công quân Israel vào ngày
lễ tôn giáo của nước này. Quân Ai Cập vượt qua kênh Suez
đánh vào bán đảo Sinai, lúc đầu thắng thế làm cả thế
giới kinh ngạc nhưng sau cùng quân Ai Cập bị bao vây trong lúc
Liên hiệp quốc ra nghị quyết kêu gọi ngừng bắn. Tuy cuộc
chiến coi như huề, nhưng về mặt chính trị những thành công
ban đầu đã giúp phục hồi lòng tự hào của dân chúng Ai Cập
cũng như dẫn đến hòa đàm với Israel và về sau Ai Cập giành
lại được bán đảo Sinai.

Sadat dựa vào sự ủng hộ của dân chúng vì đã chiến thắng
để đẩy mạnh sâu rộng những cải cách chính trị và kinh
tế. Về chính trị ông cải tổ tòa án và các luật lệ, từng
bước tháo bỏ bộ máy chính trị và đưa ra tòa xử một số
viên chức bị cho là đã lạm quyền trong thời Nasser.

Về kinh tế, chính sách "mở cửa" giảm bớt sự chỉ huy của
chính phủ và khuyến khích đầu tư tư nhân, dẫn đến chấm
dứt những kiểm soát kiểu xã hội chủ nghĩa của Nasser.
Những cải cách ấy tạo ra một giai cấp giàu có nhưng không
ảnh hưởng nhiều đến đa số người dân trung bình vốn ngày
càng bất mãn với chính quyền của Sadat. Năm 1977 khi chính phủ
loan báo sẽ ngưng kiểm soát giá cả các thực phẩm thì hàng
trăm ngàn người đã tự phát nổi loạn chống đối; các tụ
điểm ăn chơi trên những đường phố nổi tiếng bị tấn
công. Biến cố này làm chính phủ phải thu hồi lại quyết
định ấy.

Cùng năm 1977 Sadat là vị lãnh đạo Á Rập đầu tiên sang
viếng Israel, đi bước đầu dẫn đến những hội nghị hòa
bình. Hoàn toàn khác với Nasser, ông Sadat theo đường lối thân
thiện với Israel và đồng minh với Mỹ. Ông được dân chúng
trong nước ủng hộ về đối ngoại nhưng bị khối Á Rập lên
án ghét bỏ. Thỏa ước Hòa bình Ai Câp - Israel được ký năm
1979 qua sự trung gian của Tổng thống Mỹ Carter. Theo một phần
của thỏa ước, Ai Cập giành lại toàn bán đảo Sinai. "Hiệp
hội các nước Á Rập" trục xuất Ai Cập ra khỏi tổ chức vì
cho rằng Sadat đã phản bội và phá hoại sự đoàn kết của
khối Á Rập.

Năm 1981 nhiều cuộc nổi loạn xảy ra trong khi dư luận lên án
Sadat và gia đình dính líu vào tham nhũng. Nhóm Hồi giáo Jihad
tuyển mộ các sĩ quan quan đội và tích trữ vũ khí chờ cơ
hội lật đổ chính quyền Sadat. Nhà chiến lược của nhóm là
một Đại Tá trong ngành Quân báo thảo kế hoạch nhằm sát
hại Sadat, chiếm các cơ quan đầu não của quân đội và công
an. Họ cũng dự tính chiếm bưu điện, các đài phát thanh, phát
hình và từ đây sẽ phát đi lời kêu gọi dân chúng tổng nổi
dậy. Nhưng tin tức bị lộ, Sadat ra lệnh bố ráp quy mô, bắt
giữ hàng ngàn người với các khuynh hướng chính trị khác
nhau.

Tuy nhiên cuộc bố ráp bỏ sót một tổ Jihad trong quân đội do
Thiếu Úy Khalid Islambouli dẫn đầu. Chỉ một tháng sau, trong
cuộc diễn binh kỷ niệm ngày vượt kênh Suez, Islambouli và tổ
của mình đã sát hại Sadat ngay trên khán đài dù có bốn vòng
an ninh bảo vệ vây quanh chặt chẽ. Islambouli bị bắt, bị xử
tội và lãnh án tử hình. Đám tang của Sadat được rất nhiều
chính khách thế giới về dự kể cả ba vị cựu Tổng thống
Mỹ. Trong 24 nước thuộc khối Á Rập chỉ có Tổng thống Sudan
đến dự với tư cách nguyên thủ (ghi chú: Sudan từng là một
phần của Ai Cập, về sau tách rời ra).

Hosni Mubarak vốn đang là Phó Tổng thống, lên nắm quyền Tổng
thống, về đối ngoại ông tiếp tục đường lối của Sadat
đối với Israel và Phương Tây, trong khi tìm cách hòa giải với
khối Á Rập. Các chương trình cải cách kinh tế của Sadat vẫn
được tiếp tục rộng lớn hơn. Về chính trị trị Mubarak theo
chính sách độc tài cách tương đối, tuy theo đa đảng, Đảng
Dân chủ Quốc gia cầm quyền do ông lãnh đạo chiếm đa số 90%
trong Quốc hội do dân bầu. Các đảng đối lập, hội đoàn,
phong trào khá yếu và tổ chức kém hơn nên rất dễ bị đàn
áp. Hơn nữa Hồi giáo là lực lượng mạnh nhất trong xã hội
lại không được quyền lập chính đảng dựa vào tôn giáo.

Vị đại biểu cầm đầu đảng đa số trong Quốc Hội được
cử làm Thủ tướng, cùng với Tổng thống lo việc hành pháp.
Chức Tổng thống được dân bầu qua Trưng cầu Dân Ý nhưng
Mubarak là ứng viên duy nhất giống như các vị tiền nhiệm, tuy
nhiên vì áp lực của thời thế luật bầu cử đã được cải
tổ hạn hẹp, cho phép các đối lập tham dự tranh cử. Cuộc
bầu cử 2005 có thêm ứng viên đối lập Ayman Nour cùng tranh
với Mubarak vốn thắng khá xa, dẫn đến những cuộc biểu tình
phản đối vì cho rằng có gian lận trong bầu cử và sau đó
Nour bị bắt giam.

Năm 2007 Hiến pháp được Quốc hội sửa đổi theo sự đề
nghị của Mubarak, cho chính phủ nhiều quyền hạn như theo dõi
và bắt bớ, Tổng thống có quyền giải thể Quốc hội, và
bãi bỏ việc kiểm soát bầu cử do ngành Tư pháp. Hiến pháp
mới phải được Quốc hội chấp thuận rồi đem ra Trưng cầu
Dân Ý. Trong khi các đại biểu đối lập không tham gia, người
ta tiên đoán dân chúng Ai Cập cũng sẽ tẩy chay để phản
đối điều mà họ cho là vi phạm những thực thi dân chủ. Sau
cùng theo báo cáo, chỉ dưới 30% cử tri đi bầu và rồi bản
Hiến pháp mới cũng được phê chuẩn.

Sự nhũng nhiễu về chính trị do Bộ Nội vụ ngày càng tăng
vì có thêm nhiều quyền hành vốn dẫn đến việc lập ra
những trại giam bí mật, tình trạng thường xuyên bắt bớ giam
cầm các nhân vật chính trị vả những người hoạt động
trẻ mà không xét xử, loại bỏ các nhân viên trường học,
báo chí, đền thờ dựa trên quan điểm chính trị của họ. Ở
cấp thấp, mỗi người cảnh sát không dựa vào luật pháp mà
sẵn sàng vi phạm nhân quyền trong khu vực của mình như bắt
giữ vô cớ, tra tấn và lạm dụng quyền hành cách tàn nhẫn.
Trong dân chúng người ta truyền nhau câu nói "Người cảnh sát
còn nguy hiểm hơn tên tội phạm".

Cho đến năm 2010 Mubarak vẫn đang giữ chức Tổng thống nhiệm
kỳ thứ năm trong khi dân chúng cáo buộc ông và hai người con
trai về tham nhũng cũng như sở hữu nhiều công ty tư nhân.
Mubarak cũng tìm cách nâng vị thế người con thứ của mình
trong Đảng Dân chủ Quốc gia, và dân chúng đồn đãi cho rằng
đây là kế hoạch chuẩn bị cho việc kế vị ở chức vụ
Tổng thống.

9. Nói thêm về Cải cách Ruộng Đất Ai Cập
1952

Trước cuộc cách mạng 1952 do Phong trào Sĩ quan Tự do, 6% dân
số sở hữu hơn 65% đất đai của Ai Cập. Các địa chủ có
toàn quyền trên đất của mình và cho thuê với giá cắt cổ,
trung bình là 75% lợi tức mà người thuê kiếm được. Cộng
với tiền lời cao phải trả cho ngân hàng, giới tá điền
thường lâm vào cảnh nợ nần. Còn những nông dân đi làm
mướn cũng bị ép giá, kiếm được từ 8 đến 15 đồng một
ngày (nêu ra đây để so sánh với sau cải cách).

Sử gia Anouar Malek gọi thời gian này ở trong cảnh "quần chúng
bi bóc lột và vây quanh bởi đói, bệnh và cái chết". Một sử
gia khác Robert Stephens cho rằng tình trạng không khác gì các
nông dân Pháp trước cuộc cách mạng Pháp.

Luật Cải cách Ruộng Đất số 178:

- Địa chủ không được sở hữu hơn 100 feddans đất (1 feddan =
4200 mét vuông, 100 feddans = 42 mẫu tây)

- Giới hạn tối đa tiền cho mướn đất là 7 lần tiền thuế.

- Tiền công tối thiểu cho người làm thuê là 18 đồng mỗi
ngày.

- Chính phủ lập các hợp tác xã cho nông dân có dưới 5
feddans, để nhận các dịch vụ như mua phân bón, thuốc trừ
sâu, hạt giống và chuyên chở nông phẩm.

Ngoài ra luật cũng định cách phân phối số đất dư mua lại
từ các địa chủ và bồi thường cho họ:

- Tất cả đất do chính phủ mua sẽ được bán lại cho nông
dân nhưng mỗi đầu người không được nhận quá 5 feddans (2
mẫu tây) từ chính phủ. Người mua phải trả lại 115% giá bán
trong vòng 30 năm cho chính phủ.

- Mỗi địa chủ có đất dư phải bán cho chính phủ được
bồi thường bằng công khố phiếu 10 lần giá trị cho thuê
đất, trả trong 30 năm với tiền lời 3%.

Tham Khảo

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/5718), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Dân Luận

Pages

Gamal Nasser và Phong trào Sĩ quan Tự do

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Copyright Text