"đặt hàng" hẳn hoi : hãy nói về hòa hợp và hòa giải dân
tộc. Sau một ngày suy nghĩ, tôi từ chối, và nói rất rõ: tôi
không đủ tư cách nói những điều quá to tát đến thế.
Tôi vốn chỉ quen với hai chuyên môn hẹp: một là, dạy tiểu
học và soạn sách bậc tiểu học, một việc nhỏ nhưng tôi vô
cùng gắn bó, và hai là, rất nhiều khi viết văn, dịch sách,
làm thơ, nhưng chỉ làm như một thú vui chứ không coi đó là
một nghề sống chết với nó.
Chết nỗi, người bạn VNN cứ kiên quyết chối từ lời từ
chối của tôi. Thế là đành liều viết đôi lời, như một
bộc bạch tấm lòng công dân.
<center>* * *</center>
Có một hành động của tôi vào năm 1976 cứ nghĩ sẽ giữ kín
mãi, sống để bụng chết mang đi, nay xin bộc lộ: năm đó,
vào đúng ngày 30 tháng Tư, ngồi một mình, nghĩ ngợi lẩn
thẩn thế nào, lại viết một lá thư gửi một người tôi tin
là đồng chí đó sẽ thừa hiểu mấy điều "vô cùng hợp
lý".
Xin nói luôn là thư của tôi không có hồi âm.
Nội dung thư của tôi mang ba kiến nghị như sau:
<span class="underlined-text">Kiến nghị thứ nhất</span> xin xóa
thuế nông nghiệp cho nông dân trong vòng 20 năm. Hai mươi năm
xóa thuế không chỉ có nghĩa là ban ơn hoặc tỏ lòng biết ơn.
Mà đó là hai mươi năm tổ chức lại cuộc sống nông thôn.
Cái mốc 20 năm là một thời hạn và cũng là một điều thách
thức với ước mong thay đổi tận gốc cuộc sống của người
dân quê quá đau khổ vì loạn lạc, đói kém, và ít học.
<span class="underlined-text">Kiến nghị thứ hai</span> xin đốt lý
lịch toàn dân và "viết lại" tính từ ngày 1 tháng 5 năm
của một năm nào đó. Sở dĩ có cái ý nghĩ dẫn tới kiến
nghị này, là vì tôi thấy đâu đâu cũng khổ vì chuyện lý
lịch. Con người bị phân biệt đối xử qua bản lý lịch. Và
họ cũng đối xử phân biệt nhau qua bản lý lịch. Về sau, khi
đất nước đã mở cửa, tôi dạy tiếng Việt cho trẻ em tiểu
học trường Quốc tế Pháp tại Hà Nội, nên có dịp đọc
bản lý lịch của "Tây", và thấy đề nghị của mình
đúng, ít nhất là không sai. Bản lý lịch của "Tây" tính
từ hôm nay ngược về trước ("anh có thể làm gì ngay lúc
này?") còn bản lý lịch của Ta đi từ ngày trước về hôm
nay ("anh là con nhà ai, anh đã làm được gì?").
<span class="underlined-text">Kiến nghị thứ ba</span> gợi ý Việt
Nam chủ động yêu cầu Hoa Kỳ và Liên Xô từ nay không được
gửi vũ khí qua đây, mà chỉ gửi rất nhiều những thanh niên
nam nữ sang cùng phát triển văn hóa, nghệ thuật, tạo ra một
cái mẫu cho toàn thể thế giới làm theo. Kiến nghị này của
tôi được đưa ra khi đó Liên Xô vẫn còn là ông khổng lồ
hùng mạnh. Nhưng vào năm 1976, giá như thực hiện kiến nghị
của tôi, thì có khi có thể sửa được nhiều tật xấu cố
hữu của phe ta chứ chẳng chơi ! Biết đâu là chừng, Liên Xô
có khi không tan rã ấy chớ! À, nhưng mà Lịch sử làm gì có
chữ "nếu"?!
Nghe đến đây, thật quá dễ để chê trách tôi là người
sống với ảo tưởng ! Mắc tiếng ảo tưởng thì có sao? Bất
kỳ ai biết đọc sách hẳn đều nhớ rằng cuộc cách mạng
Pháp 1789 long trời lở đất, Tác giả viết hoa của cái Vật
đẹp đẽ nhất và cũng xấu xí nhất của loài người là cái
máy chém, sau hàng chục năm đầu rơi máu chảy, cũng vẫn thích
quay về với cuộc sống không có cái máy chém. Thử phân tích
thêm, hẳn sẽ có ích cả cho mình, và biết đâu chẳng có ích
cho người khác nữa?
Thói quen dạy học bắt tôi phân biệt giữa <em>đề tài</em> và
<em>chủ đề</em>. Cái đề tài nằm trong lá thư gửi một cấp
rất cao, nhưng thư đã không tới nơi, hoặc thư tới nơi mà
không bõ xét giải quyết, cái đề tài đó là: làm gì sau khi
đất nước đã độc lập và thống nhất? Nhưng chủ đề của
nó lại không chỉ dừng lại ở việc làm gì (đề tài) mà là
làm cái gì đó để có cái gì (chủ đề)?
Trong một tác phẩm, một chủ đề bao giờ cũng là thứ ám
ảnh nhà văn, còn đề tài thì chỉ là những vật liệu, xây
cái nhà thì nên cái nhà, xây cái lều vịt thì nên cái lều
vịt. Vậy thì cái chủ đề tài ám ảnh tôi ngay từ khi tôi
gửi lá thư ám ảnh ba điều kiến nghị là gì ? Đó là chủ
đề về hòa giải và hòa hợp dân tộc như luồng gió ấm áp
vẫn đang thổi mạnh dần trong mấy năm nay.
Chỉ có điều là, chuyện hòa giải và hòa hợp dân tộc không
thể diễn ra như trong những ảo tưởng tốt bụng, như trong
những giấc mơ ban ngày, mà có lẽ phải cần hơn tới những
góc nhìn thực tế.
Ta sẽ thấy ngay từ đầu là, công việc hòa giải và hòa hợp
dân tộc, tuy đặt ra chung cho mọi người Việt Nam ở khắp
mọi nơi trên trái đất này, nhưng nó phải và chỉ có thể
thực hiện trước hết ở ngay trên mảnh đất Việt Nam. Nếu
ngay trên mảnh đất Việt Nam này mà những con người tại chỗ
chưa chung tay xây đắp nên những nền tảng của hòa giải và
hòa hợp dân tộc, thì sẽ là đỉnh cao của mọi ảo tưởng
nếu cứ sa sả kêu gọi suông. Đàn con chỉ quay về tổ khi
thấy cái tổ đó đáng để quay về. Còn không, thì bây giờ
thời toàn cầu hóa, ngã đâu là nhà, đăng ký đâu là giường,
phận lưu vong bây giờ cũng không như đầu thế kỷ trước
nữa, vì chỉ một lẽ, chủ nghĩa tư bản (đại thọ) bây giờ
cũng không như trước nữa; thực tình thì chính cái thứ chủ
nghĩa tư bản ở các quốc gia tân tư bản chủ nghĩa mới là
mảnh đất con người lưu vong khó sống. Nói cách khác, hòa
giải và hòa hợp dân tộc trong thời đại ngày nay là việc
của thực lực, không còn là việc tuyên truyền.
Vấn đề đặt ra là: thế nào là cái tổ đáng cho mọi người
tụ hội nhau về đó mà hòa giải và hòa hợp dân tộc? Cái
tổ này phải thực sự là nơi có độc lập, tự do, hạnh phúc
như ở mọi nơi con dân nước Việt đang sống và đang đòi
được sống đúng với cái chuẩn mực do chính tổ quốc Việt
Nam xướng xuất từ 2 tháng 9 năm 1945. Cần phải thấy là, ngay
con em những người xa xứ ít học nhất khi xưa thì nay cũng đã
quen sống trong nền văn hóa độc lập thực sự, tự do và
hạnh phúc thực sự. Họ không chỉ nhìn thấy, nghe lỏm thấy,
mà chính họ thừa hưởng chế độ giáo dục và chữa bệnh
không mất tiền. Chính họ sống trong tự do báo chí và tự do
lập hội, để mọi nguyện vọng của họ đều được nói to
lên và nhẫn nại đợi chờ nguyện vọng được thỏa mãn cùng
với các loại van an toàn cho cá nhân họ và cho toàn cộng
đồng.
Tôi không đủ tầm nhìn xa trông rộng để có thể phân tích
nhiều hơn mấy điều vừa nghĩ ngợi.
Ấy thế rồi, nghĩ đi nghĩ lại, vẫn cứ thấy ba điều
khuyến nghị – ba điều ước xưa của mình cách nay hơn ba
mươi năm hình như vẫn rất gần. Đời sống vật chất và tinh
thần của người nông dân vẫn còn cần được tổ chức lại
– không chỉ là miễn thuế – để cuộc hòa hợp dân tộc
không diễn ra trong ánh mắt thèm thuồng của họ và con cháu
họ. Toàn dân bất kể ai – trí thức cũng như kỹ thuật viên,
trẻ cũng như già, nam cũng như nữ – vẫn đang cần một cuộc
đốt lý lịch thực thụ, sao cho sự thăng tiến trong cuộc
đời không lệ thuộc vào bất kỳ điều gì ngoài năng lực
của chính mình. Và vẫn còn cần những vòng tay nhân ái xòe ra
từ những cường quốc, nơi có đủ tiền để mà có thể
thừa nhân ái, nơi hình như vẫn còn thiếu cái văn hóa nhân ái
để tiền không bị vừa thiếu vừa thừa.
Hy vọng rằng những ảo tưởng năm nay của mình sẽ sớm bị
cuộc sống thực bác bỏ, và sẽ được thấy người Việt Nam
sẽ dựng một quảng trường hòa giải hòa hợp đẹp hơn
quảng trường Concorde bên Paris.
Ít ra đây cũng là một di chúc.
Hà Nội 22-4-2010
PHẠM TOÀN
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4894), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét