width="200" height="319" alt="Tuan-Nguyen.jpg" /><div
class="textholder">Tuân Nguyễn (09/1933 – 04/1983)</div></div>
"<em>Việc xảy đến với Tuân… thật đột ngột và bất
ngờ. Nó cứ như tai họa từ đâu bỗng giáng xuống gia đình
Vương Thúy Kiều vào năm Gia Tĩnh triều Minh… Trong một khoảng
thời gian ngắn, tai họa đến với ba người bạn tôi: Tuân
Nguyễn, Bùi Ngọc Tấn, Vũ Huy Cương.</em>"
Hà Nhật tâm sự như trên, trong bài viết "<a
href="http://www.talawas.org/talaDB/suche.php?res=12367&rb=0102">Tuân
Nguyễn, kẻ mộng mơ</a>," đọc được ở talawas hôm 22 tháng
2 năm 08. Tôi không quen nhưng biết ba nhân vật này, cùng
với những tai hoạ "đính kèm" trong cuộc đời (lao đao)
của họ. Câu chuyện hôm nay xin chỉ đề cập đến ông
Tuân Nguyễn, như một nén hương lòng – gửi người đã
khuất!
Trong một bài viết khác ("<a
href="http://vnthuquan.net/truyen/thuyhu.aspx?tid=2qtqv3m3237nqnmn3n0n31n343tq83a3q3m3237nvn2n">Người
bạn lính cùng tiểu đội</a>"), Phùng Quán kể lại:
"<em>Hòa bình lập lại, Tuân ra khỏi quân ngũ, đi học tiếp
và tốt nghiệp Đại học Sư phạm, làm thầy giáo. Sau đó
được điều về Đài Phát thanh Tiếng nói Việt Nam… Còn tôi,
lâm vào cảnh khổ nạn văn chương Nhân văn-Giai phẩm phải về
tá túc bên bờ hồ Tây, nhập phường câu cá trộm…</em>
<em>Trong khi bạn bè thân thích, kể cả máu mủ ruột thịt,
người yêu, đều xa lánh tôi, thì Tuân Nguyễn vẫn gắn bó,
cưu mang tôi. Mặc dầu lúc này anh là người có chức danh của
một cơ quan quan trọng, bắt đầu có tiếng tăm trên thi đàn.
Tuân mò tìm được nơi tôi tá túc, thường xuyên mang cho tôi
áo quần, tem gạo, phiếu thịt, kẹo, thuốc lá căng tin…</em>
<em>Một lần, tôi hỏi Tuân:</em>
<em>- Cậu hay gặp mình, thế nào cơ quan họ cũng biết. Cậu
không ngại à…?</em>
<em>- Có ngại cái con cặc. Đù mạ…!</em>"
(Phùng Quán, "Người bạn lính cùng tiểu đội". Ba phút sự
thực. NXB Văn Nghệ: Sài Gòn 2007, 180-181)
Ở Việt Nam mà quan hệ và nói năng "linh tinh" như thế thì
(e) sẽ gặp lắm chuyện lôi thôi. Và rồi Tuân Nguyễn bị
lôi thôi thật, lôi thôi lâu,và lôi thôi lớn. Ông bị bắt vào
ngày 21 tháng 10 năm 1964, và được thả… mười năm sau đó!
Sau đó, vẫn theo lời Phùng Quán:
"<em>Một buổi vào giữa trưa, tôi đang ngồi đun bếp, thì
cửa liếp xịch mở. Tôi ngẩng lên, ngồi lặng đi một lúc
khá lâu. Tôi bật gọi, cổ nghẹn tắc:</em>
<em>- Trời… Tuân!</em>
<em>Phải, người đang đứng trước mặt tôi là Tuân Nguyễn. Da
mặt vàng úa và hơi phù nề. Cặp kính cận vành đồng rỉ xanh
và hai gọng được thay bằng hai vòng dây gai xe. Cái miệng vẫn
rộng nhưng không còn tươi nữa. Cặp môi nhợt nhạt vì thiếu
máu. Như bừng tỉnh, tôi loạng choạng đứng dậy. Và hai chúng
tôi ôm chặt lấy nhau lúc nào không biết. Phút chốc hai gương
mặt dãi dầu, bầm dập khổ nạn trần gian, đẫm lệ. Tôi thì
thầm qua nước mắt:</em>
<em>- Thế mà đã gần mười năm rồi… Mười năm tốt đẹp
nhất của một đời người…</em>
<em>Tuân cười buồn:</em>
<em>- Chắc cậu không tin mình còn có ngày trở về?</em>
<em>- Cậu gầy yếu quá… Người của sách vở, của mộng
mơ… Cậu đâu được chuẩn bị để nhận một đòn chí mạng
như vậy…</em>
<em>Tuân ngồi xuống cạnh bếp lửa, hơ hơ hai bàn tay gầy
guộc, nói:</em>
<em>- Sức thích nghi vô tận cũng là một điều bí ẩn của con
người, cậu ạ.</em>
<em>Tôi thổi cơm, rán cá, nấu canh chua. Hai đứa ngồi ăn ngay
bên bếp.</em>
<em>- Nghĩ cho cùng, không có cái rủi nào lại không chứa sẵn
ít nhiều cái may. Có lẽ nhờ vậy mà con người mới có thể
tồn tại trong những hoàn cảnh nghiệt ngã nhất.</em>
<em>- Cậu thử nói cái may cậu tìm thấy trong mười năm qua xem
nào, tôi hỏi.</em>
<em>- Trước hết, mình có dịp suy gẫm thêm về cuốn tiểu
thuyết mình định viết, vì đã viết được hai chương
đầu… Nhưng điều may mắn này mới là quan trọng hơn cả:
trong mười năm qua, mình đã sống giữa những con người vô
cùng phong phú và phức tạp, chất liệu sống vàng ròng cho các
nhà văn…</em>"
(Phùng Quán, sđd, tr. 152-153)
Số "vàng ròng" quý báu này, tiếc thay, Tuân Nguyễn không bao
giờ có dịp dùng đến. Ông đột ngột qua đời vì một tai
nạn lưu thông. Hà Nhật bùi ngùi kể lại:
"<em>Vào bệnh viện Chợ Rẫy thăm Tuân rồi đưa Tuân đến
nghĩa địa Gò Dưa bên Thủ Đức, cúng 'mở cửa mả' cho
Tuân, những chuyện ấy dồn dập xảy ra cứ như là không có
thật. Buổi chiều ấy, ngồi nói chuyện với Cao Xuân Hạo về
Tuân Nguyễn, Hạo buông một câu nghe mà lạnh người:</em>
<em>- Tuân Nguyễn sinh ra ở đời là để đóng cái vai trò này:
khi có ai đó muốn kêu lên 'Trời ơi, sao mà tôi khổ thế?',
thì nhìn vào Tuân Nguyễn, sẽ thấy mình chưa phải là người
khổ.</em>"
Có lẽ vì "xót" bạn nên nhà ngữ học Cao Xuân Hạo đã nói
(hơi) quá ra như thế. Chứ những mảnh đời te tua bầm dập,
với chung cuộc thê thảm và lãng xẹc (cỡ) như Tuân Nguyễn –
hay chỉ hơn thua chút đỉnh – đâu có nhằm nhò hay hiếm hoi
gì, ở Việt Nam. Nơi mà Phùng Quán mô tả là "<em>chín
người – mười cuộc đời rạn vỡ. Bị ruồng bỏ, và bị
lưu đầy.</em>"
Và những kẻ đã bị lưu đầy, theo lời Nguyễn Chí
Thiện, không mấy ai trở lại:
<em>Trại lính, trại tù người đi không ngớt…<br />
Người về thưa thớt, dăm ba!</em>
Nghe mà thấy ghê!
Xem chừng, ông Tuân Nguyễn chỉ là một đại diện tiêu biểu
– cho hàng chục triệu người "đi không ngớt" vào những
"trại lính, trại tù," và cả chục triệu những "cuộc
đời rạn vỡ" khác – ở Việt Nam thôi! Hy vọng là giáo sư
Cao Xuân Hạo đủ bao dung, cho phép kẻ hậu sinh này đổi lại
vài chữ trong câu nói ("lạnh người") của ông – như sau:
"<em>Người Việt sinh ra ở đời để đóng vai trò này: khi có
ai đó muốn kêu lên "Trời ơi sao dân tộc tôi khổ thế
này," khi nhìn vào Việt Nam sẽ thấy nỗi khổ của dân tộc
mình chả là cái… đinh gì (xất) cả!</em>"
Khổ như thế, đã đành. Chuyện không đành là ở đất nước
này khi đề cập đến những chuyện khốn nạn, tàn ác, bất
nhân, vô luân… (đại loại như những chuyện nát lòng đã
xảy ra cho Tuân Nguyễn) thì mọi người bỗng dưng nhỏ giọng,
thì thào; nếu không, cũng phải vội vàng rào đón hay che
chắn trước sau.
Nghe mà phát mệt!
Thử đọc một đoạn trong bài "<a
href="http://vietbao.vn/Van-hoa/Tuan-Nguyen-Phan-mong-canh-co/70100416/181/">Tuân
Nguyễn phận mỏng cánh cò</a>" (của nhà thơ Vũ Từ Trang)
trên Việt Báo, số phát hành vào 14 tháng 10 năm 2007 xem:
"<em>Giá như anh không va vấp, không gục ngã, thì anh đã thành
đạt như bao bạn bè trang lứa mê văn chương chữ nghĩa một
thời… Cái chết của anh như một định mệnh. Một tai nạn
giao thông với một con người lầm lũi sống và yêu cuộc
sống. Một cái chết của một cánh cò trắng đang bay…</em>"
- Ủa, chớ ông Tuân Nguyễn "va vấp" vào cái con cặc gì
vậy Trời?
Dù là một người (vô cùng) nho nhã, tôi cũng (suýt) lây tật
xấu của ông Tuân Nguyễn mà văng tục chửi thề – như thế
– cho nó đỡ (tức). Mà không tức (ứa gan) sao được chớ?
Giúp đỡ bạn bè trong cơn hoạn nạn, thẳng thắn trình bầy
quan niệm sống của mình trước mọi người là cách hành xử
bị coi là "va vấp", đáng bị bỏ tù – hay sao? Ra tù, với
"da mặt vàng úa hơi phù nề và cặp môi nhợt nhạt vì thiếu
máu", lúc phải ở nhờ, lúc thì sống chui rúc trong một căn
phòng chỉ rộng bằng… chiếc chiếu. Xin đi làm việc thì bị
khước từ vì có "thành tích là một tên phản động". Vậy
mà khi lìa đời thì được ông thi sĩ đồng nghiệp mô tả đó
là "cái chết của một con cò trắng đang bay".
Đụ mạ, "bay" kiểu chi mà kỳ cục rứa hè?
Nếu không "đãi bôi" như vậy thì mọi người cũng chỉ
dám buồn rầu, khe khẽ thở dài, ái ngại đổ thừa cho "số
phận" (không may) của Tuân Nguyễn mà thôi. Ông Hà Nhật đã
nhắc lại điệp khúc "mất mùa vì tại thiên tai" – theo
cung cách đó – để kết luận cho bài viết (thuợng dẫn)
như sau:
"<em>Tên thật của Tuân Nguyễn là Nguyễn Tuân, ngẫu nhiên mà
trùng tên với nhà văn tài hoa bậc nhất nước ta. Có lẽ khi
đặt tên cho con, các vị thân sinh của anh không hề nghĩ gì
đến chuyện này, vì phải rất lâu sau khi con trai họ ra đời
thì Nguyễn Tuân mới có Vang bóng một thời cho người đời ca
tụng. Tránh việc trùng tên cho người ta khỏi ngộ nhận, hóa
ra Tuân Nguyễn đã tự nhận mình như một sự đảo ngược
của số phận: một người thì có đủ thứ vinh quang, một
người thì gặp toàn nghiệt ngã.</em>"
Cái được mệnh danh là "đủ thứ vinh quang" này, theo như
chính Nguyễn Tuân xác nhận, ông gìn giữ được suốt đời là
nhờ biết… sợ! Mà sợ hãi tới cỡ đó, vào thời buổi đó,
nghĩ cho cùng, cũng phải (giá) thôi. Thời phải thế, thế thời
phải thế.
Bỉ nhất thời dã.
Thử nhất thời dã.
Hồi đó là một thời. Bây giờ là thời thế khác. Người
Việt hôm nay ăn nói và hành xử (đã) khác xưa chăng? Đ… mẹ,
không dám (khác) đâu. Đọc thử <a
href="http://www.talawas.org/talaDB/gallery.php?pc=hhung&pg=1">poster giới
thiệu Hoàng Hưng</a>, cách đây chưa lâu, của một "nhà thơ
đương đại" là biết liền chớ gì:
"<em>Tên thật Hoàng Thụy Hưng, con một gia đình trí thức Hà
Nội, có thơ đăng báo từ năm 11 tuổi… Mười tám thi đỗ
vào Khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội… ông đã bỏ học,
tình nguyện lên Tây Bắc…Hai mươi ba tuổi, ông về dạy văn
cấp ba tại Hải Phòng… Về Hà Nội … Hoàng Hưng rẽ sang
một hướng khác: ông không nhìn đời toàn mầu hồng nữa, ông
kết bạn với những thành phần 'phức tạp', và đến năm
1982, vì một lý do 'đáng tiếc', ông phải bước vào trại
cải tạo.</em>"
Nghe cứ y như thể Hoàng Hưng đang là một thanh niên trí thức,
lý tưởng, tràn đầy nhiệt huyết (bỗng) đâm ra đổ đốn,
giao du toàn với bọn đầu trộm đuôi cướp, rồi đến năm
1982 vì "một lý do đáng tiếc" không tiện nói (kiểu như
móc túi hay giựt đồ và bị bắt gặp quả tang) ông phải
bước vào trại cải tạo vậy!
Cái được mô tả là "thành phần phức tạp," và "lý do
đáng tiếc" – khiến Hoàng Hưng phải vào tù – được chính
ông tường thuật như sau, qua RFA, nghe được hôm 22 tháng 7 năm
2007:
"<em>Cái lý do trực tiếp của nó là khi tôi cầm trong tay tôi
bản thảo tập thơ Về Kinh Bắc của nhà thơ Hoàng Cầm vào
năm 1982 khi tôi từ Thành phố Hồ Chí Minh ra Hà Nội nhà thơ
Hoàng Cầm có tặng tôi bản thảo chép tay Về Kinh Bắc…Tôi
không nghĩ là nó có vấn đề gì nhưng không ngờ họ lại bắt
tôi và họ bảo tôi lưu truyền văn hóa phẩm phản
động…</em>"
Chữ "họ" trong đoạn văn thượng dẫn là một đại danh
tự, dùng để chỉ (hay ám chỉ) cái tập đoàn cộng sản –
những kẻ đã hành xử quyền lực một cách bất nhân và bạo
ngược hơn nửa thế kỷ qua – ở Việt Nam. Bao giờ mà người
dân Việt còn "kiêng", chưa chỉ thẳng vào mặt, và đặt
thẳng tên cho chúng nó (rõ ràng) như vậy thì "họ" vẫn
tưởng mình là những người của "Đảng Cộng sản Việt Nam
quang vinh muôn năm", và vẫn còn có thể tiếp tục tác yêu
tác quái, trên đầu muôn dân trăm họ.
© 2010 Tưởng Năng Tiến
© 2010 talawas
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4786), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét