lại kinh nghiệm của mình và đồng nghiệp nhưng chưa thể thu
xếp thời gian để thực hiện. Thế nhưng nếu có viết, chắc
chắn vụ việc BBC (Ban tiếng Việt) xử lý <a
href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/2010/04/100417_do_ngoc_bich.shtml">bài
của tác giả Đỗ Ngọc Bích</a> sẽ là một trường hợp
nghiên cứu (case study) thú vị và bổ ích. Bổ ích vì nó có
thể là bài học cho người làm báo - lý thuyết nói ra thì dễ
nhưng thực hành cho nhất quán lại khó nên phải tự mình nhắc
nhở mình cố gắng làm cho đúng nguyên tắc.
Cái sai đầu tiên của BBC là thiếu kiểm chứng đầy đủ.
Một tờ báo lúc nào nhận bài của cộng tác viên, nhất là
cộng tác viên mà tên tuổi đã quen thuộc với công chúng đều
phải kiểm chứng xem có đúng là do tác giả gởi hay không, có
phải thông tin về tác giả đúng như họ công bố không, mình
có hiểu đúng thông tin không. Nếu làm tốt công đoạn này, BBC
đã không phạm sai lầm về chuyện Đại học Yale hay Đại học
Hawaii at Manoa để sau đó phải cáo lỗi độc giả. Không rõ quy
trình kiểm chứng của BBC hỏng ở khâu nào. (Xin mở ngoặc nói
thêm, điều thú vị là nhiều cộng tác viên gởi bài lại yêu
cầu không ghi cụm từ "tiến sĩ" trước tên của họ,
nhiều người cẩn thận dặn không được ghi nơi họ đang công
tác vì họ viết với tư cách cá nhân).
Thứ nhì, bất kỳ điều gì đăng lên báo thì người biên tập
phải hiểu, không hiểu thì phải hỏi cho rõ chứ không biên
tập ẩu. Ví dụ thấy ghi Ph.D (ABD) phải hiểu là "còn chút
xíu nữa mới là tiến sĩ". Tôi nghĩ ở đây BBC đã mắc lỗi
diễn dịch sai chứ không phải lỗi của tác giả còn tác giả
sử dụng cái danh xưng Ph.D (ABD) nghe có kỳ cục hay không là
chuyện khác.
Thứ ba, bài của cộng tác viên viết mang tính phê phán một
nhân vật thứ ba thì càng phải kiểm chứng với các nguồn
liên quan trước khi đăng. Giả thử có ông A viết bài sỉ
nhục ông B mà tòa soạn lập luận cứ đăng trong phần diễn
đàn rồi thêm câu "đây là quan điểm của người viết,
không phải của chúng tôi" để giải trừ trách nhiệm là
không ổn. Bài viết đang đề cập liên quan đến cả một dân
tộc nên cần phải kiểm chứng hay chính xác hơn là phải tham
vấn ý kiến các chuyên gia trong lãnh vực đó để nhờ họ
thẩm định trước khi đăng tải. Phải thẩm định là vì
nhiều ý trong bài mang tính khẳng định như là facts chứ không
phải là opinion – khi facts bị sai thì nơi đăng tải phải liên
đới chịu trách nhiệm.
Cái sai thứ tư của BBC là không tôn trọng nguyên tắc xử lý
bài mang tính gây tranh cãi. Ví dụ, có một ai đó gởi tới New
York Times một bài nói rằng vụ khủng bố ngày 11/9 là không có
thật, chắc chắn tờ báo này sẽ không đăng. Nếu bài lập
luận vụ 11/9 là do âm mưu của chính phủ Mỹ, họ cũng sẽ
không đăng nếu lập luận không có bằng chứng gì đi kèm mang
tính thuyết phục. Giả thử có ai gởi tới một tờ báo của
Israel nói rằng vụ tàn sát người Do Thái là chuyện tưởng
tượng, làm sao tờ báo này chịu đăng. Là tờ báo của một
nước thứ ba, BBC càng phải thận trọng trong việc này.
Từ đó mới thấy cái sai thứ năm của BBC là thiếu tính mục
đích trong xử lý bài vở. Báo chí phương Tây rất tự do trong
đưa tin, điều đó đã rõ nhưng tự do không có nghĩa tờ báo
không có chủ kiến. Dù gọi là chủ kiến, chủ đích hay "tôn
chỉ mục đích", nó là định hướng cho tờ báo để hành
xử trong công việc hàng ngày. Phương châm (motto) của BBC là
"Nation shall speak peace unto Nation" (đại ý nhấn mạnh mục
đích khuếch trương hòa bình giữa các quốc gia). Bây giờ nhìn
lại cái phương châm này, không biết Ban tiếng Việt của BBC
có chột dạ không nhỉ. BBC là đài của Anh, tự nhiên đăng
bài của một người khẳng định "Việt Nam vẫn luôn là một
phần của Trung Quốc" thì sao gọi là khuếch trương hòa bình
được nhỉ. Mục đích của việc đăng một bài như thế là
gì, nhìn ở góc độ nghề nghiệp, tôi không thể nào hiểu
nổi.
Còn nhiều cái sai nữa như cách đính chính trên báo điện tử,
cách đính chính cho trọn vẹn, cách biên tập, cách xử lý bài
phản hồi… nhưng như tôi đã nói ở đầu bài, đây là những
lỗi ai cũng có thể mắc phải (có người viết bài này trong
số đó). Vấn đề là rút ra bài học để sau này khỏi sai và
trước mắt để xử lý cái sai của mình cho nghiêm túc và có
thiện ý để lấy lại uy tín cho mình.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4760), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét