thiệu một trang web có tên rất ngộ nghĩnh là "<a
href="http://www.flickr.com/photos/47624590@N04/">GS và PGS dỏm Việt
Nam</a>", rồi hỏi tôi có bình luận gì không. Tôi thú thật
là hơi bất ngờ trang web này. Bất ngờ từ cái tên và mục
tiêu. Trên thế giới chắc hiếm có trang web nào có mục tiêu
lập danh sách các "giáo sư dỏm"! Tôi đoán có thể chủ nhà
là các bạn nghiên cứu sinh trẻ (hay không trẻ) bức xúc vấn
đề khoa học Việt Nam mình cứ mãi kém cỏi so với các nước
trong vùng, hay có lẽ các bạn mất kiên nhẫn vì thấy tình
thế chẳng có gì thay đổi tích cực hơn trong thời gian qua,
nên đành phải dùng biện pháp này. Vả lại, các bạn đó
muốn nêu bức xúc của mình chưa chắc có nơi nào để lên
tiếng, nên đành phải dùng đến phương tiện internet. Thành ra,
tôi cũng thông cảm cho những người lập ra trang web. Lời lẽ
giải thích có họ cũng có lí có tình, phân tích rạch ròi đâu
ra đó, tiêu chuẩn rõ ràng và có xem xét đến bối cảnh của
Việt Nam. Đó ý cảm nhận cá nhân, chứ tôi nghĩ nhiều người
không thích cách lí giải của chủ nhà trang web. "Trung ngôn
nghịch nhĩ" mà.
Phân biệt "dỏm" với thật không dễ. Trong thực tế, các
giáo sư được tấn phong bởi những hội đồng khoa bảng, và
qui trình cũng như qui định về tiêu chuẩn đều có văn bản
hẳn hoi. Đứng trên danh nghĩa như thế thì các giáo sư này
đều là "thật" theo tiêu chuẩn nào đó của Nhà nước.
Nhưng người chủ trang web thì có tiêu chuẩn khác, và theo tôi
là đơn giản hơn. Theo người chủ trang web, thì "<em>Phó giáo
sư dỏm - lửa đảo, made in Vietnam: số lượng công bố ISI <=
03; Giáo sư dỏm - lừa đảo, made in Vietnam: số lượng công bố
ISI <= 05</em>", rồi họ lí giải cho các tiêu chuẩn đó như
sau: "<em>Tham khảo: một tiến sĩ khá = có ít nhất 03 công bố
ISI sau 05 năm bảo vệ luận án tiến sĩ; một sau tiến sĩ khá =
có ít nhất 05 công bố ISI sau 05-07 năm bảo vệ luận án tiến
sĩ. Chỉ cần lấy tiêu chuẩn trung bình của một tiến sĩ, sau
tiến sĩ chất lượng để so sánh với hàm PGS, GS của Việt Nam
thì vẫn có thể tìm ra vô số dỏm, trình độ tồi và chỉ là
bọn lừa đảo.</em>" Người chủ còn cay đắng (tôi nghĩ
vậy) tiên đoán "<em>Dự đoán: Vào năm 2020, Việt Nam sẽ có
nhiều đại học đẳng cấp quốc tế nếu thế giới chỉ còn
lại hai nước: Việt Nam và Cam-Pu-Chia.</em>" :-)
Tiêu chuẩn để phong giáo sư dỏm của bạn chủ nhà có thể
cần bàn thêm. Tôi nghĩ ở đây, cần phải xem xét đến bối
cảnh Việt Nam và vấn đề thời gian. Một phó giáo sư mà chỉ
có dưới 3 công trình, hay giáo sư với dưới 5 công trình trên
các tập san ISI thì phải nói là quá khiêm tốn, nhưng chúng ta
khó mà lấy hay dựa vào chuẩn mực của các nước tiên tiến
cho Việt Nam được, bởi vì tình trạng đầu tư cho khoa học
còn quá khiêm tốn. Ngoài ra, vấn đề thời gian cũng quan
trọng, bởi vì muốn công bố nghiên cứu cũng đòi hỏi thời
gian. Một người mới tốt nghiệp PhD có 5 năm (ví dụ) rất
khó mà đòi hỏi họ có 3 hay 5 công trình trong môi trường làm
khoa học ở VN.
Để công bằng hơn về tiêu chuẩn, tôi thử tham khảo các
nước trong vùng xem họ làm ra sao, và thấy có vài điều thú
vị. Câu hỏi mà tôi đặt ra là: ở các nước trong vùng hay
các nước đang phát triển, năng suất khoa học của các giáo
sư như thế nào? Rất hiếm dữ liệu để trả lời câu hỏi
này, nhưng tôi cũng có vài tài liệu cũ có thể lấy ra làm tham
khảo. Một phân tích trên 203 giáo sư khoa y thuộc trường
American University in Beirut (Lebanon) cho thấy tính trung bình mỗi
năm họ công bố được 1.24 công trình, với chỉ số impact
factor trung bình là 2.69. Trong số 203 giáo sư, có 18% chẳng công
bố công trình nào trong vòng 6 năm, và chỉ có 20% giáo sư có 2
bài trở lên trong thời gian đó. Phân tích này còn cho thấy khi
các giáo sư hợp tác với người ngoại quốc thì chất lượng
bài báo cũng tăng lên với impact factor là 3.2. Ở Thái Lan, Theo
một phân tích của tác giả Ruenwongsa và Panijpan, trong thời gian
10 năm (1985 đên 1994), trung bình mỗi giáo sư (assistant professor,
associate professor, và professor) trong ngành y khoa, sinh hóa, kĩ
thuật, nông nghiệp, và khoa học tự nhiên công bố được 3.14
bài (Đại học Mahidol), 0.9 bài (Chulalongkorn), và 0.4 bài (Chiang
Mai). Nên nhớ rằng đây là dữ liệu của những 16 năm trước
đây, thời mà số bài báo ISI chỉ bằng 1/3 bây giờ. Theo ước
tính của tôi, đến nay có thể năng suất trung bình của giáo
sư Thái Lan là 4-5 công trình / 10 năm.
Cũng cần nói thêm rằng số lượng công trình về y khoa của
chỉ riêng trường Đại học Mahidol đã hơn hẳn một nước
Việt Nam!
Nhưng tiêu chuẩn giáo sư không chỉ dựa vào số công trình khoa
học, mà còn phải xem xét đến giảng dạy và cái mà tiếng Anh
gọi là "services". Services ở đây là phục vụ cho các hiệp
hội chuyên môn trong và ngoài nước, là phục vụ trong ban biên
tập các tập san ISI, là được mời làm trong các tiểu ban của
hội chuyên môn, v.v… Nhưng muốn phục vụ trong các hiệp hội
này tiêu chuẩn tiên quyết là uy tín khoa học của đương sự,
và uy tín thì đo lường bằng số lượng và chất lượng công
trình khoa học. Cho nên, có lẽ tiêu chuẩn "services" chưa áp
dụng được cho giáo sư VN ta. Có người làm việc ở đại
học nhưng họ chủ yếu giảng dạy, không nghiên cứu nhiều,
nên xét phong cũng phải dựa vào giảng dạy. Hay như người ít
giảng dạy, ít nghiên cứu, nhưng lại có công lớn cho chuyên
ngành cũng cần được ghi nhận. Tôi nghĩ đến những tiền
bối như các giáo sư Đào Duy Anh, Tạ Quang Bửu, Trần Đại
Nghĩa, Tôn Thất Tùng, v.v… thật ra họ đâu có công bố quốc
tế gì đáng kể, nhưng công của họ thì không thể không ghi
nhận được. Tôi thấy ở Úc, có ông nọ là cựu tổng giám
đốc của một tập đoàn báo chí rất lớn được bổ nhiệm
làm hiệu trưởng một đại học lớn của Úc. Ông này chỉ có
bằng cử nhân và masters (nếu tôi không lầm). Hội đồng khoa
bảng trưởng bí quá chẳng lẽ làm hiệu trưởng một trường
lớn mà không có chức danh "professor" thì cũng hơi kì, thế
là họ phong cho ông ấy chức danh "giáo sư danh dự". Tôi
muốn nói rằng có lẽ VN nên tạo ra những chức danh danh dự
như thế để vừa ghi nhận công lao của họ, vừa phân biệt
với những người có thành tích học thuật và khoa bảng nghiêm
chỉnh.
Việt Nam chúng ta không phải là Lebanon và chẳng phải là, nhưng
có lẽ gần hơn, Thái Lan. Nhìn sang Thái Lan thì tôi thấy tiêu
chuẩn mà chủ nhà của trang web "GS và PGS dỏm Việt Nam's
photostream" đặt ra để phong "giáo sư dỏm" cũng hợp lí.
Nhưng tôi chỉ muốn thêm là cần phải cho thời gian 10 năm.
Tức là, sau 10 năm mà chỉ có dưới 3 công trình hay dưới 5
công trình đứng tên tác giả đầu hay tác giả chính thì mới
đủ tiêu chuẩn để xét phong hàm [nói theo chủ nhà trang web
là] "dỏm". Ngoài ra, cũng nên xem xét đến giảng dạy và phục
vụ (nhưng 2 tiêu chí này rất khó định lượng!)
NVT
Tham khảo:
Ruenwongsa P, Panijpan B. Science and technology publications of state
universities in Thailand. J Sci Soc Thailand 1995;21:207-214.
Dakik HA, Kaidbey H, Sabra R. Research productivity of the medical faculty at
the American University in Beirut. Postgrad Med J 2006l82:462-4.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4383), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét