Đó là chuyện bản năng, không tránh được. Nhưng nếu cứ
lấy tình dục làm vũ khí cạnh tranh như hiện nay giữa các tờ
báo mạng, đấy là cuộc đua kéo nhau xuống đáy, không có lối
thoát.</em>
Có người hỏi tôi sự khác nhau giữa quản trị doanh nghiệp
(corporate governance) với điều hành công ty (company management), hai
khái niệm thường bị lẫn lộn, tôi chợt nghĩ đến chuyện
làm báo như một ví dụ dễ hiểu.
Cứ giả dụ tờ báo là một doanh nghiệp và tòa soạn được
giao điều hành công ty này. Nếu chỉ lấy các chỉ tiêu như
bán cho được báo, thu hút nhiều độc giả vào đọc và bán
cho được nhiều quảng cáo, tạo được doanh thu cao, việc
điều hành tờ báo sẽ rất đơn giản. Đăng càng nhiều
chuyện tình dục rồi tin bài nào cũng rút tít cho giật gân
lên, chú tâm khai thác chuyện xì-căng-đan ở các ngôi sao giải
trí, lượng phát hành hay lượng người vào đọc sẽ tăng vùn
vụt. Lượng phát hành hay lượng người đọc cao sẽ kéo theo
quảng cáo tăng. Thậm chí ban điều hành lúc đó cứ đăng tin
bài mang tính quảng cáo cho bất kỳ ai trả tiền thì doanh thu
làm sao không tăng. Đấy là điều hành công ty.
Nhưng tờ báo còn liên quan đến nhiều thành phần khác (tiếng
Anh trong quản trị kinh doanh gọi là stakeholders) như độc giả,
chính quyền, người lớn, trẻ em, nhà giáo dục… đủ cả.
Họ đều có quyền định hướng cho tờ báo sao cho nó phục
vụ lợi ích chung cho tất cả mọi người chớ không phải
riêng lợi ích vật chất của người làm báo. Vậy nên mới có
chuyện quản trị doanh nghiệp. Chuyện quản trị này sẽ dựa
vào những chuẩn mực xã hội, quy định của luật pháp, quy
ước đạo đức nghề nghiệp của nhà báo hay tôn chỉ mục
đích của tờ báo đặt ra để ràng buộc lẫn nhau và định
hướng đi cho tờ báo.
Đó là nói chuyện lý thuyết còn thực tế đơn giản hơn
nhiều. Làm báo ai mà không xuất phát từ một hoài bão làm gì
đó cho cuộc sống ngày càng tốt hơn, ai mà không có ước
muốn tờ báo của mình có những bài viết sắc sảo. Cạnh
tranh bằng những chiêu thức như khai thác chuyện tình dục,
hình ảnh mát mẻ hay cố ý gây sốc là chuyện "chẳng đặng
đừng", chắc người chủ xướng hay người viết ít nhiều
đều cảm thấy xấu hổ.
Nhưng nếu ai cũng lấy cái khó của thị trường hiện nay để
biện minh rằng, thôi thì cố nuôi sống tờ báo cái đã, sau
đó sẽ giảm dần liều lượng "lá cải", ai cũng phân bua
nếu cứ viết cho đàng hoàng vào thì không ai chịu vô đọc
cả, ai cũng chỉ "tươi mát" hơn đối thủ cạnh tranh
"một chút xíu thôi"… đấy chính là cuộc đua xuống đáy!
Nếu để ý, các bạn sẽ thấy liều lượng "lá cải" trên
các báo mạng ngày càng tăng – đấy là do cạnh tranh "thêm
một chút" cộng với "thêm một chút" – hàng ngày, hàng
giờ. Rồi như con bạc tháu cáy, sự xấu hổ nói ở trên sẽ
biến mất, thay vào đó là sự hùng hổ ganh đua xem ai "gây
sốc" nhiều hơn ai.
Hiệu ứng thì ai cũng đã rõ. Uy tín báo chí đang ngày càng
xuống thấp. Độc giả cũng tò mò vô đọc (tôi cũng đọc)
nhưng vừa đọc vừa chửi sao báo chí ngày càng xuống cấp.
Điều đáng ngại nhất là nghề nghiệp làm báo sẽ theo đó
lụi tàn dần – đầu tiên là lẫn tránh các đề tài khó, xong
rồi tự dễ dãi với các bài viết vô thưởng vô phạt và
cùng nhau cạnh tranh theo lối ai "lá cải" hơn ai.
Lối thoát cho lối cạnh tranh xuống đáy này có còn đó không?
Theo tôi là vẫn còn. <em>Stakeholder</em> quan trọng nhất là nhà
nước thì hình như phó mặc miễn sao các báo đừng nhảy vô
các đề tài nhạy cảm thì không sao. Nhưng các
<em>stakeholders</em> khác đều có vai trò quan trọng: người đọc
phải biết tẩy chay, giới quảng cáo phải biết từ chối
quảng cáo, đồng nghiệp phải cùng nhau lên tiếng để giữ uy
tín chung cho làng báo. Hơn ai hết, nếu những người đang chủ
trương "lá cải hóa" ngồi lại với nhau, đặt ra những
giới hạn không thể vượt qua thì tình hình sẽ cải thiện
lên nhiều. Như đã nói ở đầu, đây không phải là vấn đề
đạo đức (vì tôi thừa nhận ngay từ đầu là mình cũng tò
mò thích đọc như bao người khác) - đây là vấn đề tương
lai của báo chí khi cạnh tranh sai đường.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4558), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét