Câu chuyện văn hóa: Mất vốn văn hóa, đất nước loay hoay phát triển

<strong>Nhà báo Thu Hà:</strong><em>Thưa quý vị, không một quốc
gia, một dân tộc nào phát triển hùng mạnh mà thiếu vắng văn
hóa. Văn hóa là cốt lõi của sức mạnh mềm, là yếu tố
đóng vai trò quyết định sức mạnh, vị thế, uy tín quốc gia.
Gia tăng sức mạnh này là chiến lược quan trọng để hoàn
thành nhiều mục tiêu lớn của dân tộc. Đây cũng là nội dung
tọa đàm tổng kết các vấn đề văn hóa-xã hội cuối năm
của Tuần Việt Nam.</em>

<em>Xin trân trọng giới thiệu hai khách mời là Nhà biên kịch
Nguyễn Thị Hồng Ngát và nhà báo Phạm Kim Dung (Kỳ Duyên).
Nếu nhìn lại các vấn đề văn hóa-xã hội của dân tộc một
năm qua, điều gì khiến các chị suy nghĩ, trăn trở nhất?</em>

<strong>"Tiếng Việt còn, nước ta còn"</strong>

<strong>Nhà báo Kim Dung/Kỳ Duyên: </strong> Có câu nói rất nổi
tiếng của học giả Phạm Quỳnh "Tiếng Việt còn, nước ta
còn", chương trình Điều còn mãi của VietNamNet, khi ca sĩ
Nguyên Thảo cất lên ca khúc "Tình ca" của nhạc sĩ Phạm
Duy, có câu "Tôi yêu nước nước tôi, từ khi mới ra
đời…" khiến tôi cảm động đến gai người.

Tiếng Việt còn, nước ta còn. Văn hóa còn, nước ta còn. Một
điểm đặc thù của văn hóa, là được tiếp nhận, được
sàng lọc rất lâu qua hàng nghìn năm, hàng thế kỷ. Văn hóa là
"mưa dầm thấm đất".

Nói đến văn hóa không thể tách rời kinh tế-xã hội. Kinh
tế-xã hội nào, văn hóa ấy. Văn hóa là cơ sở để bảo
đảm cho nhân cách, vị thế, tầm vóc một dân tộc. Một con
người, dù giàu có nhưng không quan tâm chăm chút vốn văn hóa
thì xét cho cùng chỉ là trọc phú. Một dân tộc nếu chỉ giàu
mà không chăm chút văn hóa chắc chắn không thể bền vững,
bởi nó không thấy rõ cái bản sắc của dân tộc đó. Văn hóa
là sản phẩm của cơ chế quản lý, của sự phát triển kinh
tế-xã hội. Nó được điều chỉnh trong mối tương quan xã
hội đó.

Trở lại câu hỏi của Thu Hà, nhìn lại văn hóa-xã hội năm
qua, tôi thấy có điểm sáng là việc Đà Nẵng, Hội An vươn
lên để được chọn là nơi đáng sống nhất; trong nhóm địa
danh du lịch yêu thích nhất. Đó là một cách quảng bá cho văn
hóa Việt. Có những di sản văn hóa được UNESCO công nhận. Có
những con người cụ thể với những việc làm cụ thể đầy
tính nhân văn, văn hóa, ý nghĩa, như Nhóm Cơm có thịt của
Trần Đăng Tuấn, chương trình Lục lạc vàng của Đài truyền
hình VN.

Bên cạnh đó, trong thời kinh tế thị trường này, lại có
những khái niệm rất buồn, đó là "văn hóa tham nhũng". Tham
nhũng đâu phải là văn hóa, thực tế là phản văn hóa, là
mặt trái của văn hóa. Vậy mà bây giờ người ta "thừa
nhận" tham nhũng như một nét văn hóa thì nguy quá.

Đó là thái độ vô cảm của người Việt với nhau khi đồng
loại gặp rủi ro, tai họa có thể gặp mọi nơi, mọi chỗ.
Như số đông con người xông vào hôi của; cướp tiền, cướp
bia…. Đó còn là chuyện đánh chửi, xúc phạm thầy cô giáo,
đuổi chém thầy thuốc. Sự phản văn hóa nhiều khi chính là
tội ác. Thật đau đớn khi phải đọc, phải nghe không biết
bao vụ trẻ em bị xâm hại, bị bạo hành. Có gì đau đớn hơn
khi những đứa trẻ tiểu học, ngay ở HN, khi đến trường,
luôn phải được cảnh báo đi vệ sinh không được đi một
mình.

Những mặt tối đó, những hiện trạng đó đã được chính
các nhà tâm lý xã hội gọi là sự "rối loạn những giá
trị".

<strong>Nhà biên kịch Hồng Ngát:</strong> Không thể phủ nhận,
những thành tựu về kinh tế của đất nước so với hơn chục
năm về trước quả thực tốt hơn rất nhiều. Nhưng thật
tiếc, khi những bất ổn xã hội vẫn tồn tại.

Nhớ những năm nghèo khổ, cuộc sống rất thanh bình, có trật
tự xã hội. Con người sống tình nghĩa, san sẻ bao dung.

Tôi nhớ hồi 18 tuổi, nửa đêm tôi đi bộ một mình từ Cửa
Nam lên khu văn công Mai Dịch mà chẳng có vấn đề gì. Nhưng
bây giờ khác lắm.

Kinh tế khá lên đáng lẽ văn hóa phải lên theo thì ngược
lại những gì đang được báo chí phản ánh, các ĐBQH phản
ánh lại cho thấy văn hóa ta đang xuống cấp, đang lệch
chuẩn...

Người dân rất muốn hỏi lãnh đạo các cấp là tại sao kinh
tế lên mà văn hóa lại xuống? Bởi nếu tìm được câu trả
lời thì sẽ tìm được lời giải đáp để chữa chạy những
lệch lạc hiện nay.

Bên cạnh những quyết sách phát triển kinh tế-văn hóa cũng
cần có những quyết sách để gìn giữ và phát triển văn hóa
bởi đó chính là nền tảng, là cốt lõi của mỗi xã hội.
Mỗi một gia đình hạnh phúc êm ấm thì xã hội sẽ bền
vững, quốc gia sẽ có nhiều cơ hội phát triển hưng thịnh.

Hiện nay, các mối quan hệ đã bị đổ vỡ rất nhiều. Những
chuyện xảy ra được báo chí dẫn lại cho thấy những chuyện
đau lòng như con cái không kính trọng cha mẹ, thậm chí là
chửi bới, hành hạ, giết cả bậc sinh thành. Trong các quan hệ
xã hội thì con người bỗng nhiên trở nên dễ giận dữ, dễ
dẫm đạp lên nhau. Ngày càng thiếu vắng sự tương kính giữa
người với người.

<div class="boxcenter500"><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/12/26/12/20141226124731-img-7910.jpg"
/><div class="textholder">Nhà biên kịch Nguyễn Thị Hồng Ngát
(trái)</div></div>

Tôi tin rằng, các vị lãnh đạo luôn mong muốn và đang có
những định hướng làm sao để xã hội ngày càng tốt lên,
không chỉ kinh tế mạnh lên, mà văn hóa cũng gìn giữ được.
Mong là vậy, muốn là vậy nhưng tại sao chúng ta vẫn chưa làm
được?

Vừa rồi, những thông tin về vị nguyên tổng thanh tra chính
phủ, người luôn lên tiếng kêu gọi chống tham nhũng vậy mà
ông ấy lại là người tham nhũng; rồi còn chuyện ông cựu bí
thư Huế khai man và có vấn đề về tư cách. Vẫn biết đó
chỉ là những con sâu, không phải phổ biến, nhưng một vài
vị như vậy, cũng làm người dân suy nghĩ và mất mát niềm
tin.

Lòng tự trọng chính là sức mạnh, là nội lực, góp phần quan
trọng đưa nước Nhật hùng mạnh như ngày nay.

<strong>Có lòng dân, là có tất cả</strong>

<strong>Nhà báo Thu Hà:</strong><em>Từ những trăn trở của các
chị, có thể thấy rằng những chấn thương tâm lý hiện đại
đang gặm nhấm và bào mòn dần sức mạnh của đất nước
mình. Vậy, theo các chị nguyên nhân là do đâu và ai phải chịu
trách nhiệm?</em>

<strong>Nhà biên kịch Hồng Ngát:</strong> Ngày xưa chúng ta có
các đoàn thể chính trị xã hội và chúng tôi trưởng thành
từ đó. Tuy nhiên, các đoàn thể thời chúng tôi rất nghiêm.
Muốn là thành viên, cần phải chuẩn bị và phấn đấu, rèn
luyện quyết liệt, chuẩn bị cho mình nhiều điểm tốt, và
những điểm tốt này phải được xã hội, được tập thể
công nhận.

Tiếc rằng bây giờ đâu đó người ta phấn đấu đơn giản
quá, dễ dàng quá, nhiều khi để tìm cơ hội thăng tiến, vì
chức tước hơn là để đóng góp cho sự nghiệp phát triển
chung, phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng chung. Trong khi những
người có khí tiết, có lòng tự trọng vì không chịu đi cổng
sau nên thường bị thua thiệt. Năm rồi ở Hà Nội từng có
người nói công khai khi họp về giá chạy việc, chạy chức.
Nếu không có lửa thì làm sao có khói.

Dân tộc mình trong chiến tranh người người đã xả thân, đùm
bọc lẫn nhau không tiếc máu xương. Tại sao giờ đất nước
hòa bình, cuộc sống khấm khá hơn thì bỗng đâm ra sống ích
kỷ, chỉ biết thu vén, lòng tham trở nên vô đáy không biết
thế nào là đủ. Con người dễ sinh nóng giận, mạt sát, dễ
dẫm đạp lên nhau, chẳng ai tin ai. Đó là bởi lòng tham là sự
ích kỷ nhỏ nhen, là bởi quan điểm sống và mục tiêu sống
đã quá khác trước.

Tôi là người đã viết kịch bản và sản xuất bộ phim về
Chủ tịch Hồ Chí Minh, đó là phim "Nhìn ra biển cả". Bộ
phim về thời trẻ của Chủ Tịch. Để làm bộ phim này tôi
đã đọc rất nhiều tư liệu về cuộc sống bình dị, nhân
ái, bao dung của Cụ. Chẳng cần nhìn đâu xa, chỉ cần nhìn
tấm gương của Cụ như thế mà dọn mình. Có được lòng dân
là có được tất cả. Khi mà lòng dân đã thu phục được
bằng những tấm gương đạo đức chí công vô tư, bằng sự
liêm khiết chính trực thì chính quyền ắt sẽ bền vững, đưa
ra quyết sách gì nhân dân cũng ủng hộ.

Chẳng phải đâu xa, ngay chuyện phim ảnh cũng có thể thấy,
nhiều bộ phim mang tính nhân văn nhưng lại rất khan người xem,
trong khi đó, những bộ phim khai thác nhiều, khai thác sâu về
đề tài cướp, giết, hiếp… lại luôn trong tình trạng cháy
vé. Sống ào ạt, làm ào ạt, sống vội, sống gấp quen rồi…
Chậm lại chút, nghĩ ngợi chút dường như là một điều xa
xỉ..

Cái lệch chuẩn còn thể hiện ở việc nhiều người đang bị
rơi vào bẫy hư danh. Một đất nước hướng theo học vị thì
tốt nhưng mà phải là học vị thật chứ không thể là học
vị "mua" hoặc sao chép cốt lấy cái bằng làm le với thiên
hạ.

<strong>Nhà báo Kim Dung/Kỳ Duyên:</strong> Cái chấn thương tâm
lý lớn nhất trong xã hội hiện nay là gì? Chính là suy giảm
niềm tin. Ngay với một đứa trẻ, mất niềm tin đã là một
chấn thương lớn lắm khi trẻ mới bước vào đời. Thậm chí
là nỗi ám ảnh, và có khi nó đi theo suốt trong cuộc đời. Cho
nên có một câu nói "mất niềm tin là mất tất cả".

Còn với một XH như chúng ta, cách đây mấy năm tôi nghe ĐBQH
Dương Trung Quốc, trong một phát biểu trên báo, ông nói đến
sự u ám của niềm tin. Còn bây giờ, tôi thấy niềm tin đó
không chỉ là u ám, mà là "mất mát". Vì liệu người dân
có thể có niềm tin không khi mà ngay vị cán bộ cao cấp của
đất nước cũng phải nói: "Trước đây chỉ có một con sâu
làm rầu nồi canh, nay thì nhiều con sâu lắm. Nghe mà thấy xấu
hổ…"

<strong>Nhà báo Thu Hà:</strong> <em>Thế hệ của các chị, cơ sở
để đặt niềm tin là gì?</em>

<strong>Nhà báo Kim Dung/ Kỳ Duyên:</strong> Thế hệ chúng tôi khi
đó sống rất lý tưởng. Trong nhà trường tiểu học, thì có
05 điều Bác Hồ dạy. Những năm tháng chiến tranh, ở nơi sơ
tán, là hoàn toàn hồn nhiên sống theo lẽ sống "03 sẵn
sàng". Hay là "đi bất cứ đâu khi Tổ quốc cần". Các tác
phẩm văn học, từ trong nhà trường cho đến cuộc đời cũng
tác động nhiều đến từng cá nhân. Lúc đó chúng tôi sống
trong một môi trường lành mạnh, XH cũng lành mạnh hơn rất
nhiều.

Giờ đây, không ít người có niềm tin ở… tiền. "Có tiền
mua tiên cũng được- có cả một tổng kết dân gian mang tính
triết lý đáng buồn như thế. Rồi "Không thể mua được
bằng tiền, nhưng có thể mua bằng… rất nhiều tiền". Con
người giờ đây tin ở sức mạnh đồng tiền thế cơ mà.

<div class="boxcenter500"><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/12/26/12/20141226124731-chi-dung-2.jpg"
/><div class="textholder">Nhà báo Phạm Kim Dung/Kỳ Duyên
(trái)</div></div>

Dù thực ra trong xã hội, vẫn luôn tồn tại những điều tốt,
vẫn luôn có những con người tốt bụng, sẵn sàng làm những
điều, những việc từ thiện, nhân ái nhưng dường như đồng
tiền giờ đây có sức chế ngự mạnh hơn. Người ta bảo giờ
là "thời Kim Tiền"!

Có những quan chức tham lam, lạm dụng quyền chức vơ vét, dối
trá cướp công đồng đội, thực chất là đã tự tha hóa.
Những con sâu ấy đã làm vẩn đục môi trường sống của XH,
làm người dân bất bình, phẫn nộ và hoài nghi tất cả. Nên
thấy đó là nỗi hổ thẹn của một dân tộc. Bởi họ đã
không coi pháp luật là gì. Họ tự cho mình quyền "ngồi trên
pháp luật".

Hãy nhìn nguy cơ mất niềm tin thực sự là nguy hiểm, bởi nó
ảnh hưởng đến tầm vóc, nhân cách và làm suy yếu dân tộc.

<strong>Nhà biên kịch Hồng Ngát:</strong> Thế hệ chúng tôi bây
giờ thuộc diện "cổ lai hy" rồi. Nhưng không phải cái gì
cũ cũng đều bỏ đi. Có những cái cũ tốt thì cần giữ lại.
Chả thế mà có người cứ đùa vui (nhưng cũng có sự thật
trong đó) rằng "bao giờ cho đến ngày xưa?" Ngày xưa thanh
bình ơi, ngày xưa trong trẻo ơi, ngày xưa tình nghĩa ơi, ngày
xưa trọng đạo nghĩa hơn tiền bạc ơi… Bao nhiêu cái ơi ấy,
bây giờ có gọi cũng chả thấy hay ít thấy trả lời. Thật
tiếc!

<strong>Nhà báo Thu Hà:</strong><em>Vừa rồi bộ trưởng Hoàng
Tuấn Anh có thông báo, hơn 80% gia đình Việt Nam đạt danh hiệu
gia đình văn hóa. Các chị có bình luận gì về con số này và
thực tế cuộc sống đang diễn ra?</em>

<strong>Nhà báo Kim Dung/ Kỳ Duyên:</strong> Tôi chợt nhớ đến
con số của Bộ trưởng Nguyễn Thái Bình rằng, 99% công chức
hoàn thành nhiệm vụ. Con số đó sẽ là sự.. tương hỗ tương
thích hơn 80% gia đình văn hóa.

Con số đó chỉ phản chiếu thêm đó là bệnh thành tích, chưa
phản ánh được sự thật là các gia đình văn hóa hay không?

Không ai phủ nhận mục đích của cuộc vận động Xây dựng
gia đình văn hóa là tốt, vì gia đình là tế bào của XH. Tuy
nhiên, đất nước đã chuyển sang cơ chế thị trường, mọi
thang bậc giá trị, tiêu chí văn hóa cần gắn kết với thời
cuộc mới. Không thể dùng cái tiêu chí cũ để đo các thang
bậc giá trị mới.

<strong>Nhà biên kịch Hồng Ngát:</strong> Khen thưởng đúng thì
động viên được rất nhiều. Nhưng nếu chỉ chạy theo thành
tích mà ban phát sự khen búa xua thì lại hỏng.

Cạnh sự khen cũng cần biết lắng nghe. Một con người còn
luôn luôn phải tu dưỡng sửa đổi mình để tốt lên huống
hồ một đất nước. Cái cốt lõi là phải biết lắng nghe
những lời nói phải, tránh sự qui chụp cho rằng thế là do
họ không tốt với mình, là không ưa mình, ghét mình, cao hơn
nữa là "phản bội" mình nên mới nói thế.

Hãy bỏ qua hiện tượng mà nhìn vào bản chất. Ví như có
người hay nói nghịch nhĩ nhưng khi có việc khó khăn là thấy
họ có mặt ghé vai ngay. Cuộc sống muôn màu như thế đấy.
Phải biết tỉnh táo mà nhìn đúng người, đúng việc. Nói là
vậy nhưng chẳng phải lúc nào và bao giờ cũng minh mẫn và
tỉnh táo được. Nghe khen–dù biết là khen không thật–vẫn
cứ thích hơn là nghe chê…

Trớ trêu thay!




***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20150102/cau-chuyen-van-hoa-mat-von-van-hoa-dat-nuoc-loay-hoay-phat-trien),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét