Thái Kế Toại - Nói lại chuyện phim Xích Lô

<strong>Đúng là phim <i>Xích lô</i> là một chuyện buồn của
ngành điện ảnh Việt Nam. Một bài học điển hình về cách
đối xử với tài năng nghệ thuật và các tác phẩm đỉnh cao
của bộ máy quản lý nghệ thuật một nước tiểu nông. Nhưng
vụ phim <i>Xích lô</i> không chỉ liên quan đến vài ba cá nhân
trong cuộc. Nó ảnh hưởng đến những vấn đề lớn hơn đối
với nền điện ảnh của chúng ta. Tác hại lâu dài của nó
vẫn còn đang ám ảnh đời sống điện ảnh với những cách
hành xử vô lối tùy tiện. Và cũng không ít chuyện buồn đã
diễn ra như thế trong mấy chục năm qua. Nhiều số phận nghệ
sĩ phải trả giá, nhiều tác phẩm bị chìm nổi. Những con
người ấy, những tác phẩm ấy đang đợi chúng ta nói lại
về họ… Đó cũng là điều tâm huyết của tôi muốn nói với
các đồng nghiệp </strong>

<center><img
src="http://images.tienphong.vn/Uploaded/chien/2014_01_22/3.%20Poster%20phim%20XICH%20LO_PZPN.jpg.ashx?w=660&h=371&crop=auto"
width="560" /></center>

Ngoảnh đi ngoảnh lại từ khi phim <i>Xích lô</i> bị cấm chiếu
ở Việt Nam đã 16 năm. Mười sáu năm gần như là khoảng cách
một thế hệ, nhiều đồng nghiệp trẻ trong làng điện ảnh
thì hầu như không biết đến chuyện này. Một số đồng
nghiệp già thì không biết đầy đủ. Mấy người biết đầy
đủ thì im lặng. Trong mấy năm vừa rồi tôi có nêu lại việc
này với Cục Điện ảnh. Những người lãnh đạo cũ trong
cuộc thì đã nghỉ hưu. Người mới thì dường như cảm thấy
mình không có trách nhiệm trả lời về một vụ án oan trong
làng điện ảnh đã thuộc về quá khứ. Tôi cũng đã nghỉ
hưu, gần như giã từ các hoạt động điện ảnh để tập
trung làm mấy tác phẩm văn học cuối đời nhưng tôi cứ băn
khoăn về câu hỏi <i>Tại sao có vụ cấm chiếu phim Xích lô?
Tại sao lại có chuyện đối xử kì quái, bất công với đạo
diễn Trần Anh Hùng như thế? Tại sao một bộ phim của người
đạo diễn người Việt với các diễn viên Việt Nam về đề
tài đương đại Việt Nam, quay tại thành phố Hồ Chí Minh,
được giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim Venise danh giá –
lần đầu tiên người Việt được giải Sư tử vàng, một
giấc mơ và có lẽ còn lâu nữa mới lại có một sụ kiện
như thế mà giới lí luận phê bình điện ảnh im lặng không
bàn đến một lời, trừ một vài bài ''đánh'' không có
động cơ nghề nghiệp?</i>

Tôi là một người trong cuộc. Lúc đó tôi đang là Trưởng
phòng An ninh Văn hóa quốc gia, A25 Bộ Công an.

Chuyện bắt đầu như thế này:

Vào đầu thập niên 90 người Việt có một tài năng điện
ảnh kiệt xuất. Người đó là đạo diễn Trần Anh Hùng.

Trần Anh Hùng tên Pháp là Guy Phimasset sinh ngày 5- 6- 1966 tại
Mỹ Tho, quốc tịch Pháp. Bố mẹ TAH quê ở Nam Đàn, Nghệ An,
theo đạo Thiên chúa, di cư vào Nam từ 1954, sang Lào sinh sống
từ 1973, rồi sang Pháp năm 1975, hiện làm nghề may quần áo ở
Pháp. TAH có một người em trai tên là Dũng sinh năm 1968 tên
Pháp là Henry Phimasset, tốt nghiệp ngành kinh tế thương mại.
Từ phim <i>Xích Lô</i> anh Dũng làm trợ lý đạo diễn cho TAH.

Tại Pháp TAH học và đậu tú tài văn chương bậc A, học
Đại học Triết một năm rồi bỏ để thi vào học Trường
Điện ảnh Lumière bốn năm, quay phim ngắn <i>Thiếu phụ Nam
Xương</i> trong trường. Học xong chương trình TAH không thi tốt
nghiệp, ở nhà viết một loạt kịch bản chào bán cho các hãng
phim như:

<i>Thiếu phụ Nam Xương, Hòn Vọng Phu, Saint Julien L'
Hospitalien,</i>

<i>Phim trinh thám dựa theo một cuốn tiểu thuyết của Nhật,
</i>năm nay đã quay tại Nhật.

<i>Phim về cuộc chiến của giặc Cờ Đen ở Việt Nam năm
1910.</i>

<i>Phim về đời sống người Việt ở Pháp.</i>

<i>Mùi đu đủ xanh.</i> Phim đã được sản xuất.

<i>Cyclo (Xích lô).</i> Phim đã được sản xuất.

<i>Rượu đế củ kiệu. </i>Đề tài Việt Nam dự định quay
ở Hà Nội.

<i>Những ngày không mưa</i>. Đã quay ở Hà Nội.

Năm 1991 lần đầu tiên TAH về Việt Nam để chọn cảnh cho
phim <i>Mùi đu đủ xanh </i>nhưng không thực hiện được việc
quay phim ở Việt Nam vì lí do tài chính mà chỉ có thu thanh
tiếng động Việt Nam trong tháng 10- 1992.

Tại Liên hoan phim Cannes 1993 <i>Mùi đu đủ xanh</i> đoạt
<i>Giải Caméra vàng.</i> Ngày 15-7-1993 Trần Anh Hùng cùng
Christophe Rosignon Giám đốc hãng LAZENNEC FILM vào Việt Nam mang
phim <i>Mùi đu đủ xanh</i> chiếu báo cáo cho Hội đồng duyệt
phim quốc gia và xin đi khảo sát thực tế cho kịch bản phim
<i>Xích lô.</i>

Từ tháng 2 đến tháng 5 – 1994 TAH vào sửa chữa và trình
duyệt kịch bản phim <i>Xích lô</i>. Trong thời gian này phim
<i>Mùi đu đủ xanh</i> được gửi đi dự giải OSCAD, lọt vào
chung kết cùng bốn phim khác. TAH cùng Trần Nữ Yên Khê nữ
diễn viên vợ chưa cưới của TAH, Rosignnon và Giám đốc Hãng
phim Giải phóng Trần Thanh Hùng đi Hollywood dự lễ trao giải
OSCAR năm 1994.

Cần nói một chút về ảnh hưởng của phim <i>Mùi đu đủ
xanh</i>. Tôi quan sát thấy bộ phim này mang đến một giọng
điệu kể chuyện lạ khác với cách kể chuyện truyền thống
trong phim của chúng ta và cách tác giả khai thác những chi tiết
đời sống nông thôn Nam Bộ một cách chuyên nghiệp, hiện
đại. Một vài nghệ sĩ đã mượn tôi kịch bản <i>Mùi đu
đủ xanh</i> để tham khảo. Sau đó tôi thấy quả là ngôn ngữ
Trần Anh Hùng có tác động tạo ra sự chuyển biến ở một
số tác phẩm, trong đó có thể nói có cả nghệ sĩ cỡ hàng
đầu trong nước. Trong bối cảnh lúc ấy, sự tác động đó
là quý giá.

Ngày 6-4-1994 Thứ trưởng BVHTT Nguyễn Trung Kiên ký Quyết
định số 501 HTQT/ QĐ đồng ý cho phép Hãng phim Giải phóng cung
cấp dịch vụ cho hãng Lazenec Film thực hiện bộ phim truyện
<i>Xích lô</i> của đạo diễn Trần Anh Hùng tại Việt Nam.

Xin nói thêm để có kịch bản trình duyệt lãnh đạo Bộ VHTT
các chuyên viên, lãnh đạo Cục Điện ảnh, Vụ HTQT Bộ VHTT và
A25 trong đó có tôi đã phải đọc và giúp tác giả sửa chữa
nhiều lần. Đến khi nội dung kịch bản đạt yêu cầu, có
chính kiến của A25 ủng hộ, Cục Điện ảnh ra văn bản Giám
định nội dung kịch bản trình lãnh đạo Bộ VHTT ký quyết
định cho phép sản xuất phim. Tôi phải đọc kịch bản <i>Xích
lô</i> nhiều lần. Với bản thảo lần cuối cùng tôi chấp
nhận được về nội dung và tin rằng với ý đồ của TAH,
cách trình bày câu chuyện đầy ấn tượng của anh sẽ có một
bộ phim độc đáo.

Vì phim được thực hiện chủ yếu tại thành phố Hồ Chí
Minh, lại do Hãng phim Giải phóng cung cấp dịch vụ nên A25 giao
cho A25B tức bộ phận thường trực của A25 ở phía Nam do anh
Trương Hòa Bình phụ trách, trong đó có bộ phận của đơn vị
tôi anh Hoàng Phước Thuận và anh Bùi Dương Minh phụ trách công
tác bảo vệ.

<center><img src="http://media.tinmoi.vn/2011/03/01/20_26_1298946765_73.jpg"
width="560" /></center>

Phim <i>Xích lô </i>quay trong 77 ngày từ 4-11-1994 đến 11-2-1995.
Trong thời gian đó giám sát viên A25b liên tục làm việc cùng
đoàn phim. Tôi được nghe báo cáo có những cảnh trên hiện
trường thấy có thể gây tác động không tốt, cán bộ A25b
còn yêu cầu thay đổi chi tiết. Ví dụ trường đoạn đứa bé
con mụ trùm băng cướp bôi sơn đỏ vào người chạy ra
đường bị xe chẹt chết, giám sát viên không yên tâm vì mầu
đỏ có thể gây phản cảm đã đề nghị TAH thay bằng sơn màu
xanh lơ. TAH đã đồng ý thay đổi nhiều phân đoạn theo ý các
cán bộ giám sát.

Từ 21-4 đến 6-5- 1995 thu tiếng động thật cho phim tại Hà
Nội và thành phố Hồ Chí Minh vẫn có cán bộ giám sát của
A25b.

Từ 29-8 đến 9-9-1995 Trần Anh Hùng cùng các Đoàn nghệ sĩ
của <i>Xích lô</i> đi dự Liên hoan phim VENISE lần thứ 52 tại
Italya. Trong đoàn có diễn viên Lê Văn Lộc vai <i>Xích lô</i>,
Đinh Hoài Ngọc trợ lý đạo diến kiêm phiên dịch của đoàn
phim, hai vợ chồng nghệ sĩ Nguyễn Văn Đây Chủ nhiệm kiêm
diễn viên Thầy ru con.

Đêm 9-9-1995 phim <i>Xích lô</i> được đăng quang nhận Giải
thưởng lớn <b>Sư tử vàng.</b> Tôi và nhiều đồng nghiệp,
nghệ sĩ điện ảnh cũng xúc động vì cái tin này. Lần đầu
tiên một đạo diễn người Việt Nam còn rất trẻ, một phim
về Việt Nam hiện tại, làm tại Việt Nam với các diễn viên
Việt Nam được một giải thưởng vào loại danh giá nhất của
điện ảnh thế giới. Đấy là một dịp để quảng bá cho
đất nước Việt Nam, cho con người Việt Nam và cho cả tương
lai của điện ảnh Việt Nam nữa nếu nó quy tụ được những
người con tài năng đang sống ngoài đất nước.

Nhưng thật đáng tiếc, ngay sau đó tôi được nghe đã có
những phản ứng bất lợi cho <i>Xích lô.</i> Sớm nhất là ý
kiến của ông Lý Chánh Trung từ bên Pháp về làm xao động
tại thành phố Hồ Chí Minh… trong lúc dư luận ồn ã như vậy
thì bản phim nhựa chưa về đến Việt Nam. Hầu hết người
Việt Nam chưa biết mặt mũi bộ phim được Giải Sư tử vàng
là thế nào.

Tôi nhớ một buổi chiều nóng nực cuối tháng 9-1995 tại
phòng họp của Cục Điện ảnh, phòng họp thôi, ngày ấy chưa
có phòng chiếu hiện đại như bây giờ, <i>Xích lô</i> được
trình chiều bằng băng video. Thành phần xem phim gồm có Hội
đồng duyệt phim quốc gia và một số cán bộ của Ban Tuyên
huấn, Bộ VHTT, Hội ĐAVN. Công an có anh Khổng Minh Dụ, tôi và
anh Nguyễn Trọng Đạo. Tôi thấy nội dung phim vẫn như kịch
bản nhưng cách dựng phim và sử dụng âm thanh, màu sắc của
Trần Anh Hùng đã tạo ra một ấn tượng dữ dội. Bây giờ
thì cái kiểu âm thanh đó đã trở nên bình thường vì người
ta đã quen với âm thanh Xơ rao [surround -VV] các phim bom tấn của
Mỹ của châu Âu nhưng lúc đó tôi thấy mấy gương mặt thật
tội nghiệp. Có người còn la hét đòi giảm âm lượng. Âm
thanh của phim gây sốc cho những người thần kinh yếu. Trong
không khí oi bức, nhộn nhạo với cách tổ chức chiếu phim
cẩu thả, <i>Xích lô </i>đã tạo ra một ấn tượng để tự
giết nó. Cuối cùng có một cuộc hội ý nhưng lộn xộn và ý
kiến không thống nhất, đợi bàn lại với một buổi chiếu
bản phim nhựa.

Sau buổi chiếu có các bài báo <i>Suy ngẫm sau khi xem phim Xích
lô – Giải thưởng Sư tử vàng</i> của Nguyễn Tường trên
báo <i>Tuần tin tức</i> số 40 (2-8 / 10/ 1995), <i>Phim Cyclo: Việt
Nam là phương tiện hay là đối tượng phản ánh </i>trên báo
<i>Văn Hóa</i> ngày 15-10-1995.

Hình như có một thế lực vô hình nào đó tạo ra sụ trấn
áp <i>Xich lô</i>. Trong cơ chế bộ máy của chúng ta những
người lãnh đạo nhiều khi rất sợ những người cực đoan
tả khuynh hay nhân danh chế độ XHCN như thế. Chẳng lẽ vài
người như thế lại tài giỏi, sáng suốt hơn một guồng máy
làm việc của chúng tôi ư? Một guồng máy chuyên môn trực
tiếp với nghề nghiệp phải nghĩ kỹ hơn họ chứ.

<center><img
src="http://images.motthegioi.vn/uploaded/nguyenhuuhongminh/2014_04_23/019-capt5_uzww.jpg?width=600"
width="560" /></center>

Bộ trưởng Bộ VHTT đã yêu cầu Hãng phim Giải phóng kiểm
điểm về việc hợp tác với Hãng Lazennec làm phim <i>Xích
lô</i><b>.</b> Sau đó có quyết định cấm chiếu phim <i>Xích
lô</i> ở Việt Nam. Còn tôi và A25 không được hỏi ý kiến
về việc này. Tôi dự định khi có một buổi họp đàng hoàng
hơn với bản phim nhựa sẽ phát biểu chính kiến của mình.
Tất nhiên là tôi bảo vệ đạo diễn Trần Anh Hùng và người
bạn của tôi Trần Thanh Hùng Giám đốc Hãng phim Giải phóng
một người đầy nhiệt huyết và mạnh dạn tìm cầu nối
điện ảnh nước nhà với thế giới.

Vậy mà tôi cứ chờ… Cuối cùng cho đến nay không hề có
một buổi họp như thế. Tôi không rõ những cá nhân nào đã
làm các văn bản tham mưu cho lãnh đạo Bộ VHTT ra một quyết
định vội vã như vậy. Với một quyết định của ông Bộ
trưởng Bộ VHTT người ta đã coi Trần Anh Hùng như một nghệ
sĩ chống chế độ, ra tiếp một cái lệnh cấm anh về nước
trong nhiều năm.

Quay lại nội dung phim <i>Xich lô</i>. Bộ phim đã gây ra sự
phân hóa cao độ trong số người đã được xem phim. Tôi hỏi
ý kiến một số nghệ sĩ, người khen thì khen hết lời,
người chê thì cũng chê thậm tệ. Nhưng tựu trung người ta
đều cho rằng nó trình bày thực trạng xã hội một cách táo
bạo mới mẻ quá. Ấn tượng của nó mãnh liệt quá. Các bài
báo lên án phim <i>Xích lô</i> nói gì? Người ta cho là bộ phim
đầy những hình ảnh bạo lực, nhiều cảnh sex và hiện thực
trong phim không đúng với thực tế Việt Nam.

Sau này các đĩa phim <i>Xích lô </i>được bán chui ở trong
nước nhưng bản quay trộm chất lượng xấu. Anh Ba Đây có cho
tôi mượn một cái băng video din, tôi lại cho bạn tôi Lê Cẩm
Lượng ở Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh sao lại cho
sinh viên xem.

Tôi cứ tự hỏi tại sao Liên hoan phim Venise năm 1995 người ta
trao giải Sư tử vàng cho phim <i>Xích lô</i>? Lẽ ra các nhà phê
bình phim Việt Nam phải giải đáp câu hỏi đó. Có lẽ vì sợ
hãi Bộ VHTT mà họ im lặng. Không một ai bênh vực cho bộ phim
tội nghiệp đó.

Chả lẽ LHP Venise chỉ nhằm chống Việt Nam? Chả lẽ vì
chống Việt Nam Ban Giám khảo lại hạ mình để trao giải cho
một bộ phim mà người Việt Nam cho là thấp kém? Lý trí của
một người tỉnh táo có thiện chí giải đáp câu này không
khó lắm.

Ở phim <i>Xích lô</i>, Trần Anh Hùng trình bày một phong cách
khác hẳn <i>Mùi đu đủ xanh.</i> Tôi cho rằng với những đạo
diễn có biên độ phong cách giữa các tác phẩm xa nhau như vậy
là một tài năng. Nhịp điệu của <i>Xích lô</i> co dãn thất
thường, chất liệu và cốt truyện Á Đông được trình bày
với các thủ pháp ấn tượng hậu hiện đại. Các hình tượng
mang tính ẩn dụ cao, mang cả tinh thần triết học, nó cho
người ta thấy cuộc sống các xã hội Á Đông kiểu như Việt
Nam đang vươn tới thị trường và thế giới hiện đại như
thế nào cùng cái giá mà nó phải trả, cái giá rất đắt,
thậm chí kinh hoàng. Tuy vậy TAH đã đưa ra được lời giải
cho câu hỏi đó. Gìn giữ gia đình là chỗ cứu rỗi cho con
người. Thực trạng xã hội đen hôm nay sau 15 năm cho thấy đã
vượt qúa xa những cảnh báo của anh.

Sau này hệ lụy của vụ <i>Xích lô</i> còn theo tôi và Trần
Anh Hùng khi tôi chuyển sang làm Giám đốc Điện ảnh CAND. Giữa
năm 1998 tôi hợp tác với Hãng Laennec Film. Tôi đã tạo điều
kiện cho TAH về nước đi thăm Hà Nội và một số nơi để
viết một kịch bản phim mới. Chúng tôi nói chuyện nhiều về
những biến đổi của Hà Nội. Đầu tiên Hùng muốn ba người
đàn bà Hùng yêu quý cùng đóng trong một bộ phim. Như Quỳnh,
Lê Khanh, Trần Nữ Yên Khê. Sau Hùng định hình ý tưởng, cho ba
người này vào dòng xoáy của một gia đình gốc Hà Nội lâu
đời đang rạn vỡ vì các tác động của đời sống hiện
đại. Hùng vẫn băn khoăn về việc bảo vệ các giá trị của
gia đình Á Đông. Đó là kịch bản phim <i>Những ngày không
mưa. </i>

Kịch bản <i>Những ngày không mưa</i> cũng phải sửa chữa
nhiều lần, cuối cùng cũng được ĐACAND chấp nhận và chuẩn
bị trình Cục Điện ảnh thì rắc rối lại rơi xuống.

Báo <i>Quân đội nhân dân</i> ngày 23-8-1998 đăng bài <i>Hà</i>
<i>Nội và Sài Gòn thời mở cửa qua cách nhìn phiến diện của
đạo diễn Trần Anh Hùng. </i>Bút pháp của tác giả khá chuyên
nghiệp, có thể là một nhà phê bình chuyên nghiệp ở Cục
Điện ảnh nhưng ký tên Hạnh Lê.

<center><img
src="http://k14.vcmedia.vn/hxVXgOkyMbXKAXuDK5jw9UNgFYOnju/Image/2014/08/1308205394-sao-phim--3--74514.jpg"
width="450" /></center>

Tiếp theo báo <i>Văn Nghệ</i> số 36 ngày 5-9-1998 đăng bài
<i>Cần một chữ Tâm khi làm phim về Việt Nam</i>. Tác giả là
Phạm Viết Đào, một người đã có nhiều chỉ trích gay gắt
ngành điện ảnh.

Điều có vẻ vô lý và không đàng hoàng cho lắm là sự phê
phán nhằm vào một kịch bản còn ở thời kỳ bí mật, chưa
trình duyệt, chưa công bố chỉ có những người có trách
nhiệm mới được cầm nó, lý lẽ phê phán với những tiêu
chí không phải là tiêu chí nghệ thuật, phiến diện, thô
thiển, nặng về quy chụp chính trị. Để thêm nặng đòn
người ta còn lật lại cả phim <i>Xích lô</i>, tức là Trần Anh
Hùng chống Việt Nam có cả <i>quá trình</i>, có cả <i>hệ
thống quan điểm</i>…

Thời gian này tại Bộ VHTT đang có mâu thuẫn của một vài
người với Cục Điện ảnh, với anh Nguyễn Khoa Điềm về
vấn đề hợp tác làm phim với nước ngoài. Theo tôi mâu thuẫn
này không phải là bản chất vấn đề hợp tác làm phim với
nước ngoài mà xuất phát từ một góc độ khác nhưng hợp tác
làm phim với nước ngoài là một cái cớ tốt nhất có thể
lợi dụng vì nó rất dễ bị khai thác về chính trị. Anh em
nghệ sĩ chúng ta nhiều khi bị những cú đòn oan trong một xã
hội lỏng lẻo về pháp luật như thế.

Trần Anh Hùng đưa cho tôi bản thảo bài viết của anh để
trả lời hai bài báo ở trên.

Về phim <i>Xích lô</i> TAH viết:

<i>Để nói rõ sự thật về tôi, trước hết tôi xin nói đến
vấn đề bạo lực trong phim <b>Cyclo</b>. Người ta thấy bạo
lực trong phim này rất ghê tởm. Tôi cho đó là điều tốt.
Bạo lực phải đưa ra một cảm giác ghê tởm. Đây không phải
là một loại bạo lực giải trí. Và phim này đoạt giải Sư
Tử Vàng tại Venise không phải "về thành công trong thể loại
phim bạo lực" như có người Việt Nam mới viết trên báo.
Trong liên hoan Phim Venise không có phân biệt thể loại.</i>

<i>"Chúng tôi trao giải Sư Tử Vàng cho phim <b>Cyclo</b> về
phong cách thể hiện bạo lực". Đây là lời nói của ông
Jorge Semprun thì cái từ "bạo lực" trong miệng ông có một
giá trị đặc biệt.</i>

<i>Jorge Semprun là một nhà văn, cũng là Bộ trưởng Bộ Văn
hóa của Tây Ban Nha trước kia. Và cái điều quan trọng nhất
có liên quan đến bạo lực là ông ta đã bị giam trong trại
tập trung của Đức trong Thế Chiến Thứ Hai, ông đã thấy cái
bạo lực và cái chết của mình rất rõ ràng. Vậy thì ông ta
thừa biết bạo lực là như thế nào và thế nào là cái nhìn
đạo đức về bạo lực và thế nào là kích động bạo
lực.</i>

<i>Khi tôi làm phim <b>Cyclo</b> tôi không hề nghĩ đến chuyện
bôi nhọ đất nước của tôi. Tôi là một nghệ sĩ Việt Nam
định cư ở nước ngoài. Và Tổ quốc Việt Nam rất thiêng
liêng đối với tôi. Nếu ai không hiểu về tôi mà kết luận
vội vàng về tôi thì đó là một ác cảm ghê tởm tôi không
thể tưởng tượng nổi… Cái mục đích của tôi khi làm phim
này là để đưa vào nền Điện ảnh thế giới một tác phẩm
nghệ thuật do một người Việt Nam làm.</i>

<i>Và tôi chọn một con đường đi cực kỳ khó khăn là vì
phim <b>Cyclo</b> không phải là một loại phim dễ thương. Sự
giằng xé giữa cái thiện và cái ác là một đề tài rất
nặng nề, rất khó xử. Đã nói đến cái thiện và cái ác thì
đừng nói đến sự cân bằng giữa hai khái niệm này. Cái ác
thường phô trương một cách ly kỳ. Còn cái thiện thì không.
Cái thiện không phải là loại sức mạnh biểu hiện ở bên
ngoài. Phim <b>Cyclo</b> gắn bó rất chặt chẽ với cái ý này.
Để tránh sự giả tạo và để gần sự thật, phim <b>Cyclo
</b>dành cho cái thiện một chỗ đứng đặc biệt, đó là giữa
hai hình ảnh, giữa hai cảnh, ở khoảng trống giữa hai hàng
chữ. Phong cách mô tả cái thiện qua âm bản tạo cho tâm hồn
thèm muốn cái thiện và đi tìm nó. Ai cũng biết trong xã hội
nào cũng có mảng sáng và mảng tối. Đó cũng có nghĩa là
thiện và ác. Tôi muốn thể hiện cái ác ghê gớm bao nhiêu thì
sụ tồn tại và giá trị của cái thiện càng lớn bấy
nhiêu.</i>

<i>… Tôi xin kể một giai thoại rất riêng tư đã đến với
tôi trong liên hoan Phim Venise làm cho tôi hiểu rõ vì sao tôi
phải đấu tranh quyết liệt để thuyết phục những nhà sản
xuất phải để cho tôi làm phim nói tiếng Việt. Việc này là
rất phức tạp vì không có một lý do gì khiến cho một người
Pháp bỏ tiền ra để làm một cuốn phim không nói gì về dân
tộc của họ. Không có lý do gì ngoài tình yêu tha thiết của
tôi đối với Việt Nam mà thuyết phục được họ.</i>

<i>…Sau khi xem phim <b>Cyclo</b> chiếu lần đầu tiên ở Venise,
tôi hỏi bố tôi xem phim thấy thế nào, có được không?</i>

- <i>Ba phải xem lại vì đoạn đầu của phim, nước mắt nó
cứ ứa ra làm ba chẳng thấy gì cả.</i>

- <i>Sao vậy?</i>

- <i>Thì… trên màn ảnh khổng lồ, ba thấy những khuôn mặt
Việt Nam, mà trong đó chứa đầy sự trưởng thành của con.
Họ nói tiếng Việt tại liên hoan phim lớn này làm ba xúc
động.</i>

<i>Đây là lời nói của một người cha khoan dung.</i>

<i>Nhưng tôi rất tin ở lời nói này bởi vì tôi chợt nhớ
cảm xúc tự hào của tôi khi tôi nghe âm thanh của những câu
nói bằng tiếng Việt vang lên trong Liên hoan Phim Cannes với
cuốn phim đầu tay của tôi."</i>

Do những rắc rối ở nội bộ đơn vị tôi, một nhóm người
vì cá nhân chống lại việc làm phim <i>Những ngày không
mưa</i>, <i>Những ngày không mưa</i> phải chuyển sang Hãng phim
truyện Việt Nam do nhà thơ Nguyễn Thị Hồng Ngát mới lên Giám
đốc. Và cuối cùng do tài ngoại giao khéo léo của Hồng Ngát,
phim đã làm xong và được công chiếu ở Việt Nam. Những
người cản bước Trần Anh Hùng đã không thực hiện được ý
đồ đen tối của họ. Niềm vui của Hãng phim truyện Việt Nam
cũng là niềm vui của tôi, bởi trước đây khi còn ở A25 tôi
đã coi đây là chỗ thân thiết của mình, nơi tôi vào ngành
điện ảnh với bộ phim đầu tay cùng đạo diễn Vương Đức,
phim <i>Cỏ Lau</i><b>.</b>

Đúng là phim <i>Xích lô</i> là một chuyện buồn của ngành
điện ảnh Việt Nam. Một bài học điển hình về cách đối
xử với tài năng nghệ thuật và các tác phẩm đỉnh cao của
bộ máy quản lý nghệ thuật một nước tiểu nông. Nhưng vụ
phim <i>Xích lô</i> không chỉ liên quan đến vài ba cá nhân trong
cuộc. Nó ảnh hưởng đến những vấn đề lớn hơn đối với
nền điện ảnh của chúng ta. Tác hại lâu dài của nó vẫn
còn đang ám ảnh đời sống điện ảnh với những cách hành
xử vô lối tùy tiện. Và cũng không ít chuyện buồn đã diễn
ra như thế trong mấy chục năm qua. Nhiều số phận nghệ sĩ
phải trả giá, nhiều tác phẩm bị chìm nổi. Những con người
ấy, những tác phẩm ấy đang đợi chúng ta nói lại về họ…
Đó cũng là điều tâm huyết của tôi muốn nói với các đồng
nghiệp điện ảnh của mình.

Tháng 8- 2010

<b>T.K.T.</b>

<center>[Video:http://youtu.be/vy7yLb9gwrE]</center>
<em><center>Bộ phim xích lô</center></em>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141214/thai-ke-toai-noi-lai-chuyen-phim-xich-lo),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét