Michael J. Totten – Những ngày cuối cùng của Đảng CSVN? (1)

<div class="boxcenter500"><img
src="http://www.worldaffairsjournal.org/sites/default/files/styles/full_view/public/Last%20Days%20of%20the%20Communist%20Party.jpg"
/></div>
Việt Nam là một đất nước độc tài toàn trị mà nếu chỉ
nhìn thoáng qua, bạn cứ tưởng nó là một quốc gia tự do.

Những người dân địa phương công khai chế giễu chính phủ
mà không hề sợ bị trả thù. Tôi đã nhìn thấy rất nhiều
mặc sắc phục của công an và quân đội, nhưng trông họ không
hề đáng sợ, và họ cũng không cố gắng tỏ ra như vậy. Họ
cũng hành xử như những người trong bộ đồng phục cảnh sát
ở các quốc gia như Mỹ hay Canada mà thôi.

Tôi thậm chí không hề lo lắng rằng phòng khách sạn của tôi
có thể bị nghe lén. Và thực sự thì điều đó không xảy ra,
ngay cả khi nó có xảy ra đi chăng nữa thì tôi cũng không quan
tâm. Tôi không cần thiết phải che dấu danh tính là một nhà
báo của mình như khi còn ở Cuba và Libya. Lúc ở Trung Quốc và
đặc biệt là Bắc Triều Tiên, tôi cũng phải giấu danh tính
thật của mình. Nhưng ở Việt Nam thì không.

Trước sự kiện mùa xuân Ả Rập thì Tunisia cũng giống như
thế. Vào thời điểm này thì Azerbaijan cũng vậy. Đài Loan và
Hàn Quốc đã nhanh chóng trải qua một thời kỳ tương tự
trước khi chuyển giao sang thể chế dân chủ.

Một người có thể - hết sức thận trọng – khái quát hóa
rằng đây là giai đoạn ngày tàn của các chế độ độc tài
"hiền lành", tức là chế độ độc tài không quá tồi tệ,
chí ít là so với các nhà độc tài và đặc biệt là chế độ
toàn trị khác.

Tất nhiên ý tưởng về một nhà độc tài "hiền lành",
trong đa số trường hợp, là một điều lố bịch. Nhưng đôi
khi trong một khoảng lịch sử dài, một nhà độc tài "hiền
lành" tương đối có thể xuất hiện. Robert D.Kaplan đã
định nghĩa trường hợp hiếm có đó như sau: "đó là người
khiến cho việc bị loại bỏ của anh ta ít gặp nguy hiểm hơn
bằng cách chuẩn bị tinh thần cho nhân dân của mình về một
chính phủ dân chủ đại diện." Lý Quang Diệu là một ví dụ
điển hình.

Nói như vậy không có nghĩa là chính phủ của ông Lý Quang
Diệu tốt đẹp hơn thể chế dân chủ đại diện. Không hề.
Ông Lý chỉ làm tốt hơn những nhà độc tài khác ở chỗ ông
đã tạo ra những điều kiện cần thiết cho cuộc chuyển giao
bất bạo động để tiến gần đến những thứ tự do và cởi
mở hơn.

"Một nhà độc tài càng tồi tệ", Kaplan viết trong cuốn
sách <i>Asia's Cauldron</i> của ông, "thì sự hỗn loạn càng
kinh khủng bấy nhiêu khi hắn phải ra đi. Đó là bởi vì nhà
độc tài đã phá vỡ liên kết trung gian giữa chế độ ở
trên đỉnh cao với gia đình hoặc bộ lạc ở tầng thấp trong
xã hội – các hiệp hội chuyên khoa, tổ chức cộng đồng,
hội nhóm chính trị v.v… Nói tóm lại là những bộ phận khác
của xã hội dân sự."

Saddam Hussein đã làm thế ở Iraq. Bashar al-Assad cũng làm điều
tương tự ở Syria. Moammar Quaddafi đã phá hủy Libya theo cách
đó, giống như Pol Pot đã làm với Cambodia, Aldofl Hitler với
Đức, và gia tộc họ Kim ở Bắc Triều Tiên.

Tôi đã từng cố lập luận rằng chế độ cộng sản đã làm
những điều kinh khủng như thế nào ở mỗi quốc gia mà họ
nắm quyền, nhưng tôi không chắc chắn là điều đó hoàn toàn
đúng. Đảng Cộng sản Việt Nam đã tự cải tổ chính nó,
đầu tiên là vứt bỏ nền kinh tế Mác-xít, tiếp đến là
ngừng can thiệp quá sâu vào đời sống của công dân Việt Nam.
Chính phủ đã làm những điều đó một cách hoàn toàn tự
nguyện.

"Một nhà độc tài tốt," Kaplan tiếp tục, "bằng việc
thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cùng với những việc làm
khác, sẽ khiến xã hội trở nên phức tạp hơn, dẫn đến
việc hình thành nhiều tổ chức xã hội dân sự, và để chia
rẽ chính trị dựa trên lợi ích kinh tế mà theo định nghĩa
lành tính hơn so với các bộ phận của bộ lạc và nhóm dân
tộc sắc tộc."

Chính phủ Việt Nam đã chạm đến ngưỡng. Chỉ mới chạm
thôi. Nhưng cần phải làm rõ ràng rằng điều đó chính xác
nghĩa là gì. Nó không có nghĩa rằng vì chế độ độc tài này
khá "tốt đẹp" so với đa số các chế độ khác mà nó
phải được tiếp tục nắm quyền. Nó hoàn toàn không nên
tiếp tục. Nó chỉ "tốt đẹp" so với chế độ độc tài
khác trong chừng mực là nó có thể chuyển sang hệ thống dân
chủ dễ hơn mà không có xảy ra bạo lực và tình trạng phức
tạp như Syria, Ai Cập và các nước hậu cộng sản như
Yugoslavia và Ukraine sau khi lật đổ Viktor Yanukovych, Somalia sau
sự sụp đủ của chính quyền cộng sản Siad Barre năm 1991, và
Libya sau sự tàn phá của chế độ Quaddafi.

Bối cảnh của Việt Nam ngày nay khá giống với thời kỳ tiền
dân chủ ở Đài Loan và Hàn Quốc, và thực sự thì Việt Nam
có điều gì đó tốt hơn hẳn, về mặt kinh tế và chính trị,
so với miền Nam Việt Nam trước khi thua trong cuộc chiến với
cộng sản. Người Việt Nam chưa từng trải qua chế độ dân
chủ, giống như người dân Hàn Quốc cho đến khi họ giành
được nó vào cuối thập niên 1980s mà không gặp nhiều trở
ngại. Người dân Đài Loan cũng không hề có kinh nghiệm trong
việc bầu cử dân chủ khi Quốc Dân đảng của Chiang Kai Shek
đang nắm quyền, nhưng họ đã thực hiện việc chuyển giao
cực kỳ êm thấm vào thập niên 80 và 90. Tunisia có gặp một
chút khó khăn, nhưng họ tiến đều 2 bước sau mỗi lần gặp
sai lầm.

<div class="boxcenter500"><img
src="http://www.worldaffairsjournal.org/sites/default/files/French%20back%20street%20Hanoi_0.JPG"
/></div>

Tôi phải nhấn mạnh rằng Việt Nam sẽ là nơi diễn ra quá
trình chuyển giao sang chế độ dân chủ mà ít xảy ra bạo
động nhất. Có thể tôi sai. Sự lạc quan trong các vấn đề
lịch sử thường được chứng minh là sai lầm. Điều đó đã
từng xảy ra với tôi. Điều đó cũng từng xảy ra với những
ai nghĩ rằng họ biết chắc hướng đi của quá trình chuyển
giao.

Đối với khách du lịch, Hà Nội nhìn như thủ đô của một
đất nước tự do, nhưng ta phải nghiêm túc để tâm đến
cảnh báo của Bill Hayton trong cuốn sách của ông Vietnam: Rising
Dragon. "Cái bẫy của sự tự do là quá rõ ràng trên mỗi
đường phố, nhưng từ kinh tế cho đến truyền thông, Đảng
Cộng sản vẫn quyết tâm duy trì thế độc quyền của mình.
Ẩn dưới sự chuyển dịch lớn mạnh là một hệ thống chính
trị độc tài sâu sắc và hoang tưởng. Triển vọng của Việt
Nam không hề rõ ràng như người ngoài vẫn tưởng thế."

<center>* * *</center>

Hòa thượng Thích Quảng Độ, người đứng đầu Giáo hội
Phật giáo Việt Nam Thống nhất (UBVC), là nhà đối lập chính
trị nổi tiếng nhất cả nước. Ông đã giành giải thưởng
Homo Homini về quyền con người vào năm 2012 và 9 lần được
đề cử giải Nobel Hòa bình. Ông đã sống dưới sự quản
thúc của chính quyền trong một ngôi chùa ở Sài Gòn. Tội của
ông là gì ư? Là yêu cầu thể chế dân chủ.

"Trong suốt mấy năm gần đây," ông trả lời trong cuộc
phỏng vấn, "tôi sống như một tù nhân bị trói bằng dây
xích. Cả ngày, tôi chỉ ở trong nhà. Tôi ăn một bữa một
ngày. Mọi việc giống hệt như khi tôi ở trong tù. Phía ngoài
cửa phòng tôi có một cái ghế. Đến bữa trưa, khoảng tầm
11h, họ mang thức ăn từ bếp lên đặt trên cái ghế đó. Tôi
nhận đồ ăn rồi đem vào phòng. Khi ăn xong, tôi lại đặt khay
thức ăn lên trên cái ghế đó. Họ quay lại rồi đem cái khay
đi. Giống y hệt ở trong tù."

<div class="boxcenter400"><img
src="http://www.worldaffairsjournal.org/sites/default/files/Thich%20Quang%20Do%20-%20Photo%20by%20International%20Buddhist%20Information%20Bureau.jpg"
/><div class="textholder">Hòa thượng Thích Quảng Độ</div></div>

Ông Al Jacobson ở Tổ chức Ân xá Quốc tế đã tiếp nhận hồ
sơ của hòa thượng Độ từ năm 2002. "Chúng tôi vẫn không
quên sau khi tiếp nhận trường hợp của người tù đó," anh
nói với tôi. "Vì ngôi chùa của vị hòa thượng đó quá lớn
nên chính quyền Việt Nam xem đó như là một mối đe dọa và
từ chối công nhận nó. Vài năm trước hội thánh Công giáo
cũng đã công nhận trên danh nghĩa, nhưng số người theo vẫn
ít hơn bên Phật giáo."

"Việc này chủ yếu là về chính trị, tôn giáo, hay cả
hai?" Tôi hỏi.

"Phần lớn là vấn đề chính trị," anh nói. "Giáo hội
đã phát triển đến mức nhất định và nó có mâu thuẫn sâu
sắc với chính quyền cộng sản. Tôi theo dõi điều này rất
sát sao và tôi chưa bao giờ nghe thấy điều gì từ phía chính
quyền rằng nó đối nghịch với giáo hội vì lý do tôn
giáo."

Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất yêu cầu quyền tự do
ngôn luận, tự do tôn giáo và tự do hội họp. "Nhìn chung,
họ đang đi ngược lại với bản chất độc tài của chính
phủ Việt Nam," Jacobson nói.

Gần đây, khi căng thẳng trong xung đột ở biển Đông leo thang,
hòa thượng Thích Quảng Độ đã muốn Giáo hội Phật giáo tổ
chức một biểu tình phản đối Trung Quốc, nhưng cảnh sát đã
bao vây ngôi chùa của ông và không cho phép ông rời khỏi đó.
Chính quyền lo ngại rằng việc nhiều người từ Giáo hội
Phật giáo tụ tập vì bất kỳ lý do gì đều có thể đe dọa
đến chính quyền ngay cả khi chính quyền và giáo hội đã hoàn
toàn đồng ý với nhau về cuộc biểu tình.

Chính phủ Việt Nam rất láu cá trong việc đối xử với ông
Thích Quảng Độ," Jacobson nói. "Họ thản nhiên nói rằng
<em>nhìn đi, ông ấy có ở trong tù đâu, ông ấy sống trong
chùa cơ mà</em>. Nhưng ông ấy chẳng có bất cứ một quyền
tự do nào cả. Tổ chức Ân xá Quốc tế chúng tôi xem vị hòa
thượng ấy như một tù nhân lương tâm thật sự."

Việc chính quyền giam giữ hòa thượng Thích Quảng Độ ở
trong chùa thay vì trong nhà tù, không có nghĩa là họ không tống
ông vào trại cải tạo giống như những người dân Bắc Triều
Tiên phải bị như thế. Việt Nam không hề có trại cải tạo.
Trại cải tạo đã không còn nữa. Tôi đã lên kế hoạch đến
gặp ông ở Sài Gòn – người thân tín của ông giúp tôi trốn
vào và ra dưới lớp vỏ bọc – nhưng tôi đã phải rút ngắn
chuyến đi vì lý do sức khỏe.

"Nếu có phong trào phản đối trên quy mô lớn ở Việt
Nam," tôi hỏi Jacobson, "anh nghĩ chính quyền sẽ phản ứng
như thế nào? Liệu họ có làm giống như Trung Quốc đã làm ở
quảng trường Thiên An Môn năm 1989 và bắn hàng trăm người
không? Tôi có cảm giác là họ sẽ không làm thế. Xem chừng
giờ Việt Nam đã quá là tư sản rồi." Nhưng tôi thấy rằng
Jacobson còn có dự cảm tốt đẹp hơn so với tôi.

"Có một khoảng cách rất lớn giữa việc giết người hàng
loạt với việc áp dụng các hình thức khác để đàn áp,"
anh nói. "Tự do ngôn luận, tự do lập hội và những điều
tương tự vốn đã bị giới hạn, và đây cũng là những vấn
đề mà tổ chức Ân xá Quốc tế quan tâm. Rõ ràng có những vi
phạm về nhân quyền ở Việt Nam, không chỉ với hòa thường
Thích Quảng Độ mà cả những người đối lập. Tôi nghi ngờ
việc sẽ có một cuộc đàn áp đẫm máu trên quy mô rộng
đối với các phong trào, nhưng chẳng thể nào chắc chắn
được điều đó. Dù có thế nào, thì nó cũng chẳng thay đổi
vị thế của chúng ta được,"

<center>* * *</center>

Chính phủ Việt Nam vẫn tự nhận mình là Đảng Cộng sản,
nhưng tôi chưa thấy ở đâu chủ nghĩa tư bản thị trường
hiện hữu nhiều như ở Việt Nam, bao gồm cả Hoa Kỳ nơi mà
nền kinh tế mà bị quản lý rất ngặt nghèo. Đúng là có cái
gì đó khiến người ta phải lúng túng.

"Cái cụm từ 'chủ nghĩa cộng sản' bây giờ còn có nghĩa
hay không?" Tôi hỏi một người đàn ông Việt tên Huy sống
ở Hà Nội. Anh tự gọi mình là Jason khi nói chuyện với
người Mỹ bởi như thế dễ phát âm hơn, vậy nên từ giờ
tôi sẽ gọi anh ấy là Jason.

"Ngày nay chủ nghĩa cộng sản chỉ đơn giản là được
điều hành bởi một đảng phái chính trị duy nhất," Jason
nói. "Một số người phàn nàn rằng, với tôi thì không quan
trọng miễn là chính phủ tạo điều kiện để làm ăn kinh
doanh và có môi trường sống tốt. Tôi không muốn các đảng
phái khác nhau đấu đá lẫn nhau để rồi tạo ra cuộc khủng
hoảng như ở Thái Lan."

Quân đội Thái Lan đã thực hiện đảo chính đối với chính
phủ dân bầu hồi tháng Năm năm 2014.

"Nếu anh có điều gì đó không hài lòng với chính quyền,
anh có thể công khai chỉ trích nó không?" Tôi nói.

Jason cười lớn. "Được chứ. Chúng tôi làm thế suốt. Mà
hiện tại chúng ta cũng đang ở nơi công cộng đấy nhưng tôi
có nói nhỏ đi đâu. Anh cứ thoải mái phê phán chính phủ
miễn là đừng làm gì cả. Biểu tình phản đối chính phủ
bị cấm, nhưng chúng tôi vẫn có rất nhiều cuộc biểu tình
phản đối Trung Quốc dạo gần đây. Thỉnh thoảng chúng tôi
cũng có vài cuộc biểu tình phản đối chính phủ, ngay cả ở
Hà Nội. Nó diễn ra ở Hà Nội nhiều hơn Sài Gòn. Người dân
miền Nam ít khi phản đối, nhưng người dân Hà Nội thường
xuyên làm thế. Dù cho cuộc biểu tình cũng bị giải tán nhanh
thôi."

"Điều gì đã xảy ra với những người biểu tình?" Tôi
hỏi. "Họ bị bắt rồi à?"

"Không," ông trả lời. "Họ chỉ bị giáo huấn bởi chính
quyền địa phương thôi."

Đúng là một lối nói trại rất thú vị, <em>giáo huấn</em>
cơ đấy. Ở Hoa Kỳ cơ sở giáo huấn (correctional institution) là
cách viết dài hơn của từ "trại giam".

"Chính xác thì nó là cái gì?" Tôi hỏi.

"Họ sẽ được chỉ bảo rằng biểu tình là xấu," Jason
trả lời, "đều đó không được cho phép và nếu họ còn
tiếp tục làm thế, họ sẽ bị trừng trị. Mọi người nghe
thế thì ai chẳng sợ, và họ từ bỏ. Vậy thôi. Nếu có
người nào có tư tưởng cấp tiến thì họ sẽ bị cảnh cáo,
rồi tên của họ sẽ có trong danh sách đen, và nếu họ còn đi
biểu tình nữa thì sẽ gặp rắc rối. Nhưng nếu họ về nhà
và không làm gì cả, thì họ sẽ chẳng bị làm sao hết. Chẳng
có gì xảy ra. Việt Nam không phải là Bắc Triều Tiên đâu."

Không, Việt Nam chắc chắn không phải là Bắc Triều Tiên rồi.
Nó ũng không phải là Syria dưới chế độ Bashar al-Asssad hay
Iraq dưới chế độ Saddam Hussein. Nó cũng không hà khắc như ở
Trung Quốc. Việt Nam còn ít thô bạo hơn chính quyền Burma
(Myanmar) dạo gần đây, và chế độ ở nước này đang bắt
đầu tự cải tổ để tồn tại. Tiến trình đó vẫn chưa
hoàn thành và có thể đi lùi, nhưng nó đang diễn ra thực sự.

"Việt Nam đã thay đổi nhiều như thế nào trong suốt quãng
đời của anh?" Tôi hỏi Jason.

"Nó phát triển một cách chóng mặt," anh trả lời, "đặc
biệt là ở Sài Gòn. Miền Nam luôn phát triển nhanh hơn miền
Bắc."

"Sao lại thế?" Tôi thắc mắc.

"Bởi vì thủ đô ở ngoài miền Bắc chứ sao. Mọi thứ ở
đây đều bị hạn chế và kiểm soát nhiều hơn bởi chính
phủ, nhưng miền Nam thì thoải mái hơn. Chính phủ để cho
miền Nam như vậy nhằm mục đích phát triển kinh tế, và
nguồn tiền từ miền Nam sẽ chảy ngược lên miền Bắc. Đó
là lý do."

Tôi đã rất ngạc nhiên khi biết rằng Hà Nội khép kín và bị
hạn chế nhiều hơn so với Sài Gòn. Tôi có cảm giác nó không
hề bị hạn chế hay kiểm soát một chút nào. Bề ngoài thì có
thể gây ra sự nhầm lẫn, tất nhiên. Không phải lúc nào cũng
có đàn áp. Nhưng tôi rất "thính" trong mấy vụ đàn áp
chính trị và phải thừa nhận rằng tôi chẳng cảm thấy một
chút đàn áp nào luôn. Một trong những lý do khiến tôi nhận
thức rằng nó tồn tại là vì người Việt Nam luôn muốn nói
với tôi về điều đó một cách công khai. Việt Nam vẫn chưa
chạm đến mức mà nhà đối lập Soviet nổi tiếng Natan
Sharansky gọi là "một xã hội sợ hãi," nơi các công dân
sẽ không nói những điều gì họ thực sự tin rằng người
khác có thể nghe thấy.

"Ở đây thì chính phủ quản lý cái gì?" Tôi hỏi Jason.
"Khi tôi nhìn quanh thì tôi chẳng thấy sự kiểm soát nào cả.
Có điều gì mà tôi không hề thấy a?"

"Các quán bar ở Hà Nội phải đóng cửa sớm. Gần như không
có hoạt động vui chơi giải trí nào sau nửa đêm ở đây. Ở
Sài Gòn, họ có thể mở cửa 24/7. Ở đây thì chúng tôi buộc
phải về nhà và đi ngủ. Chúng tôi có thể đi ra đường sau
nửa đêm, nhưng không thể tụ tập nếu không cảnh sát sẽ
đến và yêu cầu chúng tôi về nhà."

"Cái đó được gọi là gì?" Tôi hỏi.

"Chúng tôi gọi nó là luật ở thủ đô. Chỉ có ở Hà Nội
thôi. Chúng tôi buộc phải giải tán sau nửa đêm.

(còn tiếp)

<strong>Nguồn:</strong> <a
href="http://www.worldaffairsjournal.org/blog/michael-j-totten/last-days-communist-party">The
last days of Communist Party?</a>, The World Affair Journal.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141207/michael-j-totten-nhung-ngay-cuoi-cung-cua-dang-csvn-1),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét