Shuaihua Cheng - TPP, Trung Quốc và tương lai trật tự thương mại toàn cầu

<div class="boxcenter500"><img
src="http://nghiencuuquocte.net/wp-content/uploads/2014/11/TPP_map-680x365.png"
width="620"></div>

Việc Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương do Mỹ dẫn
đầu (gọi tắt là TPP) thiếu vắng sự hiện diện của Trung
Quốc đã gợi lên nhiều câu hỏi: Liệu TPP có phải là một
câu lạc bộ "ai cũng được trừ Trung Quốc", được thiết
lập nhằm kiềm chế quốc gia này hay không? Liệu Trung Quốc có
phản ứng lại bằng các khối thương mại cạnh tranh tương
tự, từ đó gia tăng sự thù địch trên lĩnh vực kinh tế
đối với Hoa Kỳ? Điều đó có ý nghĩa như thế nào đối
với tương lai của trật tự thương mại toàn cầu?

Dù TPP xét cho cùng cũng có thể phục vụ cho lợi ích của
Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh vẫn hoài nghi về những quy tắc đang
được soạn thảo trong hiệp định này. Đối với Trung Quốc,
việc tham gia sâu hơn vào Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO)
thông qua vòng đàm phán Doha vẫn là một ưu tiên hàng đầu và
quan trọng hơn so với việc xây dựng một nhóm thương mại
mới.

TPP là một hiệp định thương mại tự do (FTA) có phạm vi
hết sức rộng lớn, hiện đang trong quá trình đàm phán bao
gồm 12 quốc gia châu Á – Thái Bình Dương. Năm 2006, Brunei,
Chile, New Zealand và Singapore bắt đầu khởi động một FTA 4
bên, còn được gọi là Pacific-4. Sau đó, 5 quốc gia khác bao
gồm Hoa Kỳ, Úc, Malaysia, Peru và Việt Nam cùng tham gia vào hiệp
định này và dẫn đến việc hình thành TPP. TPP tổ chức vòng
đàm phán đầu tiên tại Úc vào tháng Ba năm 2010. Tiếp theo,
Mexico, Canada, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đề nghị tham gia TPP.
Trong số bốn quốc gia ứng cử này, các thành viên của TPP
chỉ chấp nhận cho ba nước gia nhập và từ chối Hàn Quốc.

Mục tiêu của TPP là nhằm "tạo nên một hiệp định tiêu
chuẩn cao, phù hợp với thế kỷ 21" như lời công bố của
Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR). Theo thông tin
đưa ra, TPP hướng đến nền thương mại phi thuế quan đối
với các sản phẩm công nghiệp, tự do hóa toàn diện lĩnh vực
dịch vụ, đồng thời đồng nhất hóa sâu sắc hơn sự điều
tiết của các thành viên trong các lĩnh vực đầu tư, mua sắm
công, chính sách cạnh tranh, các rào cản kỹ thuật đối với
thương mại, thực thi quyền sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp nhà
nước, thương mại điện tử, lao động và môi trường.

Theo David Pilling trong bài viết trên trang <em><a
href="http://www.ft.com/cms/s/08cf74f6-c216-11e2-8992-00144feab7de,Authorised=false.html?_i_location=http%3A%2F%2Fwww.ft.com%2Fcms%2Fs%2F0%2F08cf74f6-c216-11e2-8992-00144feab7de.html%3Fsiteedition%3Duk&siteedition=uk&_i_referer=#axzz3AqGNEbco">Financial
Times</a></em>, khó có thể chứng minh Hoa Kỳ đang thiết lập
một câu lạc bộ "ai cũng được trừ Trung Quốc" như ý
kiến của nhiều người. Trên lý thuyết, TPP không ngăn Trung
Quốc trở thành thành viên của khối. Như Văn phòng Đại diện
Thương mại Hoa Kỳ đã giải thích, nếu một nền kinh tế nào
đó muốn gia nhập vào TPP, họ chỉ cần nộp đơn xin tham gia
chính thức, và sau đó các thành viên hiện có của TPP sẽ xét
duyệt và quyết định chấp nhận hay không dựa trên cơ sở
đồng thuận.

Lần gần đây nhất Trung Quốc thể hiện mong muốn gia nhập
TPP là vào tháng Năm năm 2013. Một đại diện của Bộ Thương
mại Trung Quốc đã cho biết Trung Quốc "sẽ phân tích ưu và
nhược điểm cũng như khả năng tham gia TPP sau khi nghiên cứu
kỹ lưỡng, dựa trên nguyên tắc bình đẳng và cùng có
lợi".

Việc tham gia vào TPP có ý nghĩa kinh tế rất quan trọng đối
với Trung Quốc. Nếu đứng ngoài hiệp định này, các công ty
Trung Quốc sẽ phải đối diện với tình trạng phân biệt
đối xử trong thị trường TPP. Ví dụ, TPP sử dụng nguyên
tắc "xuất xứ lũy kế" (cumulation of origin) để khuyến
khích các công ty từ các quốc gia thành viên nhập nguyên vật
liệu từ nội khối TPP thay vì từ những quốc gia bên ngoài
như Trung Quốc chẳng hạn, trong khi nước này lại là quốc gia
sản xuất nguyên vật liệu lớn nhất thế giới.

Từ quan điểm hệ thống có thể thấy, Trung Quốc sẽ có lợi
hơn khi tham gia và xây dựng các quy định ngay từ bây giờ,
nếu không sẽ phải chấp nhận các quy định một cách thụ
động trong tương lai. Một số qui tắc mới về kinh tế hoặc
liên quan đến kinh tế mà TPP đang phát triển có triển vọng
sẽ thay thế những quy tắc hiện hành lỗi thời của WTO vốn
được thiết lập từ năm 1995.

Tuy nhiên, Trung Quốc hiện nay vẫn chưa nộp đơn xin gia nhập
và còn đang lo lắng hai vấn đề sau:

Thứ nhất là về tình hình ổn định trong nước. Trung Quốc
có thể hưởng lợi từ quá trình mở rộng tự do hóa trong
lĩnh vực sản xuất và dịch vụ, từ các chính sách bảo vệ
và khuyến khích đầu tư ở mức cao đối với lĩnh vực này,
thậm chí cả từ những quy định chống tham nhũng ngặt nghèo
hơn, bởi lẽ những vấn đề này phù hợp với chương trình
cải cách của các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Mặc dù vậy, Trung
Quốc cũng rất lo lắng về những khó khăn có thể vấp phải
trong lĩnh vực kinh tế khi áp dụng các quy tắc của TPP trên quy
mô toàn quốc trong một thời gian ngắn. Quá trình gấp gáp này
có thể gây ra những bất ổn xã hội hoặc thậm chí là những
bất ổn về mặt chính trị.

Lo lắng thứ hai của Trung Quốc là ở chỗ một số tiêu
chuẩn cao của TPP không hẳn đã tốt và phù hợp với Trung
Quốc. Điều khoản về quyền sở hữu trí tuệ (IP) của hiệp
định này là một ví dụ điển hình. Như một số nhóm lợi
ích công đã chỉ ra, điều khoản về IP "quá thiên về các
nhóm lợi ích doanh nghiệp lớn" của các nước công nghiệp
phát triển và có "ảnh hưởng tiêu cực đối với sự phát
triển".

Nhiều nhà bình luận cho rằng, để đối phó với TPP, Trung
Quốc đã chủ động xây dựng riêng các khối thương mại
đối địch, ví dụ như tổ chức Đối tác Kinh tế Toàn diện
Khu vực (RCEP), và Khu vực Tự do Thương mại châu Á Thái Bình
Dương (FTAAP)

Quan điểm và nhận thức như vậy là sai lầm và thiếu cơ sở
thực tế. RCEP không phải là sáng kiến của Trung Quốc. Chính
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã khởi động sáng
kiến khu vực này tại cuộc họp thượng đỉnh ở Campuchia năm
2012, với sự có mặt của 10 thành viên ASEAN cộng với 6 quốc
gia khác mà ASEAN hiện đã ký kết các FTA như Úc, Trung Quốc,
Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, và New Zealand. Các thành viên
đã nhất trí rằng, chính ASEAN sẽ nắm vai trò điều hành trong
các cuộc đàm phán hiệp định này chứ không phải Trung Quốc
hay bất kì các thành viên nào khác ngoài ASEAN.

FTAAP cũng không phải là sáng kiến của Trung Quốc, và cũng
không phải là một sáng kiến mới. Với cương vị là chủ
tọa Hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á Thái
Bình Dương năm 2014, Trung Quốc đã chủ động thúc đẩy việc
hiện thực hóa FTAAP. Tuy nhiên, từ trước đó, vào đầu năm
2006, các nhà lãnh đạo APEC đã nhất trí xem xét về triển
vọng của FTAAP. Tại Hội nghị Bộ trưởng vào tháng 5 năm
2014, tất cả 21 thành viên APEC bao gồm cả Hoa Kỳ và Trung
Quốc đã đồng ý thiết lập một nhóm nghiên cứu để thảo
luận về hướng phát triển cho FTAAP.

Trung Quốc không hề có ý định phản ứng lại bằng cách
thiết lập các FTA đối nghịch để chống lại Hoa Kỳ, do Trung
Quốc không chỉ thấy những thách thức mà còn thấy các cơ
hội mà TPP có thể mang lại, ví dụ như việc Trung Quốc có
thể tận dụng học hỏi những tiêu chuẩn cao của các nước
công nghiệp phát triển. Trung Quốc hướng đến việc trở
thành một nước phát triển tầm trung vào giữa thế kỷ 21.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Trung Quốc đã thiết lập
khu vực Tự do Thương mại Thượng Hải năm 2013 với sự ủng
hộ của Thủ tướng Lý Khắc Cường. Khu vực Thương mại này
ra đời nhằm lĩnh hội và áp dụng các tiêu chuẩn và quy
định quốc tế mới giống như trong TPP và triển khai tự do
hóa đơn phương và các cải cách độc lập. Một mặt, bằng
cách chỉ áp dụng mức độ tự do hóa sâu hơn và các tiêu
chuẩn cao hơn vào một khu vực cố định, thử nghiệm này có
thể (giúp Trung Quốc) kiểm soát các tác động và tránh gián
đoạn kinh tế và xã hội quy mô lớn. Mặt khác, nó sẽ giúp
Trung Quốc chuẩn bị các bước cần thiết để tham gia vào TPP
trong tương lai.

Các quốc gia đều có quyền đàm phán các FTA rộng lớn,
được thúc đẩy bởi những mối quan tâm khác về địa chính
trị, kinh tế và thương mại của riêng mình.

Tuy nhiên, bản thân những cuộc đàm phán về các FTA rộng
lớn này có hai vấn đề nghiêm trọng. Trước hết, các cuộc
đàm phán sẽ tiêu tốn các nguồn lực chính trị và tài chính
to lớn mà đáng lẽ ra nó phải được sử dụng để kết thúc
vòng đàm phán Doha. Thứ hai, các cuộc đàm phán này không giải
quyết các vấn đề nhạy cảm nhưng rất hệ trọng đối với
sự phát triển bền vững của nền kinh tế toàn cầu, ví dụ
như hỗ trợ và trợ cấp xuất khẩu nông nghiệp trong nước,
trợ cấp thủy sản và các quy định về chống bán phá giá.

Chính vì lý do đó, Trung Quốc, Hoa Kỳ và các nền kinh tế
lớn khác có thể và nên chú trọng hơn vào công việc tái tham
gia vào WTO. Thỏa thuận đa phương là khuôn khổ pháp lý hiệu
quả nhất hiện có để đảm bảo một môi trường thương
mại không phân biệt đối xử giữa tất cả các thành viên,
đặc biệt là đối với những nhóm nước nhỏ và nghèo nhất.
Điều quan trọng nhất là phải thúc đẩy toàn cầu hóa toàn
diện, mà nếu không có nó, tình trạng nghèo đói tất yếu sẽ
dẫn đến khủng bố và tội phạm.

Thỏa thuận thương mại Bali Package mà tất cả các thành viên
WTO đồng ý vào tháng 12 năm 2013 đã mở ra hi vọng cho các
cuộc đàm phán đa phương. Tại Bali, các thành viên cũng đã
hứa hẹn cùng nhau thiết lập nên một chương trình hậu-Bali
vào cuối năm 2014 với mục tiêu kết thúc vòng đàm phán Doha.

Thời hạn này đã gần kề. Khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận
Bình và Tổng thống Mỹ Obama gặp nhau tại Hội nghị Thượng
đỉnh APEC tại Bắc Kinh vào tháng Mười một (hoặc sớm hơn)
năm nay, họ không nên tập trung vào TPP hay FTAAP. Thay vào đó,
cả hai cần phải cùng thể hiện vai trò lãnh đạo, sự can dự
và cam kết chung để kết thúc vòng đàm phán Doha, bởi đây
chính là những gì mà Châu Á – Thái Bình Dương và phần còn
lại của thế giới đang rất cần.

<em>Shuaihua Cheng là Giám đốc điều hành của Trung tâm Quốc
tế về Thương mại và Phát triển Bền vững Trung Quốc.</em>

<strong>Biên tập:</strong> Nguyễn Thị Nhung | <strong>Bản gốc
tiếng Anh:</strong> <a
href="http://yaleglobal.yale.edu/content/tpp-china-and-future-global-trade-order">Yale
Global</a>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141110/shuaihua-cheng-tpp-trung-quoc-va-tuong-lai-trat-tu-thuong-mai-toan-cau),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét