<center><img src="http://static.new.tuoitre.vn/tto/r/2014/04/08/8qc6r4vx.jpg"
width="560" /></center>
Từ trước đến nay, một cách công khai, trên sách báo cũng như
trên các diễn đàn, hình như ai cũng nói người Việt…đáng
yêu. Đó cũng là nhan đề cuốn sách do Doãn Quốc Sỹ viết và
xuất bản tại Sài Gòn trước năm 1975. Xuất phát từ một
lập trường và động cơ chính trị hoàn toàn ngược lại với
Doãn Quốc Sỹ, Vũ Hạnh, giả danh một người Ý (Pazzi), cũng
vội vã viết cuốn "Người Việt cao quý", trong đó, nội
dung chính của khái niệm "cao quý" cũng là…sự đáng yêu.
Mà không phải chỉ có người Việt Nam mới nói thế. Tôi có
khá nhiều sinh viên Úc hoặc người các nước khác thường đi
Việt Nam. Nhiều người không ngớt khen là người Việt Nam
đáng yêu. Cách đây mấy năm, có một sinh viên người Na Uy sang
Úc du học. Trên đường từ Na Uy sang Úc, anh ghé Việt Nam chơi
hai tuần. Lý do ghé Việt Nam chỉ có tính chất thực dụng:
vật giá rẻ. Vậy thôi. Nhưng hai tuần ở Việt Nam đã làm thay
đổi hẳn kế hoạch học tập của anh. Mê Việt Nam trong thời
gian hai tuần ấy, sang Úc, anh quyết định chọn Tiếng Việt
làm một trong hai môn học chính trong chương trình Cử nhân.
Hỏi: Mê nhất ở Việt Nam là điều gì? Anh đáp: Con người.
Và nói thêm: "Người Việt rất đáng yêu".
Cách đây mấy ngày, tôi cũng lại gặp một sinh viên khác, cũng
mê Việt Nam như thế. Sau khi học xong trung học, thay vì vào
đại học ngay, cô quyết định nghỉ một năm để đi làm và
đi du lịch. Sau khi qua nhiều nước, cô ghé Việt Nam. Cũng chỉ
là một quyết định tình cờ. Thoạt đầu, định ở vài ba
tuần. Nhưng rồi cô lại đâm mê Việt Nam. Bèn quyết định ở
lại thêm vài tháng. Trong vài tháng ấy, cô xin dạy học trong
một trung tâm sinh ngữ tại Sài Gòn. Cô càng mê hơn nữa. Về
lại Úc, cô bèn quyết định học tiếng Việt để sau này có
cơ hội quay sang làm việc lâu dài tại Việt Nam. Hỏi lý do, cô
cũng đáp như anh sinh viên người Na Uy kể trên: "Người Việt
đáng yêu".
Người Việt đáng yêu như thế nào? Tôi chưa bao giờ có ý
định làm một cuộc điều tra thật đàng hoàng về đề tài
này. Nhưng từ những gì tôi nghe từ các sinh viên cũng như bạn
bè, đồng nghiệp của tôi, những nét đáng yêu nhất của
người Việt Nam thường được nêu lên là: vui vẻ, cởi mở
và thân thiện.
Tuy nhiên, tất cả những điều kể trên chỉ là một khía
cạnh. Có một khía cạnh khác, vì lịch sự, người khác ít
nói; và vì tự ái, chúng ta cũng ít khi đề cập: Có vô số
người chê người Việt là cục cằn, thô lỗ, ích kỷ, tham lam
vặt, hay nói dối vặt, thiếu kỷ luật, thiếu lịch sự, nói
chung, là…dễ ghét. Ngay chính những người được xem là
"mê" Việt Nam cũng thấy điều đó. Và dĩ nhiên, với tư
cách là người Việt Nam, chúng ta cũng thừa biết điều đó.
Thật ra, ở quốc gia nào cũng có những người đáng yêu và
những người dễ ghét. Đó là chuyện bình thường. Tuyệt
đối không có gì đáng ngạc nhiên cả. Chỉ có vấn đề là:
ở những nơi khác, nét đáng yêu và đáng ghét ở con người
chủ yếu là do cá tính, hay nói cách khác, do Trời sinh; còn ở
Việt Nam, chủ yếu do văn hoá, hay nói cách khác, do xã hội,
đặc biệt, do chế độ sinh. Ở những nơi khác, sự phân bố
của những người được xem là đáng yêu và những người bị
xem là đáng ghét hoàn toàn có tính ngẫu nhiên; ở Việt Nam thì
khác: nó có tính quy luật để theo đó, người ta có thể vẽ
lên được một "bản đồ" đáng yêu / đáng ghét của
người Việt một cách khá chính xác.
Đại khái "bản đồ" ấy như thế này:
Người Việt rất đáng yêu trong quan hệ cá nhân và ở những
nơi quan hệ cá nhân đóng vai trò chủ đạo: gia đình, bàn
tiệc, quán nhậu, và hàng xóm. Ở những nơi đó, người Việt,
nói chung, rất nhiều tình cảm và tình nghĩa. Và cũng ở những
nơi đó, ít ai phàn nàn về người Việt.
Nhưng vượt ra ngoài quan hệ cá nhân thì khác. Bước vào không
gian công cộng ở Việt Nam, nhất là không gian công cộng thuộc
quyền nhà nước, từ uỷ ban nhân dân đến công an phường,
quận, thành phố; từ bưu điện đến bệnh viện; từ bàn hải
quan đến văn phòng xuất nhập cảnh, v.v…ở đâu người Việt
Nam cũng dễ ghét.
Cái dễ ghét ấy có thể được nhìn thấy ngay trên các chuyến
bay về Việt Nam: Theo nhận định của nhiều người vốn đi
nhiều, ít có tiếp viên hàng không nào dễ ghét như tiếp viên
hãng Hàng Không Việt Nam; ít có công an cửa khẩu và nhân viên
hải quan nào dễ ghét như những người làm việc tại các sân
bay quốc tế tại Việt Nam. Một sinh viên của tôi, người Úc,
rất mê Việt Nam, và vì mê Việt Nam, cuối cùng, lấy vợ Việt
Nam. Chính trong thời gian làm đám cưới, phải chạy vạy làm
đủ các loại giấy tờ, từ hôn thú đến bảo lãnh vợ sang
Úc, anh phờ phạc cả người. Quay về Úc, anh than: Chưa bao giờ
anh thấy nhân viên hành chính ở đâu dễ ghét bằng các nhân
viên hành chính ở Việt Nam.
Một người bạn khác của tôi, về Việt Nam thăm thân nhân bị
bệnh, phải nằm bệnh viện, than: Chưa bao giờ thấy bác sĩ và
y tá ở đâu lại dễ ghét như ở Việt Nam. Mặt mày ai cũng
hầm hầm hay lạnh tanh. Người ta hỏi gì cũng quát, nạt. Họ
chỉ dịu giọng được một lát khi nhận tiền lót tay. Một
người bạn khác rất có thiện chí giúp đỡ Việt Nam, nhiều
lần tổ chức quyên góp từ quần áo, sách vở đến máy vi
tính ở Úc để chuyển về tặng cho người Việt; nhưng sau
đó, đâm nản, cuối cùng, bỏ cuộc. Anh nói: "Mình mang quà
về giúp, nhưng ở đâu cũng bị làm khó dễ." Và kết luận:
"Người Việt thật dễ ghét!"
Xin lưu ý: những nhân viên các loại và các cấp bị xem là dễ
ghét trong công sở ấy có thể trở thành cực kỳ dễ thương
với bạn bè, người thân hoặc người quen. Một viên công an
mặt mày lúc nào cũng lạnh như tiền và lăm lăm đòi móc túi
những người dân đến xin chứng nhận một thứ giấy tờ gì
đó có thể là một người cởi mở, hào hiệp và hào phóng khi
ngồi vào bàn nhậu với bạn bè. Nhưng trong quan hệ công cộng
thì họ lại biến thành một người khác hẳn.
Có thể nói gọn lại thế này: Trong quan hệ cá nhân, người
Việt thường đáng yêu; nhưng trong quan hệ công cộng, nhất là
ở công sở, người Việt thường rất dễ ghét.
Cũng có thể nói một cách khái quát hơn: ở Việt Nam, cứ hễ
có chút quyền lực, bất kể là quyền lực gì, người ta liền
biến ngay thành người dễ ghét. Bản tính dễ thương đến
mấy cũng thành dễ ghét. Nếu không dễ ghét vì sự hách dịch,
quan liêu hay tham lam thì cũng dễ ghét vì sự chậm chạp, cẩu
thả, lười biếng và vô trách nhiệm. Bởi vậy, nhiều người
nhận xét: Chơi với người Việt thì vui, nhưng làm việc với
người Việt thì đúng là một cực hình. Trên bàn nhậu, ai
cũng thông minh, biết điều, cởi mở; nhưng quay lại bàn giấy
thì người ta lại lề mề, khó khăn, tắc trách, rất ít đáng
tin cậy.
Do đó, vấn đề không phải là bản tính mà là văn hoá. Mà
văn hoá, nhất là văn hoá hành chính, lại gắn liền với chế
độ.
Bạn có nghĩ vậy không?
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141103/nguyen-hung-quoc-nguoi-viet-de-ghet),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét