Nelson Mandela – vị luật sư thắp lửa tự do

<blockquote><strong>Dân Luận:</strong> Ngày 5/11/2014, Luật Khoa Tạp
Chí đã ra mắt độc giả tại địa chỉ http://luatkhoa.org
Facebook: facebook.com/luatkhoa.org. Nhiều bài vở hấp dẫn về các
vấn đề pháp lý ở Việt Nam và quốc tế đã được đưa lên
đây. Dân Luận xin chọn đăng một số bài viết hay để giới
thiệu cho trang.

Luật Khoa Tạp Chí được khởi xướng bởi luật gia Trịnh
Hữu Long, luật sư Vi K. Trần, nhà báo Đoan Trang và Alex
Truong.</blockquote>

Tạp chí Time của Mỹ mỗi năm đều công bố danh sách 100
người có ảnh hưởng nhất thế giới. Họ nói rằng, tin vui
cho dân luật là, tính trung bình, có tới hơn 10% số người
trong danh sách này là luật sư. Tuy nhiên, tin không vui là phần
lớn số người có bằng luật đó lại không hành nghề luật,
mà hai ví dụ rõ ràng nhất là Barack Obama và Hillary Clinton (danh
sách "Time 100" năm 2012).

Ngày 5/12 tới đây, thế giới sẽ tưởng niệm một năm ngày
mất đi một vị "luật sư" như thế: Một con người có
ảnh hưởng lớn đến nhân loại, người có bằng luật (học
trong tù) nhưng không hành nghề luật, tuy thế vẫn được thế
giới tiến bộ vinh danh là chính trị gia, nhà hoạt động đi
đầu trong cuộc đấu tranh vì nhân quyền trên khắp thế giới.

<strong>Tuổi thơ và học vấn</strong>

Nelson Mandela sinh ngày 18/7/1918, trong một gia đình quý tộc ở
bộ lạc Thembu, nói tiếng Xhosa, tại làng Mvezo của Nam Phi. Bố
ông, Gadla Henry Mphakanyiswa (1880-1927), là tù trưởng. Mẹ ông,
Nosekeni Fanny, là vợ thứ ba trong bốn vợ của Mphakanyiswa, sinh
được 9 con gái và 4 con trai. Sau khi bố ông mất vào năm 1927
khi ông mới 9 tuổi, Mandela – lúc đó vẫn mang tên khai sinh là
Rolihlahla, nghĩa là "kẻ gây rắc rối" – được một vị
quan nhiếp chính của bộ lạc Thembu nhận làm con nuôi và bắt
đầu được chuẩn bị để lên làm một lãnh đạo bộ lạc
trong tương lai.

<div class="boxleft200"><img
src="http://luatkhoa.org/wp-content/uploads/2014/10/nelson-mandela-boxing-270x300.jpg"
width="184"></div>
Mandela là người đầu tiên trong gia đình được học hành bài
bản. Ông học xong tiểu học ở một ngôi trường truyền giáo
địa phương, tại đó ông được cô giáo đặt tên là Nelson,
theo thông lệ giáo viên phải đặt tên tiếng Anh cho các sinh
viên châu Phi. Ông tiếp tục học lên Học viện Clarkebury
Boarding và trường trung học Healdtown của Hội Giám lý, nơi ông
xuất sắc cả về thể thao (quyền Anh và chạy bộ) lẫn các
môn học hàn lâm. Năm 1939, Mandela vào Đại học Fort Hare, một
trường cao cấp, cũng là cơ sở giáo dục theo đường lối
phương Tây duy nhất dành cho người da đen ở Nam Phi thời gian
đó. Năm 1940, ông và một số sinh viên khác, trong đó có
người bạn và cũng là đối tác kinh doanh tương lai Oliver Tambo
(1917-1993), bị đuổi học do tham gia một chiến dịch tẩy chay
các chính sách của trường.

Được biết chuyện nhiếp chính Jongintaba đã sắp xếp cho ông
lấy vợ, Mandela bèn bỏ trốn đến Johannesburg, ở đây ông làm
gác đêm, rồi làm thư ký tòa, trong khi đó vẫn tốt nghiệp
bằng cử nhân hàm thụ. Ông học luật ở Đại học
Witwatersrand, tại đây ông bắt đầu tham gia phong trào chống
phân biệt chủng tộc, đồng thời mở rộng quan hệ với các
nhà hoạt động người da đen và da trắng. Năm 1944, Mandela gia
nhập đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC) và hợp tác với các
đồng chí trong đảng, gồm cả Oliver Tambo, thành lập đoàn
thanh niên của đảng, ANCYL. Cùng năm đó, ông gặp và cưới
người vợ đầu tiên, Evelyn Ntoko Mase (1922-2004). Vợ chồng ông
có bốn con. Họ ly dị năm 1957.

<strong>Nelson Mandela và đảng Đại hội Dân tộc Phi</strong>

Nelson Mandela dấn thân vào chính trị và hoạt động mạnh mẽ
hơn trong đảng ANC kể từ sau khi đảng Quốc gia mà thành viên
chủ yếu là người Phi gốc châu Âu (da trắng) chiến thắng
trong một cuộc bầu cử năm 1948. Từ đây, đảng này chính
thức thiết lập một hệ thống phân biệt chủng tộc –
apartheid – hạn chế các quyền cơ bản của người da đen và
ngăn cấm họ tham chính, đồng thời duy trì sự cai trị của
thiểu số da trắng. Năm sau đó, ANC thông qua chương trình hành
động của ANCYL, nhằm đòi quyền làm công dân cho tất cả
người Nam Phi, thông qua các hoạt động tẩy chay, đình công,
bất tuân dân sự và các phương pháp phi bạo lực khác. Mandela
tham gia lãnh đạo Chiến dịch Chống Các Đạo Luật Bất công
của đảng ANC năm 1952. Ông đi khắp nước, tổ chức biểu
tình chống các chính sách phân biệt, và xúc tiến cho ra một
tuyên ngôn được gọi là Hiến chương Tự do, được Quốc
hội Nhân dân phê chuẩn năm 1955. Cũng vào năm 1952, Mandela và
Tambo mở công ty luật đầu tiên của người da đen ở Nam Phi,
trợ giúp pháp lý miễn phí hoặc lấy phí rất thấp cho những
người chịu tác động của các đạo luật phân biệt chủng
tộc.

Ngày 5/2/1956, Mandela và 155 nhà hoạt động khác bị bắt giữ.
Họ bị đưa ra tòa vì tội phản quốc. Tất cả các bị cáo
đều được tuyên trắng án năm 1961, nhưng trong những năm họ
ngồi tù, căng thẳng, mâu thuẫn trong nội bộ ANC đã gia tăng,
với việc thành phần chủ chiến ly khai vào năm 1959 để hình
thành đảng Đại hội Toàn Phi (PAC). Năm 1960, cảnh sát xả
súng vào một cuộc biểu tình ôn hòa của người da đen ở
thị trấn Sharpeville, giết chết 69 người. Hậu quả của vụ
thảm sát là không khí sợ hãi, phẫn nộ và bạo loạn lan tràn
khắp đất nước; chính quyền apartheid cấm cả ANC lẫn PAC
hoạt động. Bị buộc phải rút vào bí mật và phải cải trang
để tránh bị phát hiện, Mandela quyết định: Đã đến lúc
phải theo đuổi một đường lối cứng rắn hơn là phản kháng
thụ động.

<strong>Nelson Mandela và phong trào đấu tranh vũ trang</strong>

Năm 1961, Nelson Mandela đồng sáng lập và trở thành lãnh đạo
đầu tiên của Umkhonto we Sizwe ("Ngọn giáo của dân tộc"),
còn được gọi là MK, nhánh vũ trang của ANC. Vài năm sau, tại
cái phiên tòa tuyên án bỏ tù ông gần ba thập kỷ, ông trình
bày lý do phải có một sự ly khai dứt khoát khỏi giáo lý ban
đầu của đảng ANC: "Sẽ là sai lầm và hão huyền nếu các
nhà lãnh đạo châu Phi tiếp tục rao giảng về hòa bình và phi
bạo lực vào thời điểm mà chính quyền chỉ đáp trả những
yêu cầu ôn hòa của chúng tôi bằng vũ lực. Chỉ khi nào tất
cả các cố gắng khác đều đã thất bại hết, khi tất cả
các kênh phản đối ôn hòa đều đã bị cấm đoán, thì mới
phải quyết định bắt đầu các hình thức bạo lực của
đấu tranh chính trị".

Dưới sự lãnh đạo của Mandela, MK tổ chức một chiến dịch
phá hoại nhằm vào chính quyền – khi ấy chính quyền đã vừa
tuyên bố Nam Phi là một nước cộng hòa, và rút khỏi Khối
Thịnh vượng Chung thuộc Anh. Tháng 1/1962, Mandela trốn ra nước
ngoài để dự một hội nghị của các nhà lãnh đạo dân tộc
Phi ở Ethiopia, thăm Oliver Tambo lúc đó đang lưu vong ở London,
và theo học một khóa huấn luyện về chieensh tranh du kích ở
Algeria. Ngày 5/8, gần như ngay sau khi trở về, ông bị bắt giam
và sau đó bị kết án 5 năm tù vì tội trốn khỏi đất nước
bất hợp pháp và kích động một cuộc đình công của công
nhân vào năm 1961. Tháng 7 năm sau đó, cảnh sát bố ráp một
nơi trú ẩn của ANC ở Rivonia, ngoại ô Johannesburg, bắt giữ
một nhóm lãnh đạo MK gồm cả người da đen và da trắng, đang
họp đánh giá kế hoạch tổ chức một cuộc chiến tranh du
kích. Bằng chứng tìm được đã chống lại Mandela và các nhà
hoạt động khác – tất cả đều bị đưa ra tòa vì tội phá
hoại, tội phản quốc và âm mưu kích động bạo lực.

Mandela và 7 bị cáo khác may mắn thoát khỏi giá treo cổ. Thay
vì thế, họ bị kết án tù chung thân, tại phiên xử án
được gọi là Phiên Tòa Rivonia, kéo dài 8 tháng và thu hút sự
chú ý lớn của cộng đồng quốc tế. Trong một bài phát biểu
rất xúc động, đã khiến cho ông trở thành một biểu tượng
trên toàn thế giới, Mandela thừa nhận mình phạm tội phá
hoại, song ông bác bỏ tội phản quốc (âm mưu tiếp tay cho
thế lực nước ngoài xâm lược Nam Phi). Ông cũng mạnh mẽ lên
tiếng bảo vệ cho các hoạt động của ANC và tố cáo sự bất
công của chế độ apartheid. Những lời cuối cùng của ông là:
"Tôi yêu lý tưởng về một xã hội dân chủ và tự do, nơi
tất cả mọi người chung sống hòa hợp và bình đẳng về cơ
hội. Đó là một lý tưởng mà tôi hy vọng có thể sống vì
nó và đạt được nó. Nhưng nếu cần, đó là một lý tưởng
mà tôi sẵn sàng chết vì nó".

Điều ít người biết là: Cho đến tận tháng 7/2008, Mandela và
các đảng viên ANC vẫn bị hạn chế xuất cảnh đến Hoa Kỳ
– ngoại trừ đến trụ sở Liên Hiệp Quốc và nếu được
Ngoại trưởng cấp giấy phép đặc biệt – vì họ bị quy là
khủng bố trong thời kỳ đấu tranh chống chính quyền apartheid.
Bản thân Nelson Mandela, mặc dù chịu án chung thân và cuối cùng
phải ngồi tù tới 27 năm, cũng không được coi là tù nhân
lương tâm. (Theo định nghĩa của Ân xá Quốc tế, tù nhân
lương tâm là những người bị tù chỉ vì đã thực thi một
cách ôn hòa quyền tự do biểu đạt của họ, và là người
không sử dụng bạo lực hay cổ súy bạo lực, hận thù).

<strong>Những năm tháng trong tù</strong>

<div class="boxright200"><img
src="http://luatkhoa.org/wp-content/uploads/2014/10/prison-nelson-mandela-46664.jpg"
width="200"></div>18 năm đầu, Nelson Mandela ở nhà tù trên đảo
Robben, một nơi rất khắc nghiệt ngoài khơi Cape Town, vốn
trước kia là nơi dành cho người hủi (cùi). Ông bị nhốt trong
một xà lim nhỏ, không giường chiếu, và phải lao động khổ
sai ở một mỏ đá vôi. Là một tù nhân chính trị da đen, ông
chỉ được khẩu phần ăn rất nghèo nàn và không có được
quyền lợi như các tù nhân khác. Ông chỉ được phép gặp vợ
sáu tháng một lần. Vợ ông là Winnie Madikizela-Mandela (1936 –),
cưới ông năm 1958 và có với ông hai con gái. Mandela và các
bạn tù thường xuyên bị ngược đãi chỉ vì những lỗi nhỏ;
theo các báo cáo để lại, trong các hình thức đối xử tàn ác
này, có chuyện quản giáo chôn tù xuống hố, đất ngập đến
cổ, rồi tiểu lên đầu họ.

Bất chấp điều kiện lao tù khắc nghiệt, trong thời gian bị
giam cầm, Mandela vẫn tốt nghiệp bằng luật từ xa, Đại học
London, và ông đã đóng vai trò như giảng viên luật cho các
bạn tù của mình. Bằng kiến thức có được, ông khuyến
khích họ đấu tranh phi bạo lực để đòi quyền được đối
xử tốt hơn. Ông cũng bí mật viết các bài chính trị và bản
thảo của cuốn tự truyện của ông, "Một bước dài đến
tự do", xuất bản 5 năm sau khi ông ra tù.

Mặc dù buộc phải rút khỏi sân khấu chính trị, nhưng Mandela
vẫn là một vị lãnh tụ mang tính biểu tượng của phong trào
chống phân biệt chủng tộc. Năm 1980, Oliver Tambo tung ra chiến
dịch "Tự do cho Nelson Mandela", đưa nhà lãnh đạo bị cầm
tù thành một tên tuổi lừng lẫy và càng làm tăng thêm cơn
phẫn nộ của cộng đồng quốc tế đối với chế độ phân
biệt chủng tộc ở Nam Phi. Khi áp lực tăng lên, chính quyền
mặc cả với Mandela là sẽ trả tự do cho ông, đổi lại ông
phải chấp nhận một loạt thỏa hiệp chính trị khác nhau,
gồm cả việc từ bỏ bạo lực và công nhận Transkei Bantustan
"độc lập", nhưng ông thẳng thừng từ chối những thỏa
thuận này.

Năm 1982, Mandela được di lý đến nhà tù Pollsmoor trên đất
liền, và vào năm 1988, ông bị quản thúc tại gia. Năm sau đó,
Tổng thống mới lên F. W. de Klerk (1936 –) dỡ bỏ lệnh cấm
ANC hoạt động, đồng thời kêu gọi xây dựng một nước Nam
Phi không phân biệt chủng tộc, từ bỏ đường lối bảo thủ
của đảng. Ngày 11/2/1990, ông ra lệnh thả người tù nổi
tiếng mang số hiệu 46664 – Nelson Mandela.

<strong>Nelson Mandela làm Tổng thống Nam Phi</strong>

Sau khi được trả tự do, Nelson Mandela đã lãnh đạo ANC trong
các cuộc đàm phán với đảng Dân tộc đang cầm quyền và
nhiều tổ chức chính trị khác ở Nam Phi, nhằm chấm dứt chế
độ apartheid và thành lập một nhà nước đa chủng tộc. Mặc
dù rất căng thẳng và diễn ra trong bối cảnh bất ổn về
chính trị, nhưng các cuộc đàm phán đã đem lại cho Mandela và
de Klerk giải Nobel Hòa bình vào tháng 12/1993. Ngày 26/4/1994, hơn
22 triệu người dân Nam Phi đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử
quốc hội đa chủng tộc đầu tiên trong lịch sử đất nước.
Đa số áp đảo chọn ANC làm đảng cầm quyền, và vào ngày
10/5, Mandela tuyên thệ làm tổng thống da đen đầu tiên trong
lịch sử Nam Phi, de Klerk làm phó tổng thống thứ nhất của
ông, Thabo Mbeki là phó tổng thống thứ hai.

Trên cương vị tổng thống, Mandela thành lập Ủy ban Sự thật
và Hòa giải để điều tra về các vi phạm nhân quyền và
chính trị của cả những người ủng hộ lẫn người chống
chế độ apartheid, trong giai đoạn từ năm 1960 đến 1994.

Cần nhớ là trong thời gian Mandela ngồi tù, vào những năm
1980, nhánh vũ trang của ANC là MK, hay "Ngọn giáo của dân
tộc", quả thật đã tổ chức nhiều trận đánh du kích nhằm
chống lại chính quyền apartheid, thể hiện một đường lối
cứng rắn đúng như cái tên của họ. Nhiều dân thường trở
thành nạn nhân của bạo lực. Khi lãnh đạo Ủy ban Sự thật
và Hòa giải, Tổng thống Mandela đã công khai thừa nhận ANC
từng vi phạm nhân quyền.

Ông cũng đưa ra vô số chương trình cải cách xã hội và kinh
tế, nhằm gia tăng mức sống của cộng đồng da đen ở Nam Phi.
Năm 1996 Mandela chủ trì việc ban hành hiến pháp mới của Nam
Phi, lập nên một chính quyền trung ương mạnh, dựa trên nguyên
tắc đa số cai trị, cấm phân biệt đối xử với người
thiểu số, kể cả người da trắng.

Thúc đẩy quan hệ giữa các chủng tộc, kiềm chế người da
đen để họ không trả thù thiểu số da trắng, và xây dựng
một hình ảnh quốc tế mới cho một nước Nam Phi thống nhất
– đó là các trọng tâm trong chương trình hành động của
Tổng thống Mandela. Để đạt các mục tiêu này, ông lập nên
"Chính phủ Thống nhất Quốc gia" đa chủng tộc, và tuyên
bố đất nước này là "một quốc gia bảy sắc cầu vồng,
hòa bình với chính mình và với thế giới". Trong một cử
chỉ được coi là một bước tiến lớn đến hòa hợp hòa
giải, ông khuyến khích người da đen và da trắng cùng diễu
hành xung quanh đội tuyển rugby quốc gia của Nam Phi, mà thành
viên phần lớn là người gốc Âu, trong sự kiện Nam Phi tổ
chức Cup Rugby Thế giới, năm 1995.

Vào sinh nhật 80 tuổi (năm 1998), Mandela làm lễ thành hôn với
chính trị gia, nhà hoạt động nhân đạo Graça Machel (1945 –)
– vợ góa của cựu tổng thống Mozambique. (Ông đã chia tay bà
Winnie năm 1992). Năm sau đó, khi nhiệm kỳ tổng thống đầu
tiên của ông kết thúc, Mandela rút lui khỏi chính trường. Phó
tổng thống Thabo Mbeki (1942-), đảng viên ANC, trở thành Tổng
thống kế nhiệm ông.

<strong>Những năm cuối đời của huyền thoại Nelson Mandela
</strong>

<div class="boxcenter500"><img
src="http://luatkhoa.org/wp-content/uploads/2014/10/nelson-mandela-bday.jpg"
width="600"><div class="textholder">Nelson Mandela trong sinh nhật thứ
90.</div></div>

Sau khi nghỉ hưu, Nelson Mandela vẫn là một người cổ súy không
ngừng nghỉ cho hòa bình và công lý xã hội ở Nam Phi và trên
toàn thế giới. Ông thành lập một loạt tổ chức, trong đó
có Quỹ Nelson Mandela rất có ảnh hưởng, và Người Cao Tuổi
– một tổ chức độc lập, thành viên là các nhân vật nổi
tiếng hoạt động để giải quyết các vấn nạn của toàn
cầu cũng như giảm bớt sự thống khổ của con người. Năm
2002, Mandela trở thành một nhà vận động mạnh mẽ cho việc
nâng cao nhận thức về AIDS và các chương trình điều trị
AIDS, trong một nền văn hóa mà các nạn nhân của đại dịch
này chìm trong sự thiếu hiểu biết và nhục nhã. Căn bệnh AIDS
về sau đã lấy đi sinh mạng của Makgatho (1950-2005), con trai
của Mandela. AIDS cũng đe dọa cuộc sống của người dân Nam Phi
nhiều hơn ở bất kỳ nước nào khác trên thế giới.

Số tù của Nelson Mandela, 46664, trở thành biểu tượng của
chiến dịch chống AIDS ở Nam Phi.

Năm 2001, Mandela phải trải qua một đợt điều trị bệnh ung
thư tuyến tiền liệt. Sức khỏe của ông ngày càng kém đi
trong những năm cuối đời và ông phải hạn chế xuất hiện
trước công chúng. Năm 2009, Liên Hợp Quốc tuyên bố ngày 18/7
là "Ngày Quốc tế Nelson Mandela", nhằm tôn vinh những đóng
góp của nhà lãnh đạo Nam Phi cho sự nghiệp dân chủ, tự do,
hòa bình và nhân quyền trên toàn thế giới. Nelson Mandela mất
ngày 5/12/2013 vì viêm phổi tái phát.

<em>Lược dịch từ <a
href="http://www.history.com/topics/nelson-mandela"
onclick="_gaq.push(['_trackEvent', 'outbound-article',
'http://www.history.com/topics/nelson-mandela', 'History.com']);"
target="_blank">History.com</a>

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141105/nelson-mandela-vi-luat-su-thap-lua-tu-do),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét