Kami - Quốc hội lấy phiếu tín nhiệm: Việc làm chẳng giống ai?

Gần đây, trong một cuộc phỏng vấn của truyền thông nước
ngoài, GS. Nguyễn Minh Thuyết, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn
hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc
hội có nói đại ý rằng: ở Việt nam cái gì mấy ông lãnh
đạo cũng làm ngược với thế giới, đó là nguyên nhân chính
làm cho dân mình cứ phải khổ mãi.

Liên hệ với việc lấy phiếu tín nhiệm của Quốc hội trong
hai lần vừa qua thì thấy, việc này cũng thấy đã và đang
tiến hành chẳng giống ai. Điều đó đã làm sai mục đích
của việc đánh giá tín nhiệm các chức danh lãnh đạo do Quốc
hội bầu hoặc chỉ định là nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu
quả hoạt động giám sát của Quốc hội đối với bộ máy
nhà nước.

<strong>Vài nét về việc đánh giá tín nhiệm
</strong>
Các khái niệm bỏ phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu bất tín nhiệm
hay lấy phiếu tín nhiệm... là những thuật ngữ để chỉ các
hoạt động nghị trường ở các quốc gia theo chế độ dân
chủ nghị viện. Đó là việc làm mang tính tổng kết sự đánh
giá tín nhiệm của cơ quan Lập pháp - Quốc hội đối với cơ
quan Hành pháp - Chính phủ trong một nhiệm kỳ của Quốc hội.
Việc làm này được tiến hành thông qua một cuộc họp các
Đại biểu Quốc hội chất vấn và bỏ phiếu bất tín nhiệm
Chính phủ. Việc làm này là những hoạt động nhằm đảm bảo
việc giám sát và điều chỉnh quyền lực trong cơ chế tam
quyền phân lập. Nguyên tắc đó là "Cơ quan Hành pháp - Chính
phủ chỉ có thể tồn tại khi có sự đồng thuận và tín
nhiệm của cơ quan Lập pháp - Quốc hội".

Mục đích lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm nhằm
nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc
hội, giúp người được lấy phiếu tín nhiệm thấy được
mức độ tín nhiệm của mình để phấn đấu, rèn luyện, nâng
cao chất lượng và hiệu quả hoạt động. Và kết quả tín
nhiệm cũng là cơ sở cho việc đánh giá cán bộ của cơ quan
có thẩm quyền và việc miễn nhiệm chức vụ đối với
người mà Quốc hội không còn tín nhiệm. Nói đơn giản là,
sau một thời gian Quốc hội giám sát hoạt động của Chính
phủ, thì đến lúc Quốc hội sẽ chỉ ra các khiếm khuyết
để buộc Chính phủ phải tự xem xét và sửa đổi đổi cách
làm việc, kể cả việc thay đổi người đứng đầu hoặc
nhân sự của Chính phủ.

Việc đánh giá tín nhiệm các chức danh lãnh đạo cao cấp do
Quốc hội bầu hoặc chỉ định là một công việc hoàn toàn
mới, xuất hiện lần đầu tiên vào tháng 6 năm 2013, đó là
lần đầu tiên Quốc hội Việt nam tiến hành lấy phiếu tín
nhiệm. Tuy vậy, ít ai biết rằng, cuộc bỏ phiếu bất tín
nhiệm đầu tiên trên thế giới đã từng diễn ra cách đây 232
năm tại Anh, vào tháng 3.1782. Việc làm này của Quốc hội
Việt nam dù cho đã quá chậm, nhưng cũng vẫn được coi là
một tín hiệu tốt, là điều đáng mừng thể hiện cho sự thay
đổi. Cho dù nó vẫn mang phong cách của lãnh đạo Việt nam,
đó là làm chẳng giống ai.

<strong>Ở xứ người...</strong>

Ở các quốc gia theo chế độ dân chủ nghị viện, Quốc hội
là cơ quan lập pháp, chịu trách nhiệm xây dựng và thông qua
các dự luật. Thông thường, trong Quốc hội chia làm hai phe, phe
chiếm đa số bao gồm các dân biểu của một (hoặc các) đảng
cầm quyền nắm quyền thành lập Chính phủ để điều hành
hoạt động của đất nước. Và phe còn lại nắm số dân
biểu của các đảng còn lại giữ vai trò kiểm soát hoạt
động của phe Chính phủ gọi là phe đối lập. Phe đối lập
đóng vai trò cốt lõi trong Quốc hội để tiến hành giám sát
các hoạt động của Chính phủ. Hoạt động bỏ phiếu bất
tín nhiệm Thủ tướng và một số thành viên Chính phủ là vũ
khí hết sức lợi hại của phe đối lập, đồng thời cũng là
điều bất cứ Chính phủ cầm quyền cũng luôn luôn phải hết
sức lo ngại.

Trong nhiệm kỳ của Quốc hội, thường khi nào có tối thiểu
20% dân biểu phe đối lập không hài lòng với cách làm việc
và điều hành của Chính phủ, đặc biệt khi họ nắm được
các bằng cho thấy có sự hoạt động bất minh, trái luật
hoặc có biểu hiện tham nhũng của Chính phủ. Lập tức phe
đối lập sẽ trình Quốc hội một nghị quyết, yêu cầu Quốc
hội tổ chức cuộc họp để chất vấn và bỏ phiếu bất tín
nhiệm các thành viên Chính phủ bị nghi ngờ. Công việc này
thuộc thẩm quyền của phe đối lập, không bị giới hạn về
số lần hoặc bị hạn chế thời gian (số ngày họp chất
vấn) cho một lần. Việc bỏ phiếu bất tín nhiệm là thủ
tục cuối cùng của cuộc họp, thông qua việc bỏ phiếu công
khai (bấm nút) với các nội dung: tín nhiệm, bất tín nhiệm,
bỏ phiếu trắng (no vote).

Nội dung của cuộc họp chất vấn trước đó phải được phe
đối lập gắn cùng với nghị quyết để nghị mở phiên chất
vấn Chính phủ, đó là yêu cầu chất vấn thành viên X,Y, Z....
về các nghi vấn cụ thể A, B, C... Trên cơ sở đó phe đối
lập và phe Chính phủ sẽ trao đổi và thảo luận để đi
đến thống nhất sẽ chất vấn ai, về vấn đề gì? Song vấn
đề quan trọng nhất là các tài liệu, chứng cứ tố cáo của
phe đối lập có đủ căn cứ, chứng lý đáng phải bỏ phiếu
bất tín nhiệm hay không? Cũng có trường hợp không quan trọng
thì Quốc hội chỉ chất vấn Chính phủ mà không kèm theo việc
bỏ phiếu bất tín nhiệm. Trên cơ sở đó, hai bên thống nhất
cụ thể thời gian dành cho việc chất vấn của phe đối lập,
thời gian trả lời chất vấn của phe Chính phủ. Tất cả các
điều nêu trên phải được một Uỷ ban của Quốc hội thông
qua và chuẩn thuận.

Cuộc họp chất vấn này kéo dài nhiều ngày và thường kết
thúc bằng việc bỏ phiếu bất tín nhiệm cho một số thành
viên của Chính phủ, kể cả Thủ tướng. Trong trường hợp
nếu các chứng cứ buộc tội của phe đối lập quá chặt chẽ
và rõ ràng thì ngay sau cuộc họp đảng cầm quyền phải cải
tổ nội các, thay các Bộ trưởng đó. Tuy vậy, kết quả để
dẫn tới việc phế truất hoặc thay thế các thành viên Chính
phủ là rất hãn hữu, ít xảy ra vì số phiếu bất tín nhiệm
của phe đối lập thường không quá bán (do luôn chiếm thiểu
số). Trừ trường hợp dân biểu của một hay vài đảng trong
liên minh cầm quyền bỏ phiếu bất tín nhiệm, đưa tỷ lệ
bất tín nhiệm lên quá bán thì sẽ dẫn đén việc thay đổi
chính phủ. Khi đó đảng cầm quyền cũ sẽ trở về làm vai
trò đối lập trong Quốc hội.

Các cuộc họp chất vấn Chính phủ và bỏ phiếu bất tín
nhiệm là sinh hoạt chính trị quan trọng, sẽ thu hút sự chú ý
và theo dõi của một bộ phận lớn dân chúng. Do vậy, sự
kiện này luôn được truyền hình trực tiếp và đây cũng là
cơ hội lấy điểm của cả phe đối lập lẫn Chính phủ. Cái
quan trọng nhất của vấn đề này là ở chỗ có tác dụng răn
đe đối với các chính trị gia nói chung và những người đảm
nhiệm chức vụ lãnh đạo nói riêng. Phe đối lập thì bằng
các chứng cứ, tài liệu bằng hình ảnh, âm thanh ra sức cáo
buộc và chứng minh phe chính phủ có các việc làm phi pháp và
vi phạm pháp luật, ngược lại phe Chính phủ cũng cố gắng
chứng minh được rằng, mọi cáo buộc của phe đối lập là vu
cáo, giả tạo nhằm mục đích hạ uy tín của chính phủ. Việc
này sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến uy tín của đảng cầm
quyền và đảng đối lập, điều có ý nghĩa và sẽ ảnh
hưởng rất lớn cho cuộc bầu cử nhiệm kỳ sắp tới. Và
cuối cùng, vấn đề ai đúng, ai sai, ai là người có lỗi hay ai
là người vu khống quyền phán xét cuối cùng là thuộc về cử
tri. Họ sẽ trả lời rằng họ tin ai, không tin ai qua lá phiếu
bầu của họ.

<strong>Và ở xứ mình</strong>

Việc đánh giá tín nhiệm ở Việt nam thông qua 02 bước: lấy
phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm. Lấy phiếu tín
nhiệm là việc Quốc hội thăm dò mức độ tín nhiệm đối
với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn
làm cơ sở cho việc xem xét, đánh giá, bố trí, sử dụng cán
bộ của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. Việc lấy tín
nhiệm gồm 03 mức: tín nhiệm cao, tín nhiệm trung bình,
tín nhiệm thấp. Còn việc bỏ phiếu tín nhiệm là việc
Quốc hội thể hiện sự tín nhiệm hoặc không tín nhiệm đối
với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn
để làm cơ sở cho việc miễn nhiệm, bãi nhiệm hoặc phê
chuẩn việc miễn nhiệm, cách chức người không được Quốc
hội tín nhiệm. Bỏ phiếu tín nhiệm có hai mức: tín
nhiệm và không tín nhiệm. Theo Nghị quyết số 35 của Quốc
hội thì lấy phiếu tín nhiệm là bước đi thứ nhất hoặc là
bước đệm cho việc bỏ phiếu tín nhiệm. Đáng tiếc là rất
nhiều người trong số chúng ta nhầm lẫn và cho rằng việc
lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm là một công
việc chung với hai tên gọi khác nhau. Mà không hiểu rằng đây
là 02 bước riêng biệt để phục vụ cho việc đánh giá tín
nhiệm các chức danh lãnh đạo do Quốc hội bầu hoặc chỉ
định.

Hiện nay, với cách lấy phiếu tín nhiệm với 03 mức lấy
phiếu tín nhiệm, đó là tín nhiệm cao, tín nhiệm, tín nhiệm
thấp là cách để chọn lựa các đối tượng yếu kém để
dành cho bước tiếp theo là bỏ phiếu tín nhiệm. Tuy nhiên,
cách lấy phiếu tín nhiệm ở 03 mức tín nhiệm như trên cho
thấy việc những người tổ chức việc lấy phiếu tín nhiệm
ngay từ đầu có ý đồ nhằm làm cho là tất cả đều được
tín nhiệm, chỉ khác nhau ở mức độ cao hay thấp. Nói một
cách khác, nếu lấy phiếu tín nhiệm ở 03 mức như kể trên
thì hoàn toàn triệt tiêu cơ hội cho việc bỏ phiếu tín
nhiệm, nghĩa là việc làm theo kiểu "Đầu Voi, đươi Chuột".

Lần đầu tiên Quốc hội Việt nam đánh giá tín nhiệm các
chức danh do Quốc hội bầu hoặc chỉ định vào tháng 6 năm
2013 và chỉ dừng lại ở bước lấy phiếu tín nhiệm. Ngay sau
đó, trước ý kiến của nhiều Đại biểu Quốc hội cho rằng
việc lấy phiếu tín nhiệm ở 03 mức tín nhiệm là việc làm
mang tính hình thức, không thực chất và không có tác dụng răn
đe hay cảnh báo đối với các đối tượng bị lấy phiếu tín
nhiệm. Quốc hội đã dừng việc này để xem xét và nghiên
cứu một phương án khả thi hơn. Tiếc rằng, thay cho việc có
một giải pháp tối ưu hơn thì Quốc hội đã thay việc lấy
phiếu tín nhiệm hàng năm bằng việc chỉ lấy phiếu tín
nhiệm cho một lần vào giữa kỳ nhưng 03 mức tín nhiệm thì
vẫn giữ nguyên. Không những thế việc lấy phiếu tín nhiệm
là được tổ chức trong một phiên họp kín, điều mà được
dư luận coi là một bước thụt lùi của Quốc hội Việt nam.

Việc Quốc hội chỉ tổ chức lấy phiếu tín nhiệm mà không
tổ chức họp chất vấn, để các Đại biểu Quốc hội có
điều kiện chất vấn các vấn đề mà họ có nghi ngờ đối
với các đối tượng lấy phiếu tín nhiệm. Đặc biệt là tổ
chức họp kín không tường thuật trực tiếp phiên họp là
một thiếu sót lớn cần được khắc phục. Nếu không sửa
đổi thì mục tiêu răn đe của việc đánh giá tín nhiệm sẽ
hoàn toàn mất tác dụng.

<strong>Kết</strong>

Trong danh sách lấy phiếu tín nhiệm của Đại biểu Quốc hội
đối với 50 vị lãnh đạo cao cấp của bộ máy nhà nước,
thì Tổng BT Nguyễn Phú Trọng, người được coi là nhân vật
nắm quyền lực cao nhất trong bộ máy chính quyền Việt nam
không có tên trong số 50 vị lãnh đạo chủ chốt. Đây được
coi là bằng chứng ở Việt nam Đảng CSVN đứng trên tất cả,
không ai giám sát quản lý họ, kể cả Quốc hội. Điều đó
cho thấy việc đánh giá tín nhiệm đối với các chức danh
lãnh đạo do Quốc hội bầu hoặc phê duyệt thực sự đang có
vấn đề.

Cách tổ chức lấy phiếu tín nhiệm của Quốc hội Việt nam
có quá nhiều điều bất cập, có lẽ đấy chính là nguyên
nhân khiến cho kết quả việc lấy phiếu tín nhiệm của Quốc
hội là một việc làm vô ích và không có hiệu quả như mong
muốn. Kết quả cuối cùng thì cũng đã thấy, tức là chẳng
có ai mất chức, hay bị cách chức như nhiều người kỳ vọng,
nghĩa là mọi cái vẫn giữ y nguyên. Đây cũng chính tồn tại
lớn nhất, khi những người lãnh đạo cũng chính là những
đối tượng để lấy và bỏ phiếu tín nhiệm, còn tránh né
đến vấn đề nhạy cảm và quan trọng nhất đối với họ,
đó là vấn đề quyền lực.

Nguyên nhân sâu xa là do thiếu một thiết chế Tam quyền phân
lập và sự lãnh đạo toàn diện của Đảng CSVN về mọi mặt,
là điều đã khiến cho Quốc hội, Chính phủ hay các cơ quan Tư
pháp cũng chỉ là một bộ phận chịu sự lãnh đạo của
Đảng CSVN. Điều đó đã làm tê liệt toàn bộ cơ chế giám
sát và điều chỉnh quyền lực đối với bộ máy nhà nước
hiện nay.

Ngày 17 tháng 11 năm 2014

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141118/kami-quoc-hoi-lay-phieu-tin-nhiem-viec-lam-chang-giong-ai),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!