<center><img
src="http://cdn.static-economist.com/sites/default/files/imagecache/full-width/images/print-edition/20141101_ASD000_0.jpg"
/></center>
Khi ông Barack Obama né tránh tham dự hai hội nghị ở Indonesia và
Brunei vào hồi năm ngoái, sự tin tưởng vào chính sách "xoay
trục sang châu Á" mà ông Obama từng công bố, nâng tầm quan
trọng của khu vực này trong chính sách của Hoa Kỳ, bị giáng
một đòn đau. Tháng Mười này, ông Obama sẽ phải có mặt ở
những cuộc gặp gỡ ở Bắc Kinh, Naypyidaw – thủ đô Myanmar,
và Brisbane ở Úc, sửa chữa lỗi lầm này. Đây sẽ là một
thách thức rất lớn. Trọng tâm chính về mặt kinh tế của
chính sách xoay trục này, một hiệp định thương mại tự do
khu vực gọi tắt là TPP (Trans-Pacific Partnership), vẫn chưa
được hoàn thiện. Một số quốc gia châu Á đang không chắc
chắn liệu việc xoay trục chiến lược và quân sự có thực
sự mang lại thành quả đáng kể hay không. Tất nhiên sẽ nảy
sinh ra khó khăn khác: đó là châu Á nhận ra rằng niềm tin của
Mỹ vào các giá trị phổ quát như tự do và dân chủ đang dần
suy yếu.
Các lãnh đạo Hoa Kỳ từng rất nhiều lần nêu các vấn đề
nhân quyền và dân chủ ở châu Á bất cứ khi nào có cơ hội,
đặc biệt là ở Trung Quốc, Indonesia, Myanmar, Việt Nam và một
số quốc gia khác. Và giờ đây nhiều chính quyền châu Á vui
mừng khi thấy Hoa Kỳ không còn lớn giọng như trước. Nhưng
điều đó có vẻ đi ngược với triển vọng tiếp tục dẫn
dắt thế giới của Hoa Kỳ.
Sự trầm lắng này phản ánh hai xu hướng. Xu hướng đầu tiên
là cả thế giới như đang chìm trong biển lửa. Sự trỗi dậy
của lực lượng nhà nước Hồi giáo IS, dịch Ebola tràn lan và
lực lượng ly khai của Ukraine: tất cả đều lôi kéo sự chú
ý của Hoa Kỳ. Khi những nhà lãnh đạo Hoa Kỳ phải trả lời
các ký giả thì những thắc mắc về tình hình châu Á không
phải là câu hỏi đầu tiên mà họ nhận được, và ngay cả
khi họ nhìn đến châu Á thì đó cũng là qua lăng kính của các
vấn đề toàn cầu.
Xu hướng còn lại là về tham vọng kinh tế và chiến lược
của Hoa Kỳ ở châu Á sẽ là ưu tiên hàng đầu, hơn cả phổ
cập các giá trị chính trị kiểu Mỹ. Hãy xem những phản ứng
câm lặng của Hoa Kỳ trước các sự kiện chính trị đang
diễn ra ở châu Á. Tại Hong Kong, nơi cuộc biểu tình của sinh
viên vừa kỷ niệm một tháng kể từ ngày chiếm giữ các khu
phố lớn, các quan chức Hoa Kỳ đã lên tiếng ủng hộ yêu
cầu đòi phổ thông đầu phiếu trong cuộc bầu cử trưởng
đặc khu vào năm 2017, chứ không phải là cách thức bầu cử
giả tạo mà Trung Quốc áp đặt. Thế nhưng ông Obama đã không
nói câu nào về cuộc biểu tình. Tiếng nói của ông có thể
khuyến khích xu hướng lo ngại một cách hoang tưởng của Trung
Quốc rằng cuộc biểu tình này là một phần của kế hoạch do
Hoa Kỳ sắp đặt để làm suy yếu và cuối cùng là lật đổ
Đảng CS Trung Quốc. Tất nhiên, khi giữ im lặng, ông Obama cho
người ta thấy rằng ông không hề coi Hong Kong quan trọng đến
mức để ông phải mạo hiểm gây thêm bất kỳ căng thẳng nào
trong mối quan hệ vốn đã không hề êm thấm với Trung Quốc.
Tổng thống Mỹ cũng sẽ phải suy nghĩ rất nhiều trước khi
nói về Myanmar khi ông tham dự diễn đàn Đông Á được tổ
chức tại đó. Cuộc cải cách dân chủ vào năm 2011 đã diễn
ra và được xem là thành công lớn nhất của ông Obama trong
chính sách "bàn tay nới lỏng" đối với quốc gia này, cùng
với lợi ích chiến lược trong việc kết thân với một đất
nước từng mắc kẹt trong quỹ đạo của Trung Quốc. Nhưng
tình hình có vẻ đang khá căng thẳng. Hy vọng về việc sửa
đổi hiến pháp một hiến pháp cho phép quân đội ngăn chặn
nhóm thiểu số tham gia quốc hội, cũng như lãnh đạo phe đối
lập, bà Aung San Suu Kyi không được ngồi vào ghế tổng thống
đang mờ dần. Có một số thậm chí nghi ngờ cho rằng cuộc
tổng tuyển cử vào năm tới vẫn sẽ diễn ra. Nếu [Obama]
nhấn mạnh những thay đổi tích cực ở Myanmar thì nghe sẽ quá
lãng mạn và lý tưởng hóa, nhưng nếu tập trung vào những
bước lùi thì sẽ làm lu mờ một điểm sáng hiếm hoi về
chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ.
Ngay cả trường hợp ở Thái Lan, nơi quân đội đã thực hiện
cuộc đảo chính vào hồi tháng Năm vừa qua, vị trí của Hoa
Kỳ vẫn không hề rõ ràng. Nó đã lên án các cuộc nổi dậy,
kêu gọi phục hồi nền dân chủ cũng như tạm dừng việc trợ
quân sự cho lực lượng đồng minh cũ này. Nhưng rồi nó rút
bỏ lời đe dọa sẽ chuyển cuộc tập trận thường niên
"Hổ Mang Vàng" giữa Hoa Kỳ và Thái Lan ra khỏi đất nước
này vào năm tới. Các mối liên kết của Hoa Kỳ với Thái Lan
đã chịu vô số những thay đổi từ phía chính phủ. Chắc
chắn Hoa Kỳ không hề muốn gây nguy hiểm cho chính mình, cũng
như đẩy Thái Lan ngả sâu vào vòng tay của Trung Quốc.
Tương tự, chính sách của Hoa Kỳ đối với Malaysia cũng đã
nhuốm màu sắc thực dụng. Các chính trị gia đối lập và
một số nhà quan sát khác chỉ ra một xu hướng đàn áp đáng
lo ngại trong chính phủ, cùng với điều luật nổi dậy cổ
xưa từng được dùng để trấn áp đối thủ. Trong tuần này
chúng ta vừa được chứng kiến một phiên tòa sơ thẩm lố
bịch, xét xử ông Anwar Ibrahim – lãnh đạo phe đối lập về
tội quan hệ đồng giới (năm ngoái, liên minh của ông Anwar đã
giành được số phiếu phổ thông, dù không phải là đa số
ghế). Tuy nhiên, phía Hoa Kỳ vẫn giữ im lặng hoàn toàn về
trường hợp này, vào tháng Tư khi ở Malaysia, ông Obama thậm
chí còn không dành thời gian để gặp ông Anwar. Najib Razak, thủ
tướng chính phủ, một đồng minh quan trọng trong khu vực –
một tín đồ Hồi giáo ôn hòa sẵn sàng lên tiếng chống lại
lực lượng IS, và thực hiện vận động hành lang trong nước
nhằm đưa Malaysia vào TPP. Hơn nữa, hai ông Obama và Razak được
xem là khá ăn ý với nhau.
Một đồng minh tự nhiên hơn có thể là tín đồ Hồi giáo ôn
hòa theo dân chủ khác, ông Joko Widodo, được biết đến với
cái tên Jokowi, tổng thống mới của Indonesia, người lên ngôi
quyền lực nhờ sự hỗ trợ của quần chúng giống trường
hợp của Obama. Ngoại trưởng Mỹ, ông John Kerry, đã tham dự
lễ tuyên thệ nhậm chức của ông Jokowi vào tháng trước và
có cuộc gặp gỡ kéo dài 30 phút. Nhưng dường như ông John
Kerry chỉ tập trung vào các vấn đề nghị sự của Mỹ- như
biến đổi khí hậu, IS và dịch Ebola- hơn là tập trung vào ông
Jokowi, hay vào việc Mỹ có thể giúp chính quyền mới thành
lập của ông Jokowi thế nào.
<h2>Mềm mại và mềm mại</h2>
Giảm thiểu tranh cãi về chính trị nội bộ để dành được
ủng hộ hợp tác quốc tế dường như có ý nghĩa tại thời
điểm chuyển giao quyền lực toàn cầu và căng thẳng dâng cao.
Nhưng cũng có cái giá của nó: gây lãng phí một phần "quyền
lực mềm" không hề nhỏ của Mỹ. Rất nhiều nước châu Á
tin rằng Trung Quốc là cường quốc đang lên còn Mỹ thì đang
đi xuống. Nhưng Mỹ vẫn là nơi mà rất nhiều người trẻ
tuổi muốn đến thăm và hy vọng đất nước của mình có thể
cạnh tranh được với Mỹ. Dù có những sai lầm và thiếu sót,
Mỹ không chỉ đại diện về sức mạnh kinh tế và quân sự,
mà còn là lý tưởng để theo đuổi, theo cái cách mà Trung
Quốc không thể làm được. Khi các nhà lãnh đạo của Mỹ ít
chú trọng đến lý tưởng này, họ không chỉ làm giảm sức
hấp dẫn của Mỹ mà còn làm cho nhiều người tin rằng sự suy
giảm một cách tương đối về kinh tế và quân sự của Mỹ
là có thật.
Nguồn: The city on the hill, <a
href="http://viet-studies.info/kinhte/DemocracyBackseat_Economist.pdf">The
Economist</a>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141105/dan-chu-nhan-quyen-va-cac-van-de-khac-deu-khong-he-quan-trong-trong-chinh-sach-ve),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét