Nguyễn Gia Kiểng - Ngọn lửa Hồng Kông và chúng ta

<blockquote>"…Chúng ta có rất nhiều điều để học hỏi ở
họ nhưng điều quan trọng nhất là đừng rút ra những kết
luận quá vội vã, đừng để cho cây che khuất rừng, đừng
để ngoài mặt che khuất nội dung, đừng tưởng băng đảo
chỉ có phần nổi…"</blockquote>

<em><strong>Tặng Nancy Nguyễn, người đã tới Hồng Kông bày tỏ
sự ủng hộ của tuổi trẻ Việt Nam với tuổi trẻ Hồng
Kông.</strong></em>

<center><img
src="https://farm4.staticflickr.com/3931/15511565756_e75798248f.jpg"
/></center>

Cuộc xuống đường biểu tình của thanh niên Hồng Kông đã
kéo dài hơn hai tuần và khí thế đã sút giảm. Những dòng này
được viết ra khi cảnh sát Hồng Kông đang giải tỏa những
khu vực chiếm đóng. Điều này có thể dự đoán. Những thanh
niên biểu tình đã rất kiên trì nhưng kinh nghiệm cho thấy là
kiên nhẫn không phải là đặc tính của quần chúng và những
cuộc biểu tình nếu không đạt kết quả nhanh chóng sẽ tàn
lụi dần vì mệt mỏi. Đó chính là tính toán của chính quyền
Lương Chấn Anh khi bãi bỏ cuộc đối thoại đã dự trù với
đại diện sinh viên. Tuy vậy họ sẽ rất sai lầm nếu nghĩ
rằng mình đã thắng. Ngọn lửa Hồng Kông sẽ còn cháy rất
lâu và hơn thế nữa sẽ còn lan tỏa, vào lục địa Trung Quốc
và ra nhiều nơi khác.

Trước hết hãy nhìn vào tình trạng đặc biệt của Hồng Kông
để thấy rõ những khó khăn của những người dân chủ tại
đây và ngưỡng mộ thành quả của họ.

Chính quyền Hồng Kông tin chắc rằng những cuộc biểu tình
này không thể lật đổ họ và họ có lý. Họ có lực lượng
cảnh sát và hậu thuẫn của cả Bắc Kinh lẫn giới chủ nhân.
Thêm vào đó là sự thụ động của một quần chúng không có
thói quen quan tâm đến chính trị. Hồng Kông là một nhượng
địa của người Anh trước khi được trao trả cho Trung Quốc.
Một chế độ thuộc địa chuyển giao cho một chế độ độc
tài toàn trị. Nếu có một điều đáng chú ý trong cuộc
chuyển giao này thì đó là người Hồng Kông đã hoàn toàn
không muốn được "trở về nước mẹ". Trái lại họ còn lo
âu, nhiều người đã ra đi. Sự kiện này phản ánh một thay
đổi tâm lý của thế giới. Con người ngày nay khao khát tự do
trước hết, đối với họ chẳng thà không có tổ quốc còn
hơn có một tổ quốc hung bạo. Cùng một tâm lý đó đã khiến
hàng triệu thuyền nhân Việt Nam bỏ nước ra đi sau ngày
30-04-1975 bất chấp sóng gió, công an và hải tặc.

Do lịch sử của nó Hồng Kông hầu như không có tinh thần
quốc gia, liên đới dân tộc và nhu cầu căn cước, những
động cơ cốt lõi của đấu tranh chính trị. Như một siêu
thị, Hồng Kông chỉ có những vấn đề kinh tế chứ không có
những quan tâm chính trị. Một cách giản dị - và dĩ nhiên
không đúng lắm - Hồng Kông cho tới gần đây chủ yếu gồm
hai loại người. Loại người thứ nhất là một nhóm rất nhỏ
những tài phiệt rất giàu không cần gì cả vì đã có tất
cả, quan tâm duy nhất của họ là lợi nhuận và họ ủng hộ
Bắc Kinh bởi vì ngày nay trong chế độ cộng sản Trung Quốc
"giàu có là vinh quang" (lời Đặng Tiểu Bình) và tiền cho phép
có tất cả. Loại người thứ hai là khối người nghèo an
phận, chiếm tuyệt đại đa số quần chúng, chỉ có một
nguyện ước là được sống yên ổn vì dầu sao mức sống
của họ cũng đã hơn hẳn những người Hoa Lục. Không có nơi
nào mà chênh lệch giàu nghèo lớn như ở Hồng Kông. Sản
lượng bình quân trên mỗi đầu người, khoảng 45.000 USD mỗi
năm, cao hơn cả Châu Âu và Nhật, nhưng thu nhập của tuyệt
đại đa số người Hồng Kông không được một phần năm (1/5)
con số này, theo một thống kê gần đây, 16% không có nổi một
phần mười (1/10). Hệ thống an sinh xã hội gần như không
đáng kể. Hồng Kông chủ yếu là một trung tâm thương mại và
không có những quan tâm chính trị của một dân tộc. Trong một
bối cảnh như vậy, có được một ý thức chính trị đã là
khó, giữ được ý chí đấu tranh còn khó hơn, động viên
quần chúng là chuyện đội đá vá trời. Dù vậy cuộc đấu
tranh vì dân chủ của Hồng Kông đã làm rung động thế giới.
Người ta chỉ có thể khâm phục và ngưỡng mộ.

<h2>Những người dân chủ Hồng Kông là ai?</h2>

Họ là một thiểu số chỉ mới xuất hiện gần đây khi thành
phố thương cảng này được chuyển giao cho Bắc Kinh và người
dân bắt đầu lo sợ rằng chế độ toàn trị sẽ cướp đi
của họ ngay cả những quyền con người cơ bản nhất; phần
lớn thuộc một giai cấp trung lưu hình thành dần dần với
thời gian. Trong các cuộc biểu tình hơn hai tuần qua cũng như
trong trong hai cuộc biểu tình lớn trước đây vào năm 2003 -
để phản đối một dự luật hạn chế quyền tự do ngôn
luận và quyền tự do kết hợp- và ngày 01/07 vừa qua –nhân
dịp kỷ niệm 17 năm ngày Hồng Kông được trao trả cho Trung
Quốc - người ta có thể nhận xét hai điều: một là những
người biểu tình rất trẻ, đại bộ phận trưởng thành sau
năm 1997; hai là họ không hề trưng một lá cờ nào, dù là cờ
Bắc Kinh hay một cờ nào khác. Họ chỉ bảo vệ những quyền
tự do nền tảng đang bị đe dọa. Cuộc đấu tranh của họ
thuần túy vì nhân quyền. Nó càng có chính nghĩa, nó vượt
mọi biên giới và có sức lây lan sang những nước khác.

Lo âu của họ hoàn toàn chính đáng. Bắc Kinh quả thật đang
muốn "giải quyết" vấn đề Hồng Kông. Lý do là vì một mặt
Hồng Kông không còn trọng lượng kinh tế như trước nữa - 20%
GDP của Trung Quốc năm 1997, 4% năm 2014 - nhưng mặt khác lại
ngày càng trở thành một đe dọa cho chế độ cộng sản Bắc
Kinh với những cuộc biểu tình, mít tinh, hội thảo về dân
chủ và nhân quyền, những buổi lễ tưởng niệm các nạn nhân
của cuộc thảm sát Thiên An Môn.

Khi tiếp thu Hồng Kông, năm 1997, chính quyền Bắc Kinh đã cam
kết tôn trọng nguyên tắc "một nước, hai chế độ" và còn
hứa hẹn sẽ còn mở rộng hơn nữa những quyền tự do sau hai
mươi năm, nhưng trên thực tế đã luôn luôn tìm cách làm
ngược lại.

Năm 2002 họ đưa ra một dự luật cấm tiết lộ bí mật quốc
gia, cấm các tổ chức nước ngoài hoạt động tại Hồng Kông
và cấm các tổ chức Hồng Kông liên hệ với các tổ chức
bên ngoài. Dự luật này khá mơ hồ để cho phép buộc tội
bất cứ ai và giải tán bất cứ tổ chức nào. Những người
dân chủ Hồng Kông đã phản ứng quyết liệt, với cao điểm
là cuộc biểu tình ngày 01/07/2003 qui tụ 500.000 người, buộc
Bắc Kinh phải nhượng bộ.

Dự luật về thể thức bầu đặc khu trưởng từ năm 2017,
nguyên nhân của những cuộc biểu tình trong hơn hai tuần qua,
còn nguy hiểm hơn. Nó dự trù rằng người dân Hồng Kông sẽ
chỉ được bầu người đứng đầu chính quyền Hồng Kông
trong số vài ứng cử viên của Đảng Cộng Sản Trung Quốc,
theo đúng phương thức "đảng cử dân bầu" tại lục địa.
Nói cách khác Đảng CSTQ sẽ trực tiếp cai trị Hồng Kông. Sự
phản đối của những người dân chủ Hồng Kông không chỉ
chính đáng mà còn bắt buộc. Chính vì thế mà dù thanh niên có
thể mệt mỏi, người dân Hồng Kông có thể bị cản trở
trong sinh hoạt hàng ngày khiến các cuộc biểu tình và chiếm
đóng có thể tạm ngừng nhưng chúng sẽ tái phát. Bởi vì lý
do và động cơ của thanh niên Hồng Kông vẫn còn nguyên vẹn.
Đó là không để cho Bắc Kinh nuốt cam kết "nhất quốc lưỡng
chế" và sáp nhập hẳn Hồng Kông. Đó là bảo vệ những
quyền con người cơ bản không thể nhượng bộ vì cần cho
mọi con người để có thể sống một cuộc đời xứng đáng.
Thanh niên Hồng Kông không chỉ tranh đấu cho họ và thực ra
cũng không tranh đấu cho một tương lai Hồng Kông vì không hề
có một "căn cước Hồng Kông". Họ đang tranh đấu cho những
giá trị phổ cập cần thiết cho mọi con người và mọi dân
tộc. Họ là một đội tiền phong của một phong trào dân chủ
đang dâng lên. Ngọn lửa Hồng Kông vì thế sẽ tràn vào lục
địa Trung Quốc cũng như vào các nước độc tài còn lại tại
khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.

Cũng nên nhìn rõ lý do tranh đấu của thanh niên Hồng Kông.
Thực ra khách quan mà nói Bắc Kinh có lý khi đòi hỏi người
cầm đầu Hồng Kông phải được họ chấp nhận, bởi vì
Hồng Kông thuộc Trung Quốc. Nhưng người Hồng Kông đã phản
đối bởi vì chế độ Bắc Kinh là một chế độ cộng sản,
một chế độ chỉ biết có một công thức bầu cử bịp bợm
"đảng cử dân bầu". Vấn đề đã không đặt ra nếu Trung
Quốc là một nước dân chủ.

Điều quan trọng là cần ý thức rằng thanh niên Hồng Kông đã
thắng lợi ngay cả nếu những cuộc biểu tình tạm ngừng dù
Bắc Kinh chưa nhượng bộ. Mục đích chính của họ là để
báo động với người Hồng Kông và dư luận thế giới về ý
đồ của Bắc Kinh, mục đích này đã hoàn toàn đạt được.

Một kết quả cụ thể khác là công thức "một nước, hai chế
độ" đã bị lố bích hóa, nó sẽ không còn thuyết phục
được bất cứ một người Đài Loan nào. Ý chí độc lập từ
nay là đồng thuận quốc gia của Đài Loan. Vấn đề thống
nhất với Đài Loan không còn đặt ra nữa. Một tham vọng lớn
của Bắc Kinh đã tiêu tan.

Trước mắt, dự luật bầu đặc khu trưởng có mọi triển
vọng sẽ bị Hội Đồng Lập Pháp Hồng Kông bác bỏ trong
cuộc biểu quyết năm tới bởi vì phe dân chủ có đủ số
phiếu để đánh bại dự luật này nếu biết đoàn kết, và
những cuộc biểu tình vừa qua đã có tác dụng đoàn kết
đối lập dân chủ.

<h2>Bắc Kinh sẽ ứng xử ra sao?</h2>

Đàn áp đẫm máu như trường hợp Thiên An Môn hai mươi lăm
năm trước thì chắc chắn sẽ bị lên án và trừng phạt, và
kinh tế sẽ rất khốn đốn vì Trung Quốc rất cần thế giới.
Hồng Kông cũng sẽ mất hết giá trị của một trung tâm tài
chính và thương mại quốc tế để chỉ còn lại những cao
ốc, nhưng Bắc Kinh đã có quá nhiều cao ốc không người ở.

Nhượng bộ bằng cách rút lại dư luật hay chấp nhận để
dự luật bị Hội Đồng Lập Pháp Hồng Kông bác bỏ trong năm
tới cũng rất khó vì tương đương với chấp nhận một sự ly
khai trên thực tế của Hồng Kông.

Ngay trong trường hợp thuận lợi nhất cho Bắc Kinh là dự
luật sẽ được thông qua thì từ đây đến đó và sau đó họ
sẽ còn tiếp tục gặp một đối lập dân chủ ngày càng mạnh
và tích cực có tất cả mọi triển vọng lôi kéo và động
viên thanh niên trong lục địa.

Đàng nào Bắc Kinh cũng sẽ rất bối rối. Cái giá phải trả
nếu sử dụng bạo lực sẽ quá lớn nhưng cái giá của sự
nhượng bộ cũng rất lớn.

<h2>Lời kết xin dành cho Việt Nam</h2>

Trong một thành phố không có cả tinh thần lẫn căn cước dân
tộc, cũng thiếu cả quan tâm chính trị, trí thức và thanh niên
Hồng Kông đã tổ chức được cuộc đấu tranh vì dân chủ
trên một qui mô lớn. Chúng ta có rất nhiều điều để học
hỏi ở họ nhưng điều quan trọng nhất là đừng rút ra những
kết luận quá vội vã, đừng để cho cây che khuất rừng,
đừng để ngoài mặt che khuất nội dung, đừng tưởng băng
đảo chỉ có phần nổi. Cuộc đấu tranh của thanh niên Hồng
Kông không đột xuất, phong trào Hòa Bình Chiếm Trung không tự
phát và cũng không phải chỉ mới có từ tháng 3/2013. Hoàng Chi
Phương (Joshua Wong) không phải là một thần đồng tự nhiên
xuất hiện. Tất cả nằm trong kịch bản của một cuốc đấu
tranh có tổ chức và được chuẩn bị từ rất lâu rồi, ngay
trước khi Hồng Kông được chuyển giao cho Trung Quốc. Chúng ta
có thể tin như vậy khi nhìn cách mà họ tổ chức những cuộc
biểu tình và chiếm đóng, cách mà họ cùng hô những khẩu
hiệu, những diễn văn đã được nói và những tuyên ngôn đã
được công bố. Năm 2003 họ đã động viên được 500.000
người. Hãy thử so sánh với những cuộc biểu tình tại nước
ta. Một bên rầm rộ và đầy khí thế vì có chuẩn bị, có
tổ chức và lãnh đạo, một bên ít người và hỗn độn, vô
tổ chức; chỉ giống nhau ở một điểm là tại Việt Nam cũng
như tại Hồng Kông chính quyền đã gửi bọn côn đồ tới phá
đám.

Chúng ta có nhiều kết luận bổ ích có thể rút ra từ những
gì đã và sẽ còn xảy ra tại Hồng Kông nhưng kết luận quan
trọng nhất vẫn là điều mà đáng lẽ chúng ta phải biết từ
lâu rồi: đấu tranh chính trị luôn luôn chỉ có thể là đấu
tranh có tổ chức, và tổ chức chỉ có thể là thành quả của
những cố gắng thông minh và kiên trì trong nhiều năm; động
viên quần chúng biểu tình chỉ là giai đoạn cuối cùng của
lộ trình vận động dân chủ.

Như vậy điều quan trong nhất trong lúc này là xây dựng tổ
chức, cả tổ chức chính trị lẫn tổ chức xã hội dân sự.
Phần còn lại chỉ là thứ yếu, hoặc phù phiếm.

Nguyễn Gia Kiểng
(13/10/2014)

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141014/nguyen-gia-kieng-ngon-lua-hong-kong-va-chung-ta),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!