Hà Thủy Nguyên là nhà văn, biên kịch trẻ tuổi, đồng thời
là founder&admin của Nhóm hỗ trợ học thuật và sáng tạo <a
href="http://bookhunterclub.com/" target="_blank">Book Hunter</a>. Sớm
bước vào con đường văn chương từ khi còn đang ngồi trên
ghế nhà trường, những năm gần đây, chị lại xuất hiện
với vai trò một nhà hoạt động xã hội. Tiếp tục chùm bài
"Vai trò của trí thức, văn nghệ sĩ vài xã hội", Phía
Trước đã có bài phỏng vấn Hà Thủy Nguyên.</em>
<strong>Phía Trước:</strong> <em>Cuộc biểu tình đòi quyền phổ
thông đầu phiếu ở Hong Kong đang trở thành một tâm điểm
chú ý của dư luận. Báo giới trong nước và hải ngoại đang
nhấn mạnh tầm quan trọng nổi bật của giới học sinh, sinh
viên trong phong trào chính trị -</em> <em>xã hội Hong Kong, đồng
thời liên hệ đến trường hợp Việt Nam, và cho rằng</em>
<em>Việt Nam</em> <em>đáng ra phải có một phong trào như vậy.
Là một trí thức trẻ thường xuyên hiện diện trong những sinh
hoạt của xã hội dân sự Việt Nam, xin chị cho biết cảm
nhận của mình?</em>
<strong>Hà Thủy Nguyên:</strong> Trước hết, tôi xin phép được
đính chính, đó là tôi không dám chắc về việc mình có phải
là một trí thức hay không. Tôi bỏ học từ năm thứ 3 đại
học, không có bằng Đại học, và mặc dù làm nhiều công
việc liên quan đến lĩnh vực sáng tác và học thuật, nhưng
điều đó không khẳng định chắc chắn về việc tôi là một
trí thức. Cuộc đời học sinh, sinh viên của tôi là quãng
thời gian tôi không liên quan lắm đến môi trường xung quanh.
Dù cho ở trường có nhảm nhí đến đâu, tôi cũng lựa chọn
cho mình một cách (có lẽ nhiều người sẽ đánh giá nó hơi
ích kỷ) đó là tự mình học cho bản thân mình, và tự tìm
những kiến thức trong nhà trường chắc chắn sẽ không bao
giờ dạy. Tôi tiếp tục giữ thái độ này cho đến năm 2012.
Bởi thế, nếu bạn hỏi tôi về cảm nhận, thì tôi không có
nhiều sự hào hứng lắm với Joshua Wong và phong trào ở Hong
Kong.
Tôi cho rằng cuộc biểu tình này, dù nó có thể gây chấn
động khắp thế giới, nhưng không thật sự mang lại nhiều
thay đổi. Người dân Hong Kong có thể đi bầu cử bằng số
phiếu, chính quyền Trung Quốc có thể có vài nhân nhượng,
nhưng người dân Hong Kong, người dân Trung Quốc sẽ vẫn tiếp
tục bị kiểm soát bằng cách này hoặc cách khác. Chúng ta mải
mê đấu tranh cho những quyền tự do, một chính phủ khôn ngoan
có thể thừa nhận các quyền tự do đó, nhưng điều đó không
có nghĩa rằng đó là dân chủ. Họ vẫn giám sát bạn, kiểm
soát bạn và tìm mọi cách điều hướng bạn. Điều này không
chỉ xảy ra ở Trung Quốc hay Việt Nam, nó xảy ra ở bất cứ
quốc gia nào trên thế giới, thậm chí cả những nước luôn
nói chuyện nhân quyền và dân chủ như Hoa Kỳ. Điều đó có
nghĩa là, cho dù chúng ta đấu tranh đến đâu, thì những
người cầm quyền cũng sẽ chỉ thay hình thức cai trị này
bằng một hình thức cai trị khác tinh vi hơn. Không biết tôi
đề cập đến vấn đề này có quá xa chủ đề không?
<center><img
src="http://phiatruoc.info/wp-content/uploads/2014/10/new-world-order-1024x640.jpg"
width="417"></center>
<strong>Phía Trước:</strong> <em>Cũng không quá xa chủ đề lắm
đâu! Chị có nhắc đến việc trước năm 2012, chị gần như
không quan tâm lắm đến việc thay đổi xã hội. Vậy năm 2012,
sự kiện gì đã xảy ra? Tại sao sau đó <a
href="http://bookhunterclub.com/" target="_blank">Book Hunter </a>lại
chính thức công khai?</em>
<strong>Hà Thủy Nguyên:</strong> Tôi thật sự đã thay đổi suy
nghĩ khi biết đến cái chết của một nhà hoạt động tự do
thông tin trên Internet – Aaron Swartz. Bên cạnh những cuộc vận
động xã hội nhằm bãi bỏ các điều luật vô lý của chính
phủ Mỹ về việc kiểm duyệt bản quyền trên Internet, anh đã
tạo dựng rất nhiều nền tảng để chia sẻ tự do những tài
liệu quý giá đến với người dân khắp thế giới. Cuối năm
2012, Aaron Swartz đã hack vào hệ thống của JSTOR và download 4
triệu tài liệu nghiên cứu khoa học và chia sẻ chúng tự do
trên Internet. Không lâu sau đó, tháng 1 năm 2013, anh đột ngột
tự sát một cách bí hiểm ở căn hộ của mình và bạn gái.
Aaron Swartz không giống Joshua Wong, anh rất biết mình phải làm
gì, và biết cách giải quyết vấn đề thật sự. Anh hiểu
rằng, không có tự do thông tin, sẽ không có tự do ngôn luận,
không có các quyền tự do căn bản khác, không có dân chủ
thực sự, khi các chính phủ, các tập đoàn vẫn tiếp tục
bưng bít thông tin và tung ra những thông tin làm sai lệch định
hướng xã hội. Cái chết của Aaron Swartz và câu chuyện về anh
đã thúc đẩy bạn bè tôi và tôi cùng nhau làm một điều gì
đó, và Book Hunter chính thức được ra mắt vào tháng 3 năm
2013. Tôi thích những anh hùng không bị lệ thuộc vào đám
đông, họ có thể có người ủng hộ hoặc không ai bên cạnh,
họ có thể chiến đấu đơn độc bằng trí tuệ và tài năng
của mình để vá víu thế giới này, xã hội này, cuộc sống
này.
<center><img
src="http://phiatruoc.info/wp-content/uploads/2014/10/swartz-quote.jpg"
width="500" /></center>
<strong>Phía Trước:</strong> <em>Được biết, mới đây, chị
cùng nhiều facebooker có thành lập một group có tên là <a
href="https://www.facebook.com/groups/681945315232877"
target="_blank">"Người tiêu dùng cần biết về GMO" </a>(Thực
phẩm biến đổi gen). Hoạt động hướng tới việc cản trở
việc các sản phẩm biến đổi gen của Monsanto xâm lấn thị
trường nông sản Việt Nam. Tôi không rõ mục đích của hoạt
động này? Và hoạt động này hiên có phải là một trong các
dự án của <a href="http://bookhunterclub.com/" target="_blank">Book
Hunter</a>?</em>
<strong>Hà Thủy Nguyên:</strong> GMO là một vấn đề rất phức
tạp, cản trở cuộc xâm lược của Monsanto là điều vô cùng
khó, không khác gì "châu chấu đá xe". Tôi mong muốn rằng
hoạt động này có thể trở thành một phong trào và tôi là
một phần trong đó, Book Hunter là một trong các tổ chức cùng
tham gia trong đó, tôi không muốn đây là một dự án của Book
Hunter. Khi chúng tôi quyết định tham gia hoạt động này, chúng
tôi hoàn toàn bị động vì gần như mờ mịt thông tin về sự
việc một số loại thực phẩm Biến đổi gen chuẩn bị
được cấp phép, mới đây là ngô, và trong năm 2015 sẽ đến
lượt đậu nành. Mặc dù đài báo có đưa một vài thông tin
trước khi cấp phép, nhưng đều là những tin vắn và không
được quảng bá rộng rãi. Tôi thật sự cảm thấy shock khi
biết rằng ngô và đậu nành GMO đã có mặt trên thị trường
5-6 năm nay rồi, nhưng không người tiêu dùng nào biết về
chúng, và không thể phân biệt được chúng với các loại
khác. Điều này khiến tôi vô cùng tức giận.
<center><img
src="http://phiatruoc.info/wp-content/uploads/2014/10/GMO-protestors.jpg"
width="500" /></center>
Trên thế giới, thực phẩm biến đổi gen đã bị cấm ở 26
nước trên thế giới, đa số là các nước Châu Âu. Loại
thực phẩm này cho đến nay, không thể tiên đoán được chúng
có gây hại cho bộ gen và sức khỏe của con người hay không,
nguyên nhân là bởi… bộ mã gen vẫn chưa được giải. Bản
thân những chuyên gia khoa học hàng đầu trên thế giới cũng
không thể kiểm soát và dự đoán được tương lai của những
người thường xuyên sử dụng thực phẩm biến đổi gen. Câu
hỏi đặt ra là, có phải người dân là những vật thí nghiệm
cho chiến lược kiểm soát lương thực toàn cầu của tập
đoàn Monsanto? Họ đã thí nghiệm thất bại ở nhiều nơi,
thất bại ở Ấn Độ, vậy có nên tiếp tục thử nghiệm
chiến lược này ở Việt Nam. Và nếu đã bị lôi ra làm vật
thí nghiệm, nên chăng các cơ quan có thẩm quyền liên quan đến
sự việc này, như Bộ Nông Nghiệp và Phát triển Nông thôn,
phải có trách nhiệm cho phép người dân có cơ hội lựa chọn
mình có trở thành vật thí nghiệm hay không. Vì thế, cốt lõi
ở chỗ, thông tin về thực phẩm biến đổi gen cần phải
được ghi rõ ràng trên nhãn hàng các sản phẩm sử dụng
nguyên liệu Biến đổi gen. Không chỉ có thế, các kênh truyền
thông chính thống cần đưa thông tin trung thực về các nguy cơ
cần phải đối mặt khi sử dụng cây trồng và thực phẩm
Biến đổi gen. Nhưng những việc căn bản ấy vẫn không
được thực thi. Tệ hại hơn thế, họ trắng trợn thừa nhận
không đủ khả năng kiểm tra và thẩm định nên giao cho Monsanto
giám sát và báo cáo về chính các sản phẩm của họ. Monsanto
sẽ trình báo lên chính quyền các trường hợp bất ổn khi
người dân sử dụng thực phẩm Biến đổi gen ư? Không đâu,
họ sẽ chỉ quan tâm xem hạt giống của họ có bị vi phạm
Sở hữu trí tuệ không và sẵn sang kiện nông dân để đòi
mức phí rất cao chẳng qua về phấn ngô từ cánh đồng biến
đổi gen bay sang cánh đồng trồng ngô giống địa phương,
chẳng hạn vậy.
Tôi dông dài kể về thực trạng ấy, chẳng qua để nói trong
vụ việc GMO được cấp phép ở Việt Nam, thông tin đã bị
giấu nhẹm, bị đưa một chiều hoặc khôn ngoan hơn, đưa tin
theo một cách người dân thường không thể đọc theo một cách
dễ hiểu. Tôi không rõ nguyên nhân tại sao, hoặc là họ không
biết cách tuyên truyền, hoặc chính họ cũng không muốn tuyên
truyền. Tôi đã đi gặp nhiều nhà khoa học ở trong nước có
liên quan đến lĩnh vực Nông nghiệp, công nghệ sinh học…,
nhưng họ đều không lên tiếng một cách thật sự, mà chỉ
nói nước đôi với các cộng đồng nhỏ ít sức ảnh hưởng.
Càng như vậy, tôi càng thấy rằng, minh bạch thông tin là vấn
đề cấp thiết hơn các cuộc tranh luận khoa học không có hồi
kết về GMO.
<strong>Phía Trước:</strong> <em>Chị nói chị không chắc chắn
về việc mình có phải là trí thức hay không khiến tôi cảm
thấy hoang mang khi dự định hỏi về vai trò của văn nghệ sĩ,
trí thức trong xã hội. Tôi có thể tiếp tục đặt câu hỏi
với chị được không?</em>
<strong>Hà Thủy Nguyên:</strong> Thực ra tôi có phải là trí
thức hay không, không quan trọng, bởi vì bất cứ người dân
nào cũng có những mường tượng và kỳ vọng của mình về
trí thức. Tôi cũng có những nhận định của riêng mình. Theo
như tôi thấy, trí thức là những người có sự hiểu biết
sâu rộng và quan trọng là phải biến những hiểu biết sâu
rộng đó của mình thành tác phẩm hoặc công trình cụ thể.
Công việc của trí thức có thể vì cộng đồng hoặc không,
nhưng cách thức tư duy hay tư tưởng mà các trí thức lựa
chọn để gửi gắm vào tác phẩm hoặc công trình của mình
sẽ gây ảnh hưởng rất lớn đến xã hội. Và bởi vì thế,
họ phải vô cùng cẩn trọng, họ phải giữ cái nhìn khách
quan, thái độ ôn hòa và tư thế trung lập (nhưng không lập
lờ).
Văn nghệ sĩ cũng vậy, nhưng khác với trí thức, họ không
chỉ tác động lớn đến cách thức tư duy và tư tưởng mà
còn đóng vai trò rất quan trọng đến tinh thần thời đại. Đa
phần các các văn nghệ sĩ không nhận thức được điều này,
bởi vì điều quan trọng với họ là khám phá thế giới tinh
thần của mình rồi giãi bày chúng thành tác phẩm. Điều này
dễ hiểu thôi, nếu họ có thể ý thức được tác dụng của
các tác phẩm văn chương nghệ thuật do mình sáng tạo ra sẽ
làm thay đổi xã hội ra sao, thì tố chất nghệ sĩ của họ
cũng mất đi, thay vào đó là tố chất chính trị rồi. Bởi
vậy, điều duy nhất, theo tôi một nghệ sĩ nên làm đó là:
"Là chính mình". Chỉ cần họ không biến nghệ thuật thành
công cụ chính trị hay sản phẩm hàng hóa hay một món đồ
trang sức thời thượng rẻ tiền thì đời sống tinh thần của
xã hội đã tốt đẹp lên rất nhiều rồi. Như ở Việt Nam
hiện nay, thật không dễ gì để đọc một tác phẩm văn
chương nghệ thuật thật sự.
<strong>Phía Trước:</strong> <em>Nếu nhìn vào các hoạt động
khá sớm của chị từ khi mới học lớp 12 đến nay, tôi thấy
dường như chị vừa là một nghệ sĩ lại vừa tham gia vào các
hoạt động xã hội mang tính chính trị. Vậy thì tố chất nào
đang ảnh hưởng đến chị nhiều nhất, nghệ sĩ hay chính
trị?</em>
<strong>Hà Thủy Nguyên:</strong> Tôi rất thích cụm từ "mang
tính chính trị" mà anh sử dụng. Với tôi, tất cả những
hành vi, hoạt động có mục đích tạo ra thay đổi cho cộng
đồng đều "mang tính chính trị", nhưng không có nghĩa đó
là chính trị. Năm lớp 12 là năm cuốn tiểu thuyết dã sử
đầu tiên của tôi được xuất bản, tôi đã mất 2 năm để
viết cuốn sách này. Khi viết quyển sách, đồng thời tôi cũng
là một Bí thư Đoàn trường, từ thời bé, tôi nuôi hi vọng
rằng khi lớn lên mình sẽ trở thành một quan chức nào đó cao
cấp trong chính phủ và thay đổi những gì tôi được chứng
kiến. Nhưng tôi nhận ra rằng mỗi khi mình ngồi vào bàn và
sáng tác thì những tham vọng đó trở thành phù phiếm. Đó là
lý do khi bước vào Đại học, tôi đã hoàn toàn từ bỏ các ý
định chính trị của mình, bởi vì sáng tác cho tôi được là
chính mình. Dần dần, tôi đã học được cách, khi sáng tác
nghệ thuật thì không có chính trị, và khi đã tham gia các
hoạt động nhằm thay đổi xã hội như Book Hunter hay Người
tiêu dùng cần biết về GMO, tôi không mang con người nghệ sĩ
của tôi vào đó. Tuy nhiên, do các tham vọng từ thuở nhỏ, nên
đâu đó trong tác phẩm của tôi vẫn có đôi chút "mang tính
chính trị", nhưng tôi không cố tình làm điều đó. Tôi rất
thích một câu trong "Văn tâm điêu long" của Lưu Hiệp:
"Than ôi, văn chương là tấc lòng gửi lại ngàn năm vậy",
với tôi văn chương không phải để tạo ra thay đổi xã hội,
đó là quá trình tôi đi vào cõi tinh thần của chính mình và
cứ thế ngôn từ cất lên.
<strong>Phía Trước:</strong> <em>Vậy với tư cách là một
người trẻ, chị thấy việc cần làm trước những bất công
xã hội đang diễn ra trước mắt là gì, và nên có thái độ
như thế nào?</em>
<strong>Hà Thủy Nguyên:</strong> Albert Einstein có một câu nói
rất hay: "Không thể giải quyết vấn đề khi cùng một cấp
độ với vấn đề đó", nếu chúng ta cứ chạy theo giải
quyết từng bất công thì ngay lập tức một trường hợp bất
công khác lại nảy sinh. Đó là những lỗi hệ thống. Muốn
sửa nó, trước hết, chúng ta phải hiểu một cách rõ ràng
rằng hệ thống xã hội hiện nay đang vận hành như thế nào,
đâu là lỗi cục bộ trong hệ thống xã hội Việt Nam từ
trước đến giờ, đâu là lỗi của toàn hệ thống xã hội
trên thế giới, và các lỗi đó đang chi phối chúng ta như thế
nào. Nếu còn phụ thuộc vào các tư duy, những tư tưởng và
trạng thái tinh thần mà hệ thống xã hội tạo ra, dù cực tả
hay cực hữu, thì cũng sẽ chẳng có gì khác biệt thật sự
xảy ra. Tôi tin tưởng vào việc có rất nhiều các cá nhân
độc lập, hiểu biết rất sâu rộng, tinh thần hướng
thượng, họ nhận ra rằng một thế giới mới cần được
tạo dựng chứ không phải tiếp tục đi theo những cách thức
của thế giới cũ. Nếu những con người này có đủ sức
mạnh và liên kết với nhau, các bất công đó sẽ được giải
quyết bằng trí tuệ chứ không phải bằng cái mồm và nắm
đấm. Tương lai của chúng ta nằm trong tay chúng ta, tại sao
giới trẻ phải cố lao đầu vào những giải pháp cũ kỹ và
vô dụng? Tôi không có ý phủ nhận các giá trị cổ xưa, bởi
chúng rất nền tảng, nhưng tôi nghĩ rằng chúng ta nên vận
dụng các tri thức cổ xưa này bằng các cách thức mới, mà
cụ thể là cách của chính bản thân mình lựa chọn, chứ
không phải do chính phủ, nhà trường hay truyền thông dẫn
lối, cho dù đó là chính phủ tài ba, nhà trường chất lượng
cao hay truyền thông hấp dẫn.
<strong>Phía Trước:</strong> <em>Xin cảm ơn chị, chúc các hoạt
động của chị thực sự tạo ra thay đổi trong tương lai không
xa!</em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141007/ha-thuy-nguyen-tuong-lai-cua-chung-ta-nam-trong-tay-chung-ta),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét