Bình Lê - Khi nào một quốc gia chuyển qua thể chế dân chủ?

Có nhiều thảo thuận khác nhau về quá trình dân chủ hóa và
nguyên nhân cũng như điều kiện để tạo ra một nền dân
chủ, trong đó có mối quan hệ giữa <a target="_blank"
href="http://dienngon.vn/blog/Article/tang-truong-truoc-dan-chu-sau">tăng
trưởng kinh tế và dân chủ hóa</a>. Samuel Huntington, để trả
lời cho câu hỏi "liệu sẽ có nhiều quốc gia trở thành dân
chủ", đã nghiên cứu hai đường hướng xuất hiện của các
thể chế dân chủ, một là các điều kiện có lợi cho dân
chủ tồn tại trong xã hội, hai là bản chất của quá trình
chính trị tạo ra các điều kiện thuận lợi đó. Huntington cho
rằng có nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến quá trình
dân chủ hóa, ví dụ như mức độ phát triển kinh tế, sự
phân phối thu nhập (bình đẳng hay bất bình đẳng), sự tồn
tại của các giai cấp xã hội và đặc trưng của chúng, văn
hóa và tôn giáo. Tuy nhiên, Huntington cho rằng, "không có một
điều kiện nào đủ để dẫn đến dân chủ hóa. Ngoại trừ
một yếu tố duy nhất đó là kinh tế thị trường, không có
một điều kiện riêng rẽ, tiên quyết nào dẫn đến sự phát
triển (dân chủ hóa) này".

<center><img
src="http://dienngon.vn/Content/Blog/Articles/1403/dan-chu-hoa.jpg"
/></center>
<center><em>Ảnh: vận động tranh cử ở Cambodia (nguồn:
internet)</em></center>

Larry Diamond trong bài nói chuyện ở Trung tâm dân chủ ở
trường Đại học UC Irvine đã phân tích quá trình dân chủ hóa
trong làn sóng thứ ba (1974-2002). Ông kết luận là "dân chủ
có mặt ở hầu hết các khu vực trên thế giới, ở các quốc
gia có tôn giáo khác nhau như Tin lành, Hindu, Phật giáo, đạo
Hồi. Diamond cho rằng dân chủ gần như là một hiện tượng
toàn cầu. Trong các yếu tố thúc đẩy dân chủ, Diamond coi
thương mại và hội nhập kinh tế đóng vai trò quan trọng. Theo
ông, khi người dân trong các thể chế toàn trị tiếp xúc
nhiều hơn với giáo dục và văn hóa toàn cầu thì họ càng
phản kháng và làm cho lý lẽ của việc đàn áp yếu đi.

Tuy nhiên, Adam Przeworski và Fernando Limongi không đồng ý với lý
thuyết hiện đại hóa hoặc dân chủ hóa nội sinh. Họ cho
rằng sự xuất hiện của các nền dân chủ không phải là kết
quả của sự phát triển, ngược lại dân chủ xuất hiện một
cách ngoại sinh, và nó sống nếu đất nước đó "hiện
đại", nhưng nó không phải là sản phẩm của quá trình hiện
đại hóa.

Sự phủ nhận dân chủ hóa không phải là sản phẩm của quá
trình phát triển nội sinh của Adam Przeworski và Fernando Limongi
đã bị Carles Boix và Susan C. Stockes thách thức trong bài viết
"dân chủ hóa nội sinh". Sau khi xem xét số liệu, lý thuyết
và sự chặt chẽ của nghiên cứu do Przeworski và Limongi tiến
hành, Boix và Stockes đã tìm ra mối liên hệ chặt chẽ giữa
tăng trưởng kinh tế và quá trình dân chủ hóa. Họ cho rằng
tăng trưởng kinh tế đã vừa tạo ra dân chủ vừa duy trì sự
sống của nền dân chủ. Theo họ, dân chủ không phải là sản
phẩm của sự tăng thu nhập thuần túy mà bởi các thay đổi
được hình thành trong quá trình phát triển. Khi một quốc gia
phát triển, các nhóm xã hội mới hình thành, đặc biệt là
tầng lớp trung lưu sẽ xuất hiện, họ tổ chức độc lập và
kêu gọi thay đổi. Đây chính là cơ sở dẫn đến một xã
hội cởi mở hơn và nhiều tự do hơn cho cá nhân.

Như vậy, có một sự đồng thuận khá lớn về ảnh hưởng
của tăng trưởng kinh tế lên sự xuất hiện và duy trì quá
trình dân chủ hóa. Tuy nhiên, hiện tượng có một vài quốc gia
vượt qua ngưỡng thu nhập 6000 USD nhưng vẫn không dân chủ hóa
đã đặt ra một câu hỏi lớn cho ảnh hưởng nội tại của
phát triển. Chính vì vậy có thể phải suy nghĩ nghiêm túc hơn
về tuyên bố của Prezeworki và Limongi, đó là "dân chủ hóa
là đầu ra của các hành động, chứ không phải chỉ của các
điều kiện".

Huntington trong bài viết của mình cũng chỉ ra nhiều ví dụ
để chứng minh vai trò của các nhà lãnh đạo trong quá trình
dân chủ hóa. Ông lấy Cuba và Venezuela trong những năm 1950s khi
Fidel Castro chọn chủ nghĩa cộng sản cho Cuba và Ro'mulo
Betancurt chọn một hướng đi khác cho Venezuela. Huntington kết
luận rằng "tầng lớp ưu tú chính trị và các giá trị chính
trị đương thời có thể ảnh hưởng đến lựa chọn quyết
định tương lại của một quốc gia".

Trong các giai đoạn chuyển giao, các nhà lãnh đạo chính trị
quyết định loại hình chế độ hoặc loại hình thể chế nên
được xây dựng. Luôn luôn có sự đấu tranh giữa các lý
tưởng khác nhau trong xã hội cũng như trong tầng lớp lãnh
đạo. Sự lựa chọn một thể chế dân chủ hoặc một chế
độ khác phụ thuộc vào giá trị, niềm tin của các nhà lãnh
đạo thắng thế. Một quá trình chuyển qua dân chủ sẽ không
thành công nếu không có đủ sự ủng hộ chính trị từ xã
hội, đặc biệt từ giới chính trị chóp bu.

Như vậy, <strong>thế giới nên hỗ trợ phát triển kinh tế ở
các quốc gia phát triển và truyền bá gía trị và niềm tin vào
dân chủ qua giáo dục và truyền thông.</strong> Các nước nên
tạo cơ hội để các nhà lãnh đạo của các quốc gia đang
phát triển tiếp xúc với các giá trị dân chủ. Hoạt động
này nên giành cho cả các nhà lãnh đạo chính phủ lẫn các nhà
lãnh đạo xã hội dân sự để tạo ra ảnh hưởng mạnh mẽ
hơn trong xã hội. Hơn nữa, việc thúc đẩy phát triển kinh tế
ở các quốc gia nghèo thay vì cấm vận kinh tế sẽ tránh
được tác động tiêu cực lên người nghèo, các nhóm yếu
thế.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/node/29698), một số đường liên kết và
hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận
để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn
tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt
tường lửa tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc
ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét