Tôi có cảm giác như VN là một đất nước đang chạy đuổi
theo những ngôi sao. Khi chuỗi quán cà phê Bene của Hàn Quốc
khai trương, chúng ta thấy lũ lượt thanh thiếu niên xếp hàng
chầu chực chỉ để gặp mặt hay xin chữ kí của một ngôi sao
nhạc Hàn Quốc! Trước đó, có tập đoàn trả hàng trăm ngàn
USD để mời sao từ nước ngoài về lên lớp cho công chúng.
Các ngôi sao trong nước cũng được báo chí liên tục nhắc
đến với sự thích thú và kính nể qua những trưng diện xa hoa
và những phát ngôn ngông của họ. Nhìn từ xa và nhòn chung, có
vẻ cả nước có khi lên đồng vì những ngôi sao.
Nhìn lại nền giáo dục và khoa học Việt Nam, tôi thấy hình
như cả nước đang chạy theo những ngôi sao. Giáo dục trung
học thì chạy theo những huy chương Olympic quốc tế. Giáo dục
đại học thì mơ mộng đến có tên trong các bảng xếp hạng
đại học "Top 200". Có hẳn một quyết định của Chính
phủ là đến năm 2020 sẽ có 1 đại học đẳng cấp quốc tế.
Giáo dục thì thế, khoa học cũng chẳng kém trong cuộc chạy
theo sao. Cứ mỗi lần Thuỵ Điển phát giải Nobel, thì VN có
người than thở hỏi bao giờ VN sẽ có người lãnh giải Nobel.
Giải Nobel trở thành một giấc mơ lãng mạng của khoa học VN.
Tôi cho rằng những nỗ lực chạy theo những sao như thế làm
xao lảng những vấn đề quan trọng hơn và cấp bách hơn: đó
là xây dựng nền tảng vững chắc và tạo momentum cần thiết
để phát triển lâu dài và bền vững. Để minh hoạ cho cái
tác hại của việc chạy theo sao, tôi phải nhờ đến vài con
số (bạn đọc không cần nhớ những con số này). Thử tưởng
tượng chúng ta có 2 dãy số A và B, mỗi dãy số có 6 giá trị:
A: 1, 1, 1, 2, 2, 53
B: 8, 9, 10, 10, 11, 12
Thấy gì qua hai dãy số? Cả hai đều có trung bình là 10 (và dĩ
nhiên, tổng số là 60). Nhưng hai dãy số rất khác nhau về
phẩm chất. Đối với A, có một giá trị outlier - ngoại vi
(giá trị 53). Nếu bỏ giá trị này, số trung bình của A chỉ
còn 1.4. Điều này cho thấy dãy số A không ổn định.
Trong khi đó số liệu của B cho thấy sự ổn định, vì tất
cả số liệu đều nằm trong phạm vi kì vọng. Dù có loại bỏ
một giá trị trong dãy số liệu vẫn không làm thay đổi đáng
kể giá trị trung bình. Do đó, rõ ràng A có về phẩm chất cao
hơn và ổn định hơn nhiều so với A.
Việt Nam có xu hướng đang làm theo A, tức là chạy theo outlier.
Có hẳn một kĩ nghệ "luyện gà chọi" để đi thi và đoạt
huy chương Olympic. Nhà nước thì có Quyết định đến năm 2020
sẽ có 1 đại học lọt vào danh sách "Top 200". Đại học
Quốc gia Hà Nội thì có hẳn một hợp đồng với Tập đoàn
dầu khí để lên kế hoạch có giải Nobel năm 2020. Tất cả
những hoạt động đó chỉ với một mục tiêu duy nhất là
để có sao. Nhưng nay là 2014, khả năng mà một đại học lọt
vào "Top 200" hay có người đoạt giải Nobel có vẻ rất
thấp.
Nhưng giả dụ như VN có 2 trường đại học lọp vào "Top
200" và 5 nhà khoa học được trao giải Nobel thì có làm cho
nền khoa học và giáo dục nước nhà tốt hơn. Tôi nghĩ câu
trả lời là không. Cái chân lí rất đơn giản mà chúng ta
quên: một cây làm chẳng nên non. Một vài ngôi sao giáo dục và
khoa học không có đủ động lực hay momentum để lay chuyển
cả một nền giáo dục. Một vài nhà khoa học đoạt giải Nobel
sẽ không thể nào làm lay chuyển năng suất rất thấp 24,000
tiến sĩ và 11,000 giáo sư / phó giáo sư.
Nói ví von một chút: một lâu đài trong một xóm nhà lá thô sơ
không làm cho xóm đó giàu sang hơn (nếu không muốn nói là lố
bịch). Một đất nước với 1 tỉ phú bên cạnh 90 triệu dân
với thu nhập 1500 USD/năm không phải là nước giàu, mà là
nghèo yếu. Trong bóng đá, người ta phân biệt giữa đẳng cấp
và phong độ. Trong giáo dục cũng thế, cũng có đẳng cấp và
phong độ. Một nước với 1 đại học đẳng cấp quốc tế
bên cạnh 99 đại học làng nhàng, thì đẳng cấp của nước
đó vẫn là làng nhàng, chẳng làm ai tự hào.
Một phép tính đơn giản về công bố quốc tế. Nếu chúng ta
chọn phương án (a) tập trung vào một đại học "sao" để
công bố 2000 bài mỗi năm, và 9 trường đại học khác mỗi
trường công bố 50 bài; hay (b) xây dựng năng lực để mỗi
đại học công bố được trung bình 300 bài mỗi năm? Dĩ nhiên
chúng ta chọn phương án thứ hai vì tính bền vững và nội
lực cao. Sức mạnh của đám đông lúc nào cũng hơn sức mạnh
của một cá thể, cho dù cá thể đó là đẳng cấp "sao".
Do đó, tôi nghĩ rằng thay vì chạy theo những ngôi sao, hay
những "giá trị ngoại vi", Việt Nam cần đầu tư tài lực
để (a) xây dựng cơ sở vật chất và nội lực để làm
"bệ phóng" cho phát triển trong tương lai; và (b) xây dựng
động lực và năng lực nghiên cứu khoa học để có khả năng
duy trì sự phát triển một cách ổn định và bền vững. Chúng
ta cần xây dựng nội lực và năng lực cho số đông chứ không
nên tập trung tài lực để theo đuổi những ngôi sao.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140826/nguyen-van-tuan-nen-giao-duc-khoa-hoc-chay-theo-ngoi-sao),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét