Gợi cho tôi ý tưởng viết bài phiếm luận này là lới của
một ông Tổng thống Mỹ nổi danh hào hoa và đoản mệnh ở
Nhà Trắng, Giôn Ken-nơ-đi: "Không có tranh luận, không có phê
bình, không một tổ chức hay quốc gia nào có thể thành công
và không một nền cộng hòa nào có thể sống sót". Hay nói
cách khác, mở rộng và khái quát, tranh luận, phê bình là hoạt
động trí thức bình thường và cần thiết của đời sống
tinh thần con người trong đời sống chính trị xã hội, tương
tự như dưỡng chất; như dưỡng khí tự nhiên tối cần cho nhu
cầu thiết yếu nhất để tồn tại của một sinh thể.
<center><img
src="http://www.phapluatvn.vn/dataimages/201302/original/images668961_ImageView.ashx.jpg"
/></center>
<center><em>Loa phường. Nguồn Trên mạng</em></center>
Thế nhưng ở Việt Nam? Hoạt động rút gọn là tự do ngôn
luận tưởng như bình thường đó, lại thực tế hóa ra trở
thành rất không bình thường trong nhiều thời điểm, trong
nhiều bối cảnh chính trị xã hội khác nhau
Ví như... ngày xưa; người ta còn nhớ thời Nhân Văn Giai Phẩm,
một nhóm trí thức văn nghệ sĩ - những người đã "lập
ngôn" "dĩ ngôn chí" thành danh, có người nổi tiếng từ
trước Cách Mạng Mùa Thu vừa chân ướt chân ráo từ chiến khu
Việt Bắc về như Nguyễn Mạnh Tường, Trương Tửu, Trần
Đức Thảo... bên Đại Học; như Trần Dần, Lê Đạt, Hoàng
Cầm, Nguyễn Bính....bên Văn chương, Văn Cao, Tử Phác... bên
Nhạc, v.v…, xem như bị "treo bút sáng tạo" không có "án
văn tự" nhiều thập kỷ.
Chỉ bởi một lý do đơn giản: họ dám, bằng sáng tác thơ văn
hoặc phát biểu ý kiến, nói khác lãnh đạo, cao hơn, dám đòi
quyền tự do sáng tác, trả văn nghệ về cho văn nghệ sĩ. Một
số trí thức tự cho mình quyền hoạt động phản biện, nêu
rõ chính kiến ở những diễn đàn "ôn hòa đoàn kết" như
Mặt Trận Tổ Quốc chẳng hạn.
Ví như.... ngày nay; nhiều diễn đàn xã hội trên mạng thông
tin toàn cầu của cá nhân, của một nhóm thân hữu xuất xứ
nghề báo hoặc liên đới đến truyền thông xã hội dám "nói
khác" tuyên truyền "lề phải", tuyên truyền chính thống
về hiện trạng kinh tế xã hội, về âm mưu, thủ đoạn, hành
xử bất minh của nhà cầm quyền Trung Quốc đối với Việt
Nam, chẳng hạn.
Phản động, nghĩa gốc của từ Hán Việt này, theo Hán Việt
từ điển của học giả Đào Duy Anh, chỉ là hành động hoặc
vận động trái lại một diễn trình nào đó.
Còn từ gốc Hán Việt "biện" của biện luận, giải nghĩa
ngắn gọn là tranh luận, xét rõ hiện trạng và vấn đề để
phân biệt đúng sai, phải trái theo một quan điểm, một chuẩn
đích nào đó.
Hiểu từ "gốc chữ" hiểu đi như thế thì phản biện chỉ
có nghĩa chung khái quát là đặt ngược vấn đề để xem xét
lý thuyết và thực tiễn đã và đang diễn ra của đời sống
chính trị xã hội. Quả là đã có một thời chưa xa trong không
khí sôi sục đấu tranh cách mạng, đấu tranh giai cấp, hai chữ
"phản động" chỉ còn được hiểu nghĩa là chống lại
cách mạng, chống lại tổ chức chính trị, đi ngược lại
lợi ích của nhà nước và nhân dân.
Tội phản động thuộc diện "tầy đình", người mắc tội
dù có án hay không có án giấy trắng mực đen thì cũng buộc
phải bị trừng trị, phải bị cô lập hoặc chí ít cũng bị
vô hiệu hóa. Thời bấy giờ hai chữ "phản động" được
"mặc định" một nội hàm chính trị tư tưởng cự ghê
gớm. Thời bấy giờ đã ai đặt vấn đề phản biện...
"đại trà" như ngày nay mặc dù trong thực tế nhiều nhân
vật trí thức văn nghệ sĩ bằng thực tế sáng tác và "tranh
luận văn nghệ" đó đây đã có những hoạt động phản
biện.
Tiếc thay họ bao giờ cũng thuộc "thiểu số". Ví như ở
Hội nghị tranh luận văn nghệ tại Việt Băc năm 1947 chẳng
hạn. Ví như sáng tác và "lập thuyết" của nhóm Nhân Văn,
báo Trăm Hoa, tờ Văn vân vân và vân vân, chẳng hạn. Và mãi
tới thời tiền đổi mới, chỉ mới nêu chính kiến cần chấp
nhận đa nguyên tư tưởng, một vị thuộc hàng "cộm cán"
của triều chính còn bị thất sủng tức khắc...
Không phải ngẫu nhiên thời gian gần đây "bùng phát" phản
biện trên báo lề trái, trên các trang mạng xã hội. Nếu hiểu
theo nghĩa "chuẩn" nghĩa "đúng, chính xác" của hai từ
gốc Hán Việt "phản động" và " phản biện" thì trước
hiện trạng 'hệ thống" nhóm lợi ích thao túng kinh tế, gây
ra nạn tham nhũng đến mức trong chính giới, trên diễn đàn
quốc hội, có người gọi là "nạn nội xâm" nguy hiểm, là
"bầy sâu tham nhũng ăn hết phần của dân, không từ thứ
gì"; trước hiện trạng thế lực bành trướng bá quyền
nước lớn Bắc Kinh đi những bước nguy hiểm đe dọa an ninh
và toàn vẹn lãnh thổ, lãnh hải Việt Nam thì hoạt động
phản biện cần được hiểu là quyền chính đáng của người
dân nói chung, của giới trí thức yêu nước nói riêng; không
thể đánh đồng với... phản động như... ngày xưa!
Và do đặc thù của hoạt động trí thức, do phân công lao
động trí óc của thời kỳ kinh tế toàn cầu hậu công
nghiệp, hậu hiện đại và thế giới phẳng, vai trò phản
biện trên tất cả các mặt kinh tế xã hội giáo dục đào
tạo lại thuộc người trí thức là chủ yếu, là chủ đạo.
Hiển nhiên hoạt động phản biện của họ trong khuôn khổ
hiến pháp, luật pháp, cần được sự bảo trợ của luật
pháp, cần được sự khuyến khích của chính quyền và toàn xã
hội.
Trong bối cảnh chỉ riêng nạn tham nhũng thôi cũng đã được
diễn đàn chính thống xem như "giặc nội xâm", chỉ riêng
một bộ phận không nhỏ cán bộ đảng viên có chức có quyền
tha hóa biến chất cả về tư tưởng, đạo đức, lối sống
có cơ đe dọ sự tồn vong của đảng lãnh đạo, thì hoạt
động phản biện về thực trạng đó là cần thiết, đúng hơn
khẩn thiết. Không phát huy được tinh thần dân chủ nhằm huy
động tổng lực trí tuệ của toàn xã hội, trước hết là
bộ phận tinh hoa của dân tộc là đội ngũ trí thức yêu
nước, làm sao có thể cải thiện được tình hình kinh tế xã
hội quá nhiều điều bất cập?
Gác lại một bên ý thức hệ, với tình thần khoa học và
thực chứng, người viết xem lời của một nhân vật chính
trị Mỹ như một lời phản biện cần thiết để tham khảo và
suy xét: "<em>không có tranh luận, không có phản biện, không
một tổ chức hay quốc gia nào có thể thành công và không một
nền cộng hòa nào có thể sống sót</em>". Có nên xem đó là
lời phản biện cảnh báo cần thiết, để trước hết nhận ra
một sự thật là phản biện hiểu theo nghĩa tích cực hữu ích
cho dân cho nước. Phản biện tuyệt nhiên không phải, không
thể "mặc định" là phản động theo nghĩa xấu, tiêu cực,
cần triệt bỏ như... ngày xưa!
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/node/28518), một số đường liên kết và
hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận
để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn
tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt
tường lửa tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc
ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét