Vũ Thị Phương Anh - Về kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2014: Đậu gần 100%, có cần thiết phải thi không?

<blockquote> <i>Bài viết này của tôi đã được Tia Sáng đăng
sau khi biên tập lại chút ít, với tựa mới là "Kỳ thi tốt
nghiệp THPT năm 2014: Nhiều câu hỏi bỏ ngỏ". Có thể đọc
bản đăng báo ở đây: <a
href="http://tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=113&CategoryID=6&News=7665"
target="_blank">http://tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=113&CategoryID=6&News=7665</a></i>

<i>Dưới đây là bài gốc chưa qua biên tập. Xin mời các
bạn.</i></blockquote>


<h1>Về kỳ thi tốt nghiệp THPT 2014: Đậu gần 100%, có cần
thiết phải thi không?</h1>

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2014, năm đầu tiên triển khai chủ
trương đổi mới thi cử của Bộ với rất nhiều thay đổi
mang tính đột phá, vừa kết thúc với tỷ lệ đậu gần 100%.
Những phát biểu trên báo chí của các vị lãnh đạo Bộ Giáo
dục và Cục Khảo thí (nơi trực tiếp chịu trách nhiệm về
kỳ thi) cho thấy Bộ khá hài lòng về kết quả này. Theo nhận
định của Bộ, kỳ thi năm nay đã phản ánh khá đúng chất
lượng của nền giáo dục, và những điều chỉnh, đổi mới
của kỳ thi bước đầu đã có tác dụng tốt [2]. Vì vậy, kỳ
thi năm nay được Bộ xem là một tiền đề để tiếp tục
đổi mới thi cử, hướng tới một kỳ thi duy nhất với kết
quả được sử dụng vừa để xét tốt nghiệp THPT vừa là
một căn cứ quan trọng trong quy trình tuyển sinh vào các
trường ĐH-CĐ [3].

Quan điểm lạc quan của Bộ, tiếc thay, không được công
chúng chia sẻ. Tỷ lệ đậu quá cao – cao nhất từ trước
đến nay, và cao hơn nhiều so với năm 2007 là năm được xem là
cột mốc quan trọng của nỗ lực "học thật, thi thật" –
đã tạo ra những dư luận không tốt về kỳ thi. Đa số công
chúng cho rằng với kết quả này, kỳ thi năm nay hoàn toàn là
hình thức, là biểu hiện của căn bệnh thành tích trong giáo
dục ở mức cao nhất, và là sự lãng phí thời gian, công sức,
tiền bạc rất lớn của toàn xã hội. Một kỳ thi huy động
toàn ngành giáo dục với hàng chục ngàn thầy cô giáo và ảnh
hưởng đến cả triệu thí sinh cùng gia đình, vậy mà chỉ làm
được mỗi một việc là loại ra khoảng xấp xỉ 1% thí sinh
chưa đạt yêu cầu, thì có thực sự cần thiết hay không [4]?

<b ><i >Tỷ lệ đậu càng cao, chất lượng thi càng
thấp?</i></b>

Đề nghị bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT không phải là một
điều mới có trong năm 2014 này, mà đã được liên tục nhắc
đến từ vài năm nay, thậm chí được vài vị lãnh đạo cấp
cao của Việt Nam đồng tình. Câu trả lời của Bộ lâu nay
vẫn là một khẳng định chắc nịch rằng không thể bỏ kỳ
thi tốt nghiệp; thi cử là để kiểm tra chứ không phải là
để đánh rớt thí sinh. Vậy ai sai, ai đúng?

Lập luận của những người đề nghị bỏ thi tốt nghiệp
được xây dựng trên một suy nghĩ rất phổ biến, đó là: đã
thi thì phải có đậu có rớt, và kỳ thi có tỷ lệ đậu càng
thấp thì chất lượng của nó càng cao. Nhưng dưới cái nhìn
chuyên môn, điều này không hoàn toàn đúng. Tỷ lệ đậu rớt
tự nó chẳng có ý nghĩa gì cả; quan trọng là phải xem xét
tỷ lệ này theo mục đích của kỳ thi.

Một kỳ thi tuyển chọn tài năng không thể có tỷ lệ đậu
gần 100% như hiện nay vì sẽ không tuyển được những người
xuất sắc nhất. Nhưng kỳ thi tốt nghiệp THPT không nhằm
tuyển chọn tài năng, mà chỉ nhằm xác định xem thí sinh đã
đạt được những năng lực tối thiểu cần có của một
người đã hoàn tất chương trình giáo dục phổ thông hay chưa.
Trong trường hợp này, tỷ lệ đậu caO là một điều đáng
mừng, vì nó cho thấy có nhiều người đã đạt được mức
năng lực tối thiểu cần đạt. Tất nhiên, cả hai trường
hợp trên chỉ đúng trên cơ sở giả định rằng toàn bộ quy
trình làm đề thi và tổ chức kỳ thi được đảm bảo là
không có lỗi.

Như vậy, lập luận không cần tổ chức kỳ thi tốt nghiệp
vì tỷ lệ đậu quá cao là không đứng vững. Nhu cầu kiểm tra
năng lực tối thiểu của học sinh ở thời điểm kết thúc
giai đoạn 12 năm học ở trường phổ thông luôn là cần thiết
để có thông tin về chất lượng và hiệu quả của cả một
nền giáo dục. Điều này cũng giống như việc các cơ quan tổ
chức kiểm tra sức khoẻ cho nhân viên hàng năm để nắm
được tình hình chung về sức khỏe của mọi người. Không
thể nói rằng do tỷ lệ nhân viên đủ sức khỏe để làm
tiếp tục làm việc lúc nào cũng đạt gần 100% nên không cần
tổ chức khám sức khỏe nữa. Cũng với những lập luận
tương tự, ông Mai Văn Trinh, Cục trưởng Cục Khảo thí, khi
trả lời phỏng vấn trên tờ Vietnamnet ngày 18/6/2014 đã tiếp
tục khẳng định rằng sẽ vẫn thi tốt nghiệp.

Dù thế nào thì con số gần 100% thí sinh tốt nghiệp trong một
kỳ thi được cho là nghiêm túc và có chất lượng tốt vẫn
không làm cho mọi người yên tâm. Khi bị chất vấn tại cuộc
họp báo về kết quả tốt nghiệp rằng phải chăng tỷ lệ
đậu cao là do đề thi được đặt ở chuẩn chất lượng
thấp, Bộ Giáo dục đã đưa ra những số liệu từ bên ngoài
– kết quả của các kỳ thi Olympic quốc tế, kết quả của
kỳ thi PISA mới đây – để khẳng định nhận định lạc quan
của mình là có cơ sở. Nhưng những lập luận và chứng cứ
có vẻ khách quan và khó lòng tranh cãi mà Bộ đưa ra vẫn không
thuyết phục được báo giới. Sau cuộc họp báo, những bài
viết bày tỏ sự băn khoăn, nghi ngờ về kỳ thi và kêu gọi
bỏ thi vẫn tiếp tục ngập tràn trên các phương tiện truyền
thông đại chúng.

Vậy thì tại sao?

<b ><i >Nhiều câu hỏi lớn không lời đáp...</i></b>

Có một sự thực mà không ai có thể chối cãi: Từ nhiều năm
nay, những câu hỏi về những điểm chưa rõ, những điều mâu
thuẫn hoặc những việc bất thường liên quan đến các số
liệu của các kỳ thi và chất lượng giáo dục Việt Nam vẫn
thường được Bộ né tránh.

Có rất nhiều ví dụ. Trong nhiều năm qua, báo chí đã báo
động tình trạng học sinh phổ thông chán ghét môn Sử. Hẳn
chưa ai quên những "chuyện khó quên" liên quan đến môn học
này trong vài năm gần đây: Hàng ngàn điểm 0 môn Sử trong kỳ
thi tuyển sinh đại học năm 2011. Đề cương môn Sử bị xé và
thả trắng sân trường trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2013khi
học sinh biết môn này sẽ không thi. Số thí sinh chọn thi môn
Sử trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm nay chỉ chiếm hơn 11%,
đứng chót trong số các môn tự chọn, trong khi các môn Lý, Hoá
có đến trên dưới 50% thí sinh [5].

Vậy mà thật bất ngờ, kết quả thi môn Sử trong kỳ thi tốt
nghiệp năm nay lại khá cao. Điều này cần được diễn giải
ra sao? Phải chăng đây là một dấu hiệu đáng mừng, vì vẫn
có một tỷ lệ nhỏ học sinh yêu thích và học giỏi môn Sử,
báo hiệu khả năng phục hồi của môn Sử nếu chúng ta chăm
chút đầu tư cho nó? Hay ngược lại, điểm này là do các thầy
cô ra đề và chấm bài môn Sử đã nhẹ tay để khuyến khích
các em đã (dám) chọn thi môn Sử?

Một ví dụ khác. Trong kỳ thi lần này có tình trạng những
thí sinh có số báo danh gần nhau đạt điểm thi na ná như nhau
trong những môn thi trắc nghiệm, mặc dù điểm trong lớp của
các em cho những môn học này khá chênh lệch. Có hay không có
sự gian lận, tiêu cực? Câu hỏi này đã được các nhà báo
nêu ra, và Bộ hứa sẽ kiểm tra lại [6]. Nhưng Bộ sẽ kiểm
tra như thế nào được khi kỳ thi đã xong, thi trắc nghiệm
chỉ khoanh A, B, C, D thì không thể dựa vào bài làm để suy
luận xem ai chép của ai, mà ngay cả nếu vẫn có cách để
kiểm tra thì sau khi có kết quả liệu Bộ có công bố rộng
rãi hay không? Nếu sau khi kiểm tra mà kết luận là có tiêu
cực thì Bộ có sẽ thay đổi nhận định về tỷ lệ đậu
gần 100% của năm nay hay không?

Còn nữa. Đề thi môn Văn năm nay được đánh giá là hay, có
tính mở và khuyến khích sự sáng tạo. Trong khi đó, việc dạy
Văn trong nhà trường nhiều năm nay bị phê phán là "biến
học sinh thành con vẹt", chỉ chăm chăm vào văn mẫu, giết
chết sự sáng tạo của các em. Việc so sánh kết quả thi môn
Văn so với điểm học trong lớp vì vậy chắc chắn sẽ đem
lại những phát hiện thú vị và có ý nghĩa, nhưng chưa thấy
Bộ nói gì về điều này. Vậy Bộ có ý định thực hiện sự
so sánh này không, và nếu có thì bao giờ làm, làm xong có
định công bố rộng rãi cho mọi người biết hay không? Bởi,
công cuộc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục của
Việt Nam đang rất cần những thông tin như vậy để tạo ra
những tác động tích cực trong việc dạy học mà việc đổi
mới thi cử đang nhắm đến.

<b ><i >Phải chăng quá khó để trả lời?</i></b>

Những câu hỏi trên đều không quá khó để tìm câu trả lời
và cũng không mất nhiều thời gian để thực hiện. Bất cứ ai
đã học hết lớp 12 nếu được hướng dẫn đều có thể
thực hiện được dễ dàng, chỉ cần một một số thao tác
trên bảng tính dựa trên những số liệu gốc của kỳ thi.
Những số liệu này hiện đang nằm trong tay Bộ Giáo dục, và
chỉ Bộ Giáo dục mới có mà thôi.

Tại các nước tiên tiến, số liệu thi cử của các kỳ thi
quốc gia luôn được công bố công khai cùng những phân tích
số liệu để chỉ ra những khuynh hướng đáng lưu ý và/hoặc
đưa ra những nhận định về hiện trạng của nền giáo dục.
Ở Việt Nam, những việc này cho đến nay vẫn chưa được
thực hiện, và cũng không thấy Bộ Giáo dục nhắc đến trong
chủ trương đổi mới thi cử hiện nay. Có lẽ Bộ không đủ
nhân sự để thực hiện vì còn bận nhiều việc khác, cho dù
hiện nay cả nước đã có một hệ thống các phòng Khảo thí
và Kiểm định chất lượng thuộc các Sở Giáo dục, có quan
hệ hàng dọc với Cục Khảo thí thuộc Bộ. Cũng có thể Bộ
không đủ kinh phí, vì Việt Nam dù sao vẫn là một nước
nghèo, dù tỷ lệ ngân sách chi cho giáo dục của Việt Nam đã
thuộc vào hàng cao nhất thế giới [7].

Không sao; đã có sẵn một giải pháp vô cùng đơn giản. Chỉ
cần Bộ công bố trên mạng toàn bộ số liệu thi cử mà hiện
nay vẫn nằm im trong các cơ sở dữ liệu của Bộ và chưa
được khai thác. Khi ấy, chắc chắn không cần Bộ kêu gọi
cũng sẽ có rất nhiều người – các nhà báo, các học viên
cao học về quản lý giáo dục, các nhà nghiên cứu, nhà quản
lý các trường THPT..., tự nguyện thực hiện phân tích số
liệu để tìm câu trả lời rõ ràng cho những câu hỏi nói
trên. Và cả nhiều câu hỏi khác nữa về chất lượng giáo
dục Việt Nam mà lâu nay vẫn là một cuộc tranh cãi không có
hồi kết, chỉ vì không có số liệu rõ ràng, cụ thể để có
thể chấm dứt tranh cãi.

<b ><i >Để kỳ thi tốt nghiệp năm 2014 thực sự là tiền đề
đổi mới thi cử</i></b>

Đến đây, có thể thấy câu hỏi mà lâu nay người dân vẫn
đặt ra cho Bộ Giáo dục: "Thi mà như thế thì có cần thi
không?" hóa ra lại là một câu hỏi sáng suốt. Mặc dù Bộ
Giáo dục đã có những biện luận rất hay về sự cần thiết
của kỳ thi tốt nghiệp THPT, về những tác động mà việc
đổi mới thi cử có thể đem lại cho quá trình dạy và học,
nhưng trên thực tế chính Bộ vẫn đang hành xử như thể kỳ
thi tốt nghiệp chỉ nhằm vào việc xác định kẻ đậu người
rớt, tức đã tự động chuyển mục đích của kỳ thi kiểm
tra năng lực sang thành một kỳ thi tuyển chọn. Và nếu một
kỳ thi tuyển chọn mà chỉ có thể loại đi khoảng 1% số
người dự thi, thì rõ ràng kỳ thi đó là vô nghĩa.

Tất cả những gì đã nêu trong bài viết này không nhằm mục
đích chứng minh rằng kỳ thi tốt nghiệp THPT 2014 là kém chất
lượng – đơn giản là vì chính tác giả bài viết này cũng
không có số liệu để đi đến kết luận đó. Nhưng nếu
chính Bộ Giáo dục là người nắm toàn bộ số liệu thi cử
trong tay mà không đưa ra được số liệu rõ ràng để xóa bỏ
những thắc mắc và nghi ngờ của công chúng, thì làm sao có
thể mong chờ sự tin tưởng và hợp tác của người dân –
vốn là những điều kiện rất cần thiết để cuộc "cải
cách căn bản và toàn diện" nền giáo dục cùa Việt Nam?

Có một điều mà bất cứ một nhà quản lý giáo dục nào
cũng cần hiểu. Đó là: Ý nghĩa của các cuộc thi đối với
nhà quản lý chỉ thực sự bắt đầu khi cuộc thi đã hoàn
tất và kết quả được thông báo đến thí sinh và công chúng.
Vì chỉ đến lúc ấy thì nhà quản lý mới có trong tay toàn
bộ số liệu thi cử để thực hiện các phân tích, biện
giải, so sánh và đưa ra kết luận về hiện trạng của nền
giáo dục. Cách làm này có lẽ Bộ Giáo dục cũng đã thấy qua
cách hành xử của PISA mà Việt Nam vừa tham gia lần đầu tiên.
Sau khi đã có kết quả của kỳ thi, PISA không chỉ thông báo
cho mỗi quốc gia tham gia biết thứ hạng của mình (là điều
có lẽ là quan trọng nhất đối với mỗi "thí sinh"), mà
quan trọng hơn là thực hiện một loạt các phân tích và báo
cáo, đồng thời công khai toàn bộ số liệu để mọi người
đều có thể kiểm tra là thực hiện những phân tích độc
lập khi cần.

Vì vậy, thay vì tiếp tục dùng lời lẽ khẳng định sự
thành công của kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2014, Bộ Giáo dục
có lẽ chỉ cần thay đổi quan niệm về thi cử để hiểu
rằng mọi nhận định về kỳ thi đều phải dựa trên việc
các phân tích trên các số liệu thi để có chứng cứ thuyết
phục, đồng thời công bố rộng rãi các số liệu này đến
công chúng để được phản biện, tương tự như PISA đã làm.
Nếu làm được như thế thì chắc chắn kỳ thi tốt nghiệp
THPT 2014 sẽ trở thành tiền đề vững chắc cho việc tiếp
tục đổi mới thi cử trong những năm tới, để đến lượt
mình thi cử sẽ đem lại những tác động tích cực vào nền
giáo dục Việt Nam như Bộ từng mong muốn.

_____________________

[1] Bài đăng trên Tạp chí Tia Sáng số ngày 5/7/2014

[2] <a
href="http://dantri.com.vn/su-kien/ty-le-do-tot-nghiep-ca-nuoc-la-hon-99-889017.htm">http://dantri.com.vn/su-kien/ty-le-do-tot-nghiep-ca-nuoc-la-hon-99-889017.htm</a>

[3] <a
href="http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/181711/-ti-le-tot-nghiep-phan-anh-sat-chat-luong-day-va-hoc-.html">http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/181711/-ti-le-tot-nghiep-phan-anh-sat-chat-luong-day-va-hoc-.html</a>

[4] <a
href="http://baoquangninh.com.vn/xa-hoi/201406/nguyen-thu-truong-gd-dt-bat-benh-ty-le-do-tot-nghiep-thpt-toi-100-2233139/">http://baoquangninh.com.vn/xa-hoi/201406/nguyen-thu-truong-gd-dt-bat-benh-ty-le-do-tot-nghiep-thpt-toi-100-2233139/</a>

[5] <a
href="http://svvn.vn/index.php/thi-tot-nghiep-thpt-nam-2014-ngoai-ngu-lich-su-dung-cuoi-bang/">http://svvn.vn/index.php/thi-tot-nghiep-thpt-nam-2014-ngoai-ngu-lich-su-dung-cuoi-bang/</a>

[6] <a
href="http://hocthenao.vn/2014/06/19/ket-qua-thi-tot-nghiep-thpt-va-mot-so-van-de-ve-ky-thi-chung-quy-hien-tue-nguyen/">http://hocthenao.vn/2014/06/19/ket-qua-thi-tot-nghiep-thpt-va-mot-so-van-de-ve-ky-thi-chung-quy-hien-tue-nguyen/</a>

[7] <a
href="http://www.tinmoi.vn/Viet-Nam-thuoc-nhom-nuoc-co-ty-le-chi-cho-giao-duc-cao-nhat-the-gioi-01154100.html">http://www.tinmoi.vn/Viet-Nam-thuoc-nhom-nuoc-co-ty-le-chi-cho-giao-duc-cao-nhat-the-gioi-01154100.html</a>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140708/vu-thi-phuong-anh-ve-ky-thi-tot-nghiep-thpt-nam-2014-dau-gan-100-co-can-thiet-phai),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét