Muốn xây dựng lại một đất nước đổ vỡ, phải chấm
dứt chế độ Cộng sản. Sự tồn tại của một chế độ kỳ
quái như vậy là một hiện tượng bất bình thường trong một
quốc gia bất bình thường trong thế kỷ 21. Nhưng khi chế độ
kỳ quái đó sụp đổ, có chắc chắn sẽ có tự do dân chủ?
Theo văn Nga Svetlana Alexievitch, dân chủ, tự do đã không thực
hiện ở Nga sau khi Liên Bang Xô Viết sụp đổ những năm 1990,
vì <i>"chúng tôi, giới trí thức tiến bộ, đã có một thái
độ lãng mạn"</i>, trong khi xây dựng dân chủ là một tiến
trình lâu dài, phải chuẩn bị. Muốn có dân chủ, phải có tổ
chức dân chủ, có người dân chủ (démocrates), văn hóa dân
chủ.
<a name="more"></a>
Svetlana Alexievitch, tác giả chiếm giải Médicis-Essai 2013, trong
một cuộc phỏng vấn dành cho tập san Philosophie, số Đặc
biệt <b>(1)</b>, nói <i>"chúng tôi tưởng tự do nằm sau cửa
sổ, muốn có, chỉ việc dẹp chế độ Cộng Sản. Khi chúng
tôi ngồi thảo luận với nhau trong phòng ăn, chúng tôi nhìn sự
việc như vậy. Những người Cộng sản đã ra đi dễ dàng một
cách đáng ngạc nhiên, không hề chống cự. Chỉ sau này, chúng
tôi mới hiểu họ chỉ cần hoạt động ngầm cũng đủ để
trở lại nắm quyền."</i>
Bà Alexievitch, một nhà văn có cái nhìn sắc bén, là tác giả
của nhiều cuốn sách về xã hội hậu Cộng sản ở Nga<b>
(2)</b> mà những người tranh đấu cho dân chủ ở Việt Nam nên
đọc, để tránh khỏi cái bi kịch dã tràng, bao nhiêu hy sinh,
tù đầy mà cuối cùng dân chủ vẫn chỉ là một ảo tưởng.
<i>"Chúng tôi đã có ảo tưởng về một dân tộc chống
Cộng, khao khát tự do, dân chủ. Điều đó chỉ có trong đầu
chúng tôi (giới trí thức). Khi tự do rơi xuống đầu dân tộc
đó những năm 1990, họ không đổ xô tìm đọc Soljenitsyne hay
tìm hiểu sự thực về goulag như chúng tôi tưởng tượng. Họ
muốn, trước hết, sống và tiêu thụ. Một số người, mà
chúng tôi không nghĩ tới, đã lợi dụng, bám vào trào lưu này
để leo lên cầm quyền, như Loukachenko ở Biélorussie năm 1994 hay
Poutine ở Nga năm 2000. Tóm lại, chúng tôi đã hoàn toàn không
chuẩn bị cho đời sống thực tế. Bởi vì dân chúng không
muốn kinh tế tự do (libéralisme). Hãng xưởng đóng cửa, tình
trạng thất nghiệp khiến chúng tôi, những người trí thức
tự do, đã rất sớm trở thành thiểu số. Hơn nữa, chúng tôi
không có chương trình hành động gì cụ thể, ngoài chuyện
đẩy Cộng Sản ra khỏi chính quyền. Chúng tôi nghĩ chỉ việc
dẹp CS là một bảo đảm cho tự do. Chúng tôi không có một
kinh nghiệm gì trong việc xây dựng một xã hội bình thường;
chúng tôi chỉ có kinh nghiệm bạo lực."</i>
Svetlana Alexievitch giải thích tại sao ngày nay vẫn còn những
người Nga tưởng nhớ chế độ Cộng sản: Khi một nhóm chính
trị và kinh tài cướp đoạt, vơ vét hết tài nguyên của đất
nước, dân chúng trở thành tay trắng, không nghề nghiệp, không
tương lai, họ mơ tưởng trở lại chế độ bao cấp của Cộng
sản. Nhất là từ những năm 1990, người ta không còn bị gởi
đi Goulag, không còn những vụ đàn áp đẫm máu, và đa số dân
Nga sống trong xã hội tương đối bình đẳng - tất cả đều
nghèo như nhau, lối sống đó thích hợp với nhiều người Nga.
Theo Alievitch, vài năm sau khi chế độ CS bị lật đổ, người
Cộng Sản có thể trở lại cầm quyền nếu họ muốn. Trong
cuộc bầu cử 1996, bà tin rằng đã có thỏa hiệp giữa Eltsine
với những người Cộng Sản. CS có thể thắng cử nếu họ
muốn, vì họ vẫn chiếm đa số cử tri. Nhưng họ không muốn
công khai nắm chính quyền một lần nữa, họ lựa chọn đứng
đằng sau đẻ giật dây và trên thực tế vẫn nắm vận mệnh
nước Nga. Đó là một chế độ Công sản "giả dạng thường
dân" <i>communisme de seconde main</i>, đề tài của cuốn sách La
fin de l'homme rouge <b>(3)</b> của Alievtch. Người Cộng sản
không mặc áo đỏ nữa, nhưng vẫn nắm quyền.
Thực trạng nước Nga cho thấy những quan sát của Svetlana
Alievitch không sai sự thực. Quyền lực nằm trong tay Poutine,
một cựu trùm KGB. Tất cả sinh hoạt chính trị, kinh tế đều
nằm trong tay những tay cựu KGB đồng lõa với Poutine. Dân chủ
Nga chỉ là dân chủ giả hiệu. Tham nhũng cao độ, bất công xã
hội cùng cực, kinh tế thị trường man rợ. Những người lợi
dụng được chế độ lao đầu vào phong trào tiêu thụ, những
người bị gạt ra ngoài xã hội ngồi hối tiếc một xã hội
Công sản trong đó không có thất nghiệp và những nhu cầu tối
thiểu được nhà nước bao cấp. Trong bối cảnh đó, xây dựng
một xã hội dân chủ, tự do là một ảo tưởng, một tiếng
kêu giữa sa mạc.
Đó là hiện tượng chung ở những nước hậu cộng sản
nghèo, dân trí thấp, như những quốc gia trước đây thuộc
liên bang Xô Viết. Hiện tượng đó không có ở Đức hay Ba Lan.
Hiện tượng đó không xảy ra ở Đức bởi vì Đông Đức
được Tây Đức gồng mình xây dựng lại theo mô hình Tây
Đức, một quốc gia tiến bộ và thịnh vượng nhất Âu Châu.
Nhất là một văn hóa dân chủ cao, cao hơn nhiều nước Âu Châu
khác, bởi vì họ còn ám ảnh bởi những kỷ niệm đen tối,
ghê rợn của những năm độc tài Phát xít, ý thức rằng dân
chủ là con đường sống duy nhất. Dân tộc Đức đã đạt
một thành quả vĩ đại: đưa một nửa quốc gia từ xã hội
độc tài, nghèo đói tới một xã hội dân chủ đích thực.
Hiện tượng đó không xảy ra ở Ba Lan bởi vì Ba Lan, với
trợ cấp khổng lồ của Cộng Đồng Âu Châu, đã xây dựng
một nền kinh tế lành mạnh và có khả năng phát triển. Adam
Michnik, một trí thức đấu tranh cho dân chủ Ba Lan: <i>"nếu
bạn ghé thăm Ba Lan, sẽ thấy ít có chuyện hồi tưởng chế
độ CS. Không có ai muốn quay lại với quá khứ"</i> (<b>1</b>).
Chính mô hình Ba Lan hậu Cộng Sản đã khiến những người
tranh đấu ở Ukraine nổi loạn.
Những gì xảy ra ở Nga có thể lập lại ở Việt Nam. Chế
độ CS đổ nhưng vẫn không có dân chủ và người CS vẫn nắm
quyền, mặc dầu không mặc áo đỏ nữa. VN có đầy đủ
những yếu tố của xã hội Nga: một giai cấp trí thức lãng
mạn, (cộng thêm cái thói chia rẽ khủng khiếp, bệnh hoạn
độc quyền của dân tộc ta), không chuẩn bị, không tổ chức,
một văn hóa dân chủ mơ hồ trong quần chúng, một hàng ngũ
Cộng Sản có tổ chức, dư tiền bạc để lũng đoạn các sinh
hoạt chính trị.
Dân chủ là một tiến trình lâu dài, đòi hỏi những điều
kiện khách quan. Một trong những nguyên tắc căn bản: muốn có
dân chủ (démocratie), phải có người dân chủ (démocrates). Hàng
ngũ những người dân chủ phải đông đảo để bảo vệ khi
dân chủ đang thành hình, để những người tranh đấu cho dân
chủ không bị cô đơn, những lực lượng phản dân chủ không
thể lộng hành.
Muốn có một hàng ngũ những người dân chủ, phải có một
giai cấp trung lưu. Bởi vì giai cấp thượng lưu thường
thường đồng loã với chính quyền đẻ bảo vệ quyền lợi.
Giai cấp bình dân chỉ nghĩ đến nhu cầu thực tiễn trước
mắt là lo ăn, kiếm sống. Giai cấp trung lưu có ý thức, có nhu
cầu tự do dân chủ, là giường cột cho bất cứ một xã hội
dân chủ nào. Huấn luyện, đào tạo một văn hoá dân chủ trong
giai cấp trung lưu là chuyện cần thiết, lâu dài và cấp bách.
Vừa lâu dài vưà cấp bách. Cấp bách vì nước đã đến chân,
nếu không muốn nói đã tới cổ. Lâu dài vì nếu La Mã không
được xây trong một ngày, xây dựng văn hóa dân chủ còn
nhiều đường đất hơn nữa. Một thí dụ: những người cổ
võ cho dân chủ không thể chỉ thoả mãn với những lời hô
hào suông, những khẩu hiệu rỗng tuyếch đã nhắc đi nhắc
lại ngàn lần. Phải có những bài, những sách mổ xẻ cụ
thể dân chủ là gì, cần những điều kiện khách quan nào,
phải tránh những cạm bẫy nào, tại sao không thể xây dưng
lại đất nước nếu không có dân chủ...
Đó là chỉ là một thí dụ nhỏ trên mặt lý thuyết, chưa
nói đến vấn đề tổ chức vốn là yếu điểm của người
Việt. Nhưng lý thuyết không phải là chuyện vô bổ. Trái lại,
đó là nền tảng cho việc xây dựng sau này. Làm thế nào đẻ
biến hàng ngũ trung lưu càng ngày càng đông đảo trở thành
nền móng của một xã hội dân chủ sơ khai, trước khi họ
trở thành những cái máy tiêu thụ.
Những nhận xét rất thực tế của những người trong cuộc
như Svetlana Alexievitch khiến người Việt phải suy nghĩ. Nếu
không muốn đi vào bánh xe đổ. Công sản đổ, chưa chắc đã
có ngay dân chủ nếu không chuẩn bi, không có tổ chức, không
có ý thức chính trị đứng đắn. Con đường sẽ còn nhiều
chông gai.
Đó là một cái nhìn thực tiễn, không phải một cái nhìn bi
quan. Dân chủ không ở trên trời rơi xuống, nhưng mặc dù dân
chủ chưa thành hình, mặc dù những người cựu CS sẽ còn
lộng hành, điều chắc chắn là chủ nghĩa CS đã chết. Svetlana
Alexievitch trích dẫn một câu của sử gia Nga Serguei Averintsev:
chế độ CS <i>"đã xây dựng những cái cầu trên một con
sông của ngu dốt, nhưng dòng sông ngày nay đã hoàn toàn là
dòng sông khác."</i>
<i>(Paris, tháng 4.2014)</i>
<strong>Từ Thức</strong>
_______________________________
<b>Chú thích:</b>
<b>(1)</b> PHILOSOPHIE Magazine. HORS SERIE Avril 2014. Paris. La
philosophie et le communisme
<b>(2)</b> Svetlana ALEXIEVITCH: La guerre n'a pas un visage de femme
(Ed. La Renaissance. Paris), La fin de l'homme rouge (Ed. Actes Sud,
Paris), Les Cercueils de zinc (Ed. Christian Bourgeois), La Supplication.
Tchernobyl,chroniques du monde après l'apocalypse (Ed. Lattès. Paris
<b>(3)</b> La fin de l'homme rouge (Actes Sud. Paris)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140417/tu-thuc-sau-cong-san-se-co-tu-do-dan-chu),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét