<strong>Ngày 15-3-2008 Nguyễn Khải qua đời.</strong>
<center><em><img
src="http://lh4.ggpht.com/-4taLpmEVfpE/UvZeHojTgZI/AAAAAAAAqF8/LgYTMZDr11w/clip_image002_thumb%25255B1%25255D.jpg?imgmax=800"
/>
Nguồn: Wikipedia</em></center>
Các báo quốc doanh nhất loạt đưa tin Đại tá nhà văn quân
đội Nguyễn Khải đã qua đời. Điện thoại bàn nhà tôi réo
liên hồi. Người ta muốn tôi viết bài về Nguyễn Khải. Sự
nghiệp văn chương của ông thì cái giải thưởng Hồ Chí Minh
đã nói đầy đủ. Người ta muốn có những "kỷ niệm",
những câu chuyện về cuộc đời, về nghiệp văn của ông
để… báo bán chạy hơn. Tôi từ chối. Thấy tôi từ chối
đến mấy lần, bà xã nhà tôi bảo: "Thôi thì người ta nhờ,
ông viết cho người ta. Ông cũng quen Nguyễn Khải mà".
Tôi biết viết gì cho báo chí quốc doanh về Nguyễn Khải, nhà
văn mà tôi đã từng nghe tiếng thở dài não nề của ông qua
năm tháng?
Nguyễn Khải bảo tôi: "Nhà văn Việt Nam bị ba đứa nó khinh,
thứ nhất là thằng lãnh đạo nó khinh, thứ hai là độc giả
nó khinh, thứ ba là đêm nằm vắt tay lên trán… mình lại tự
khinh mình!".
"Mình lại tự khinh mình" thì đau quá!!! Vì thế, tôi không
lấy gì làm lạ, không ngạc nhiên tý nào khi đọc bài bút ký
chính trị Đi tìm cái tôi đã mất của ông sau ngày ông từ
trần ít lâu. Một con người mang tâm trạng suốt đời như
thế mà vẫn phải sống, vẫn phải viết để tồn tại thì
nhất định sẽ phải để lại một cái gì trước khi ra đi,
để "cáo lỗi" với hậu thế. Nguyễn Khải chính là nỗi
đau đớn trên hành tinh này của một người cầm bút và nhất
định ông phải đi tìm "cái tôi" đã mất ở thế giới bên
kia. Theo tôi, bài bút ký chính trị đó là bản án nghiêm khắc
nhất, sâu sắc nhất cho tội ác của chế độ toàn trị đối
với giới cầm bút ở nước ta thời Cộng sản. Phương Tây đi
trước phương Đông về thể chế văn minh, đã đặt tên cho
giới nhà văn là "personnel littéraire" trong đó danh từ
"personnel" (giới) không ngẫu nhiên mà trùng với tính từ
"personnel" (mang tính cá nhân). Cái "pẹc" (personnel) mà
Chế Lan Viên hay dùng để ca ngợi cái cá nhân, cái tôi… của
nhà văn làm nên sự khác biệt, làm nên cái riêng, phong cách
của một cây bút, đã bị chế độ toàn trị biến thành bầy
đàn thì còn gì là văn chương chữ nghĩa. Vậy mà cả đời
phải cầm bút trong một thể chế bầy đàn như thế, Nguyễn
Khải đau là phải. Không đau mới lạ…
<center><em><img
src="http://lh5.ggpht.com/-_4cC_-MITWU/UvZeJjtsdVI/AAAAAAAAqGQ/Mz_q697Ta7Y/clip_image003_thumb%25255B1%25255D.jpg?imgmax=800"
/>
Nguồn: T.N. – Tuổi Trẻ
</em></center>
Nguyễn Khải khi còn ở đường Nguyễn Kiệm, tôi đến chơi,
thấy nhà cao cửa rộng, phòng khách sang trọng, tôi khen rối
rít. Ông tâm sự, thằng con trai đang làm ngành hàng không,
lương mười mấy triệu một tháng, nó bỏ, ông lo lắm. Nó nói
hết giờ chỉ ngồi tán gẫu phí sức lực của nó, nên nó ra
kinh doanh và giàu có. Căn nhà to tát này là của nó.
Ở cái nhà như cái lâu đài thế mà ông chỉ nói chuyện buồn.
Buồn lắm. Ông kể: "Thằng con tôi hay đi mua sách về đọc.
Mẹ nó mắng: Sách của bố mày đầy ra đấy, sao không đọc
mà phải đi mua. Nó nói: Sách của bố viết không đọc được!
Mẹ nó mắng: Không viết thế thì lấy cứt mà ăn à (!)" Tôi
nghe đến đấy thấy… choáng quá! Tôi không ngờ Nguyễn Khải
có thể nói ra điều đó với tôi và ông bạn tôi là giáo viên
Văn, dạy chính những bài văn của ông trong sách giáo khoa. Cái
thứ văn nếu "không viết thế thì lấy cứt mà ăn…"!
Chính anh bạn này đã đưa tôi đến chơi với Nguyễn Khải ở
ngôi nhà sang trọng này. Dằn vặt, đau khổ đến tận cùng nên
nhà văn mới thốt ra những lời như thế.
Dịp kỷ niệm 50 năm báo Văn Nghệ của Hội Nhà văn, sau khi
tổ chức ở Hà Nội, còn được tổ chức ở TP HCM, tại dinh
Thống Nhất. Là cộng tác viên của báo, tôi cũng được mời.
Tôi gặp Nguyễn Khải và nói với ông rằng, tôi có đọc trên
báo Văn Nghệ một bài mô tả một ông nhà văn nổi tiếng
chuyên đi về Thái Bình, viết về Thái Bình… rồi đặt câu
hỏi: Vậy mà sự kiện bạo loạn ở Thái Bình xảy ra rung
chuyển dư luận trong ngoài nước, không biết trước đó ông
nhà văn nổi tiếng kia đã nghe được cái gì, thấy được cái
gì mà chẳng thấy ông báo trước được gì… Tôi bảo Nguyễn
Khải: "Rõ ràng là người ta chỉ trích anh đấy!". Nguyễn
Khải nghe tôi nói chỉ cười rồi bỏ đi. Anh bạn biên tập
viên báo Văn Nghệ trong ban tổ chức buổi lễ đứng ngay cạnh
tôi, khi Nguyễn Khải đi rồi, anh bảo tôi: "Bài đó chính
Nguyễn Khải viết, ông ấy đến toà soạn năn nỉ bọn tôi
đăng. Ông ấy nói: Thôi thì mình chửi mình trước đi, người
ta thương, sau này không chửi nữa".
Ít lâu sau Nguyễn Khải lại dọn về ngôi nhà bảy tầng lầu
ở đường Tôn Đản Quận 4. Nhà đó cũng của con trai ông mới
xây. Đây là một trong những nhà tư nhân có cầu thang máy sớm
nhất ở TP HCM. Ngôi nhà này là văn phòng công ty của con ông.
Anh ấy để bố ở trên tầng 7, có sân thượng rộng, thoáng
mát. Khi tôi đến, anh chàng bảo vệ công ty mặc đồng phục
như cảnh sát, nhìn tôi từ đầu đến chân rồi hất hàm hỏi:
"Kiếm ai?" Tôi nói: "Kiếm ông Nguyễn Khải, bố của ông
chủ anh". Y hỏi: "Kiếm có việc gì?" Tôi nói: "Anh báo
với ông Nguyễn Khải là, tôi là Lê Phú Khải kiếm ông Nguyễn
Khải để… đòi nợ!". Tay bảo vệ vội vào phòng thường
trực gọi điện.
Khi lên đến lầu 7 rồi, tôi bảo Nguyễn Khải: "Tôi đến
để đòi nợ bài ông hứa viết cho tạp chí Nghề Báo đây!".
Nguyễn Khải chưa cho tôi về ngay, giữ ở lại ăn trưa và bảo
tôi nằm xuống sàn… nói chuyện như mọi lần. Đó là cách
tiếp khách quen thuộc của ông. Hai người (nếu là ba người
cũng thế) nằm xuống sàn, đấu đầu vào nhau thành một hàng
thẳng… mà nói chuyện. Theo Nguyễn Khải thì nằm như thế nói
chuyện được lâu, đỡ mỏi lưng.
Hôm đó Nguyễn Khải nói với tôi: "May quá ông ạ! Bữa
trước ông Nguyên Ngọc đến đây, nếu nó đưa ông ấy lên
phòng khách ở lầu 3 thì tôi xấu hổ không biết chui vào
đâu!". Tôi hỏi: "Vì sao?" Nguyễn Khaỉ trả lời: "Vì ở
lầu 3 tôi có treo cái bằng giải thưởng Hồ Chí Minh. Ông
Nguyên Ngọc mà không được giải thuởng HCM mà tôi lại
được thì xấu hổ quá!" Ngẫm nghĩ một lúc ông nói:
"Nguyên Ngọc quyết liệt lắm, tôi không thể có cái quyết
liệt ấy. Tôi hèn lắm!"
Nguyễn Khải là thế. Một nhà văn tên tuổi như ông mà nhận
mình hèn thì ông không hèn chút nào. Ít nhất ông cũng là một
con người chân thực, có liêm sỉ. Bút ký Đi tìm cái tôi đã
mất của ông là một áng văn bất hủ. Một "hiện thực
muốn có" bên cạnh một hiện thực "không muốn có" là
nền văn học hiện thực XHCN xuất hiện ở Việt Nam thời
Cộng sản. Người ta hay nói đến một "chủ nghĩa hiện thực
không bờ bến"… phải chăng…
Nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã đến viếng ông. Khi người
ta bảo không còn chỗ trong nghĩa trang thành phố để an táng
ông, ông Kiệt đã nói: "Lấy xuất của tôi cho Nguyễn
Khải" (!).
L.P.K.
Tác giả trực tiếp gửi cho BVN
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140209/le-phu-khai-ngay-xuan-nho-nguyen-khai-hoi-nha-van-viet-nam-giai-thuong-ho-chi-minh),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét