Jonathan London - Chống Mỹ là nhầm rồi

Trong những ngày gần đây, đặc biệt là đến ngày 17 tháng 2,
có vẻ người ta đã thấy một chiến dịch nào đó có nội
dung "chống Mỹ," nói xấu "người Mỹ," tuyên bố quan
điểm "Mỹ là nước vi phạm nhân quyền hàng đầu trên thể
giới" (dù là trích dẫn trực tiếp từ phát ngôn của Cộng
Hòa Iran) v.v.

Chúng ta không thể thay đổi lịch sử, nhưng chúng ta cũng không
nên trở thành những tù nhân của lịch sử. Tôi phản đối
quyết liệt chiến dịch này không phải vì tôi là người Mỹ
mà… vì nó hoàn toàn nhầm mục tiêu và phản ánh một tư duy
rất hạn chế và mị dân.

<center><img
src="http://xinloiong.jonathanlondon.net/wp-content/uploads/2014/02/my-300x225.jpg"
/></center>
<center><em>Một ảnh nhận được từ một bạn DLV</em></center>

Để hiểu hiện­ tượng "chủ nghĩa chống Mỹ" kiểu
mới, chúng ta nên hỏi tại sao Mỹ, và tại sao lúc này? Sau đó
chúng ta có thể đề cập những lý do tại sao chiến dịch này
là chưa chuẩn nếu không muốn nói nó còn gây cản trở đối
với sự phát triển của Việt Nam. Cuối cùng tôi sẽ chia sẻ
một quan điểm riêng của tôi đối với quan hệ Mỹ-Việt
hiện nay. Ý lớn của bài là muốn giúp Việt Nam một cách tốt
nhất là tập chung vào những vấn đề đất nước phải đối
phó. Mỹ không phải là vấn đề chính hay thậm chí là vấn
đề đáng kể của Việt Nam.

<h2> Tại sao là Mỹ, và tại sao lại là lúc này?</h2>

Về hai câu hỏi này thì rõ ràng còn một yếu tố trong nước
và đặc biệt trong bộ máy đang rất khó chịu về hai việc
nổi bật: Đó là vấn đề nhân quyền và làn sóng chống Trung
Quốc của nhiều người dân Việt Nam.

Về nhân quyền, dù nhà nước Mỹ đã và đang có nhiều vấn
đề đối với nhân quyền, việc Mỹ đã kêu gọi Việt Nam có
những tiến bộ đối với nhân quyền ở Việt Nam là việc
không chịu nổi đối với "những người chống diễn biến
hòa bình," tức là những người "chống tiến bộ trên mọi
hình thức" (CTBTMHT).

Về Trung Quốc, vì những lý do khác nhau (có lẽ ưa thích mô
hình Trung Quốc và cụ thể hơn của Lê-nin, không thích mô hình
của Mỹ, hay là sợ cấm vận Trung Quốc hay là ghét Mỹ, hay là
– như tôi, không thích cánh hữu?) thì vào lúc lịch sử này
họ giả định, "thù địch của thù địch là bạn" hay là
"Bắc Kinh không muốn Mỹ cần thiệp vào Biển Đông và đê
dọa ta liên tục nên im cứ im lạng xem sao, và những cách suy
nghĩ tương tự. Hay là, họ thích chủ nghĩa quốc gia với
điều kiện mục tiêu là Mỹ?

Quan hệ Việt-Mỹ ngày xưa đã có những hậu quả bi kịch mà
chúng ta vẫn phải đối phó. Chúng ta thường nói ở Mỹ về
PTSD (Rối loạn stress sau sang chấn). Tôi chưa tìm hiểu về
hiện tượng này ở Việt Nam nhưng có vẻ nhiều (không phải
là mọi) khi, chúng ta hãy giả định bệnh này chủ yếu là
của "bên thua cuộc." Thực ra, bệnh này có thể có trong
rất nhiều hình thức khác nhau và có thể tác động đến mọi
bên. Có phải là bệnh này vẫn còn tác động mạnh đến tư
duy của những người CTBTMHT và quá đó xã hội Việt Nam hiện
nay nói chung? Nếu thế làm sao đề cập vấn đề? Xin lỗi, tôi
phải hỏi, có nói quá mạnh không? Hỏi thế có láo quá không.
Nếu thế thì cũng "sorry." Nhưng, tù góc độ của một nhà
xã hội học thì hiện tượng chống Mỹ là đáng tò mò. Và xin
đừng giả định tôi là người mất tình cảm vì tôi biết
nhiều người đã có những kinh nghiệm quá bi kịch và trong đó
có nhiều nạn nhân của quân đội Mỹ ngày xưa.

Chiến tranh Mỹ tại Việt Nam là một kinh nghiệm cả xấu và
buồn. Thế giới và dân Việt Nam sẽ không quên. Vấn đề là
trong một khuôn khổ "quyết thắng," "quyết giải phóng,"
tự do chưa hoàn thiện, và văn hóa chính trị loa phường rất
để cả nước bị nhiễm bệnh CTBTMHT. Như Au Saung Suu Chi đã
nói về nước của Bà ấy: "Còn nhiều người chưa biết
rằng tư duy độc lập có thể tồn tại". Tôi lo Việt Nam
cũng vậy.

Tóm lại, những bi kịch của chiến tranh Mỹ tại Việt Nam có
lẽ vẫn chưa qua, một phần không nhỏ vì, như Trung Quốc và
nhất là Bắc Triêu Tiên, đã có vài người có vị trí nhận
thấy một "luôn trong tình trạng chiến tranh với Mỹ" có
thể có lợi cho việc cai trị, thức đầy ý thức nhầm, lừa
bịp v.v...

Để giải thích hiện tượng "chống Mỹ 35 sau," ngoài những
chuyện về quá khứ, cũng có những vấn đề về quan điểm.
Tôi hoàn toàn chấp nhận những người không thích mô hình tư
bản cụ thể của Mỹ. Thực vậy, có nhiều người, kể cả
tôi cũng thấy mô hình kinh tế của Mỹ có cái tốt và cái
xấu. Nhưng, vì lợi ích mà Việt Nam đã có quan hệ thương
mại với các nước tư bản (trong đó có Nhật, Đài Luân, Hàn
Quốc, Singapore….) thì rõ ràng vấn đề không phải chỉ nói
về mô hình kinh tế, mà còn có những yếu tố khác. Trong đó
rõ rằng có nhân quyền, như mọi người đã đề cập.

Ở đây, có vẻ vấn đề cụ thể là việc nhà nước Mỹ ép
nhà nước Việt Nam thay đổi hành vi, và không tôn trọng chủ
quyền của nhà nước Việt Nam. Như ai biết, vấn đề "chủ
quyền và nhân quyền" là một vấn để hết sức tranh cãi.
Chủ quyền bao hàm một nhà nước có ủy quyền tối cáo trong
một lãnh thổ nhất định. Trong khi nhân quyền có ý nghĩa là
không có nhà nước nào vi phạm quyền con ngườ. Tranh cãi là
ở chỗ, nếu sự ủy quyền của một nhà nước chưa chắc
dựa vào sự ưng thuận và đồng thời có vi phạm nhân quyền
trong nước đó thì, thích hay không thích nhân quyền, chủ
quyền của nhà nước đó sẽ bị xem là có vấn đề. Đồng ý
hay không những người ủng hộ nhân quyền có quan điểm như
thế. Là quan điểm nhân quyền là một quyền chính đáng không
biên giới, là điều kiện thiết yếu của một trật tự xã
hội văn minh và nhân đức.

Và có lẽ bi kịch lớn nhất bắt đầu từ đây. Tôi không có
ảo tưởng nào về Mỹ, là một nước cực giàu và đã tác
động đến thế giới một cách phức tạp, tốt có, xấu có.
Nhưng hỏi ai ở bên Mỹ, Hàn Quốc hay Đài Loan… họ có muốn
sống dưới chế độ loa phường không? Có mấy ai sẽ chấp
nhận? Hãy hỏi ý kiến dân Việt Nam xem sao?

<h2>Bàn về quan hệ Việt Mỹ</h2>

Có lẽ bạn đọc sẽ bất ngờ nếu biết, từ trước đến nay
tôi chưa suy ngẫm nhiều về quan hệ Mỹ Việt, chủ yếu vì nó
ở ngoài chuyên môn và những sự quan tâm của tôi. Kiến thức
của tôi về ngày xưa (tôi sinh năm 1969 tại Mỹ và đã lớn
lên ở đó) tôi tự đánh giá là ở mức trung bình mà thôi.
Trong gia đình tôi đã không có ai phải sang Việt Nam đánh nhau,
chỉ có bố mẹ tôi bị đánh ở các cuộc biểu tình chống
chiến tranh.

Về quan điểm kinh tế, là một giáo sư về sự phát triển
quốc tế học, tôi không bao giờ khuyến khích nước nào áp
dụng những 'mô hình' kinh tế mà nhà nước Mỹ đã thúc
đẩy ngày xưa một cách ngây thơ. Kinh tế thị trường thì
phải có, minh bạch cũng phải có. Quyền sở hữu dù loại nào
đi nữa cũng phải rõ ràng. Sự phát triển có rất nhiều công
thức, bên cạnh đó cũng không thể phủ nhận một số yếu
tố của nền kinh tế Mỹ là nên học. Và Việt Nam cũng có
thể có nhiều quyền lợi từ nó (ngoài những nguy cơ), nếu
biết kết hợp với Mỹ trên những lĩnh vực kinh tế, thương
mại, quốc phòng. Ngoài ra, nếu mô hình TPP phát triển, Việt
Nam nên cố gắng tham gia một cách có lợi và tránh những cái
tiêu cực. Nhưng không nên lấy cớ "không phù hợp", nếu nó
chỉ có nghĩa là muốn bảo về quyền lợi của một số nhóm,
điều đó là trái ngược với quyền lợi quốc gia.

Đối với Trung Quốc, nước đó cũng có những cái để học.
Và Việt Nam cũng phải có một quan hệ tốt tối thiểu với
Trung Quốc. Song, Việt Nam đã làm được gì về việc Trung
Quốc đòi quyền đối với lãnh thổ chính đáng của Việt Nam,
hay chỉ xoay quanh chuyện nói xấu nhà nước Mỹ vì nó là mục
tiêu quen thuộc, an toàn?

Là người Mỹ, tôi không hề giả định nước mình không có
vấn đề, hay nghĩ tất cả những cái của Mỹ là tốt và nên
có ở Việt Nam. Việc đó chính dân Việt Nam tự quyết định.
Nhưng trong một tình trạng mà thịnh vượng quốc gia đang bị
đe dọa, chủ yếu từ những vấn đề nội bộ, thì Mỹ, Trung
Quốc hay bất cứ một nước nào khác cũng là nhầm mục tiêu
rồi. Tôi chia sẽ những ý tưởng này với một ý định xây
dựng mà thôi. Vào dịp ngày 17 tháng 2014, tôi xin thể hiện sự
tình thần đoàn kết và hoà bình của tôi tới toàn dân Việt
Nam.

JL

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140217/jonathan-london-chong-my-la-nham-roi),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!