Jonathan London - Chắc chắn và không tránh được

Trong vài tuần qua, đã có hai việc thu hút sự chú ý của
nhiều người ở Việt Nam. Một là đã đến lúc Quốc Hội
phải quyết định làm gì đối với Hiến Pháp sửa đổi vào
ngày 28 tháng 11 sắp tới. Hai là việc Việt Nam được bầu làm
thành viên của Hội Đồng Nhân Quyền (HĐNQ), một hội đồng
có trách nhiệm để đẩy mạnh những giá trị trong tuyên ngôn
về quyền con người của LHQ. Hai sự kiện này khác nhau và có
những sự phức tạp riêng của nó, nhưng cả hai là rất quan
trọng không thể tranh cãi được, dù đứng ở khía cạnh nào.

Ở Việt Nam, từ lâu không khí xã hội chính trị đều 'có
thể đoán trước được' đến mức gần như không cần phải
mất công quan sát về nó. Hiện nay thì khác, dù ĐCSVN đã luôn
luôn có đường lối 'thống nhất', trên thực tế là không
phải như vậy. Khẳng định như thế chẳng có gì liên quan
đến 'chống Đảng' và đây chỉ là nhận xết khách quan mà
thôi. Chúng ta không cần đồng tình về quan điểm để thấy
điều đó.

Thế nhưng, vào thời điểm này có một số khác biệt quan
trọng và đã không hề có ở Việt Nam trong những thập kỷ
qua. Một là sự có mặt của những nhóm lợi ích ở trong và
ngoài bộ máy. Hai là sự có mặt của một lực lượng xã hội
mới; là những người trong và ngoài bộ máy đang đòi cải
cách. Một nước như Việt Nam đã trải qua những kinh nghiệm
lịch sử bi kịch, và người Việt Nam muốn có một tương lại
có trật tự, có hòa bình. Vấn đề là trật tự như thế nào,
và hòa bình như thế nào, chính những điều này đang được
quyết định trong thời điểm hiện nay. Và chẳng có ai biết
những quyết định này sẽ ra sao.

Ấn tượng mạnh nhất đối với tôi, là một người quan sát,
thay vì có những thái độ và hành vi đầu hàng (v.d: thái độ
thuyết định mệnh, thuyết khuyến nho, và bi quan nói chung),
nhiều người ở Việt Nam đang hướng tới một cái nhìn về
tương lai, một sự tự tin về chuyện Hiến Pháp lẫn chuyện
HĐNQ, cuối cùng rồi sẽ cho Việt Nam tiến tới một tương lai
tươi sáng hơn. Họ thấy, thay vì thêm hai cơ hội mất trong
lịch sử của Việt Nam, thì hai chủ đề hiến pháp và nhân
quyền sẽ là hai điểm tựa trên đường cải cách.

Thái độ đó có thể được xem là đương nhiên, vì không có
một lựa chọn nào khác cả. Nhưng, những gì tôi đang quan sát
là khác. Thay vì khẳng định một cách quen thuộc, những
người đấu tranh ở Việt Nam đang kêu gọi cùng nhau "tiến
lên!" một cách mạnh mẽ hơn so với trước đây.

Họ rất tự tin vì ít nhất có hai lý do quan trọng. Một, họ
thấy rõ hơn so với trước không chỉ về một hiến pháp là
rất quan trọng mà là một hiến pháp chỉ có giá trị nếu văn
bản đó thực sự có sự ưng thuận của toàn dân. Bản hiến
pháp sửa đổi mà Quốc Hội phải quyết định thông qua trong
tuần, hay quyết định phải bàn tiếp là một văn bản vẫn
đang gây ra tranh cãi, không chỉ ngoài mà ngay trong bộ máy nhà
nước. Những vấn đề, như hệ thống chính trị hay đất đai,
dù nhạy cảm nhưng vẫn chưa được thống nhất. Kể cả
những người muốn giữ được hệ thống một đảng cũng chưa
thống nhất về nhiều điều. Chẳng hạn, Điều 93 trong dự
thảo sửa đổi hiến pháp có bày tỏ rõ ràng định hướng
mới đối với cơ cấu lãnh đạo và cụ thể là vai trò của
chủ tịch nước tương lai. Một lần nữa, khẳng định như
vậy chẳng có tính chống đảng vì vấn đề này chưa thực
sự được giải quyết. Nói có là nói dối rồi, có đúng
không?

Lý do thứ hai là việc Nhà Nước Việt Nam đã ký vào, cam kết,
và có trách nhiệm có ứng xử thích hợp và nay có trách nhiệm
mới để bảo vệ và đẩy mạnh các quyền con người ở
nước mình thậm chí ở các nước khác, và cũng để giúp dân
Việt Nam hiểu rõ hơn quyền của mình là như thế nào. Thay vì
chấp nhận "luật rừng", người Việt Nam ngày càng có
nhiều hiểu biết về những quyền của họ và trách nhiệm
của nhà nước trước pháp luật quốc tế.

Cách đây hai tuần trong một bài có tiêu đề 'Dũng cảm chính
trị' chúng ta đã thấy trong bối cảnh xã hội nào, luôn luôn
có ba phương án đối với hành vi, cư xử của mình: sự thoát
khỏi (exit), sự trung thành, và sự tiếng nói. (Dù cũng có bạn
đọc phản đối rằng ở Việt Nam có phương án phổ biển
nhất là… cứ chờ xem sau!). Vì thế, hiện nay rất khó đoán
hành vi của những người trong và xoay quanh chính trường sẽ
làm gì, chính vì luật chơi trong nền chính trị của Việt Nam
đã thay đổi một cách nhất định. Như một bạn đọc dấu
tên có nhận xét:

Hiện nay "có một sự mò mẫm, không rõ ràng trong hướng đi.
Nó cho thấy một sự giằng co, tranh giành phe phái mà chưa có
phe nào giành ưu thế. Các phe cứ dền dứ nhau, lừa miếng nhau
từng tí một. Khi phe này tung ra một chiêu để chiếm lợi
thế, thì một thời gian sau phe kia lại có chiêu đối đáp để
giành lại thế cân bằng.

Ngoài ra, chưa bao giờ nhóm lợi ích thao túng chính trường như
bây giờ. Đồng thời, chưa bao giờ lực lượng xã hội, có
tiếng nói, dù là chút ít, có ảnh hưởng đến chính trường
như bây giờ. Vì vậy tính chất đấu đá phe phái trên chính
trường đã có sự thay đổi so với trước đây. Bây giờ,
trên võ đài vẫn là các phe phái truyền thống, nay lại có
thêm hai lực lượng làm chất xúc tác. Các phe phái đang trình
diễn tài nghệ ảo thuật với hai chất xúc tác: nhóm lợi ích
và lực lượng xã hội. Nó cho thấy một sự mù mờ về tương
lai của [nền chính trị Việt Nam].

Trong khi nội bộ ĐCSVN dù có rất nhiều phe, nhưng tất cả họ
đều cố gắng duy trì sự tồn tại của ĐCS, thực chất là
sự tồn tại địa vị của họ. Có nhiều ý kiến cho rằng
sự đấu đá trong đảng sẽ làm cho đảng bị suy yếu và tan
rã, đó chỉ là ngộ nhận. Nhìn lại lịch sử đảng, đã bao
giờ họ không đấu đá? … Và đến giờ ĐCS đã không còn là
một đảng ra hồn nữa.…

Thực vậy. Hiện nay, rất nhiều người ở Việt Nam (từ mọi
phía) thấy là từ trước đến nay đã chưa bao giờ có một
giai đoạn nào như thế cả. Điều đó cũng không có nghĩa là
Việt Nam sẽ có những thay đổi to lớn. Vẫn còn những người
muốn giữ nguyên trạng (status quo) hay gần nguyên trạng những
thể chế chính trị của đất nước và chờ đến thế kỷ 22
để chờ đợi một trật tự "hoàn thiện". Như cách so với
trước, Việt Nam hiện nay đã phát triển một diễn luận chính
trị công khai và đa chiều, điều đó cũng là một dấu hiệu
đáng hứa hẹn.

Ở Việt Nam, muốn có tiến bộ về mặt thể chế phải xóa
bỏ những yếu tố trong hiến pháp và hành vi của nhà nước
làm trái với quyền con người. Điều đó là chắc chắn và
không tránh được. Như vậy, bất chấp kết quả trong vài ngày
tới, hai vấn đề hiến pháp và nhân quyền sẽ là trung tâm
của những đấu tranh chính trị ở Việt Nam. Càng sớm giải
quyết hai vấn đề này thì sự phát triển của Việt Nam sẽ
sớm cất cánh.

JL

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131125/jonathan-london-chac-chan-va-khong-tranh-duoc),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!